[Funland] Dịch sách cổ: Tục Tư Trị Thông Giám Trường Biên: chuyện nhà Lý, Lý Thường Kiệt, Nùng Trí Cao.

[doctor76]

Ngày 19 tháng 3 năm Hy Ninh thứ 9 [ 13/4/1077].

Xuống chiếu yêu cầu kiểm lại số quân, binh mã, phu phen, tài vật trong chiến dịch, 3 ngày sau [ 16/4/1077], Thái Thừa Hy dâng sớ tâu trình cụ thể:

- Số lính lúc đi là 115.000 quân [ bao gồm cả thủy quân], số lính về được [ gồm cả lính bị thương] là: 49.506 người, lúc về trừ đi số chết vì bệnh, bị thương, chết tiếp khi về đến nhà, còn 23.400 người [khỏe mạnh].

- Số phu phen lúc đi: [ hơn] 80.000 người, lúc về [ gồm cả người bị thương, ốm] 10.014 người, sau khi về nước lại chết vì bị thương, bệnh tật, còn lại 6.087 người.

- Số ngựa lúc đi: 9.078 con, lúc về còn 4690 con, sau đó chết thêm, còn lại 3.174 con khỏe mạnh.
- Số tiền chi phí tổng cộng: 5.190.000 lượng vàng. [ Tính 1 lượng là 1 cây vàng, thì số tiền khủng khiếp].

- Ngoài bốn trại Thái Bình, Vĩnh Bình, Cổ Vạn, Thiên Long, và bốn thành Khâm, Liêm, Bạch và Ung bị tàn phá gần hết, mất vài năm chưa khôi phục lại được.

Thừa Hy xin vua cho bọn Quỳ coi các vùng giáp Giao Châu, vua bằng lòng, xuống chiếu ban:
Quách Quỳ coi Đàm Châu, Triệu Tiết coi Quế Châu, Thạch Giám coi Ung Châu và Đào Bật coi Thuận Châu [Quảng Nguyên].

 

[doctor76]

Dùng ảnh do kiểm-duyệt

 

[doctor76]

Ngày 14 tháng 9 năm Nguyên Phong thứ nhất [ 25/10/ 1078]

Sứ thần La Xương Hạo 羅昌顥 từ Chiêm Thành về, dâng các bản đồ, địa đồ vẽ đường đi từ Chiêm đến Giao Chỉ. Vua cả mừng, phê thưởng cho Xương Hạo và nói:


- Từ khi dùng binh ở A…n N..am, kẻ hiến kế đánh giặc kể có hàng trăm. Lời bàn về đường thủy, đường bộ để tiến quân, thường không giống nhau. Chưa biết ai phải. Nên ghi chép các thuyết thành từng loại, về mỗi loại, vẽ đồ phụ vào, đóng thành sách trình lên [để trẫm xem] để sẵn-sàng cho việc binh ngày sau.

[ Lời tác giả: Nhà vua về sau lại không dùng binh, rồi sau mấy lần [ Lê] Văn Thịnh dùng lời lẽ biện bạch khéo-léo, Thượng Cát lại dụng binh uy-hiếp, cuối cùng mất hết các châu, động đã lấy được]

 

[Son Dakao]

Ngày 14 tháng 9 năm Nguyên Phong thứ nhất [ 25/10/ 1078]

Sứ thần La Xương Hạo 羅昌顥 từ Chiêm Thành về, dâng các bản đồ, địa đồ vẽ đường đi từ Chiêm đến Giao Chỉ. Vua cả mừng, phê thưởng cho Xương Hạo và nói:


- Từ khi dùng binh ở A…n N..am, kẻ hiến kế đánh giặc kể có hàng trăm. Lời bàn về đường thủy, đường bộ để tiến quân, thường không giống nhau. Chưa biết ai phải. Nên ghi chép các thuyết thành từng loại, về mỗi loại, vẽ đồ phụ vào, đóng thành sách trình lên [để trẫm xem] để sẵn-sàng cho việc binh ngày sau.

[ Lời tác giả: Nhà vua về sau lại không dùng binh, rồi sau mấy lần [ Lê] Văn Thịnh dùng lời lẽ biện bạch khéo-léo, Thượng Cát lại dụng binh uy-hiếp, cuối cùng mất hết các châu, động đã lấy được]

Vậy là cuối cùng nhà Lý không mất đất.
Không biết thư nghị hoà có thật không?. Tác giả có ghi lại không.
Tổn thất của Tống nên đưa vào sách lịch sử lớp 5 , qua thiệt hại binh lính, phu phen, ngựa nghẽo, đúng với sấm ký :
10 phần chết 7 còn 3 ( người)
Chết 2 còn 1 ( ngựa )
Mới ra thái bình.

 

[meodenmatlua]

Ngày 19 tháng 3 năm Hy Ninh thứ 9 [ 13/4/1077].

Xuống chiếu yêu cầu kiểm lại số quân, binh mã, phu phen, tài vật trong chiến dịch, 3 ngày sau [ 16/4/1077], Thái Thừa Hy dâng sớ tâu trình cụ thể:

- Số lính lúc đi là 115.000 quân [ bao gồm cả thủy quân], số lính về được [ gồm cả lính bị thương] là: 49.506 người, lúc về trừ đi số chết vì bệnh, bị thương, chết tiếp khi về đến nhà, còn 23.400 người [khỏe mạnh].

- Số phu phen lúc đi: [ hơn] 80.000 người, lúc về [ gồm cả người bị thương, ốm] 10.014 người, sau khi về nước lại chết vì bị thương, bệnh tật, còn lại 6.087 người.

- Số ngựa lúc đi: 9.078 con, lúc về còn 4690 con, sau đó chết thêm, còn lại 3.174 con khỏe mạnh.
- Số tiền chi phí tổng cộng: 5.190.000 lượng vàng. [ Tính 1 lượng là 1 cây vàng, thì số tiền khủng khiếp].

- Ngoài bốn trại Thái Bình, Vĩnh Bình, Cổ Vạn, Thiên Long, và bốn thành Khâm, Liêm, Bạch và Ung bị tàn phá gần hết, mất vài năm chưa khôi phục lại được.

Thừa Hy xin vua cho bọn Quỳ coi các vùng giáp Giao Châu, vua bằng lòng, xuống chiếu ban:
Quách Quỳ coi Đàm Châu, Triệu Tiết coi Quế Châu, Thạch Giám coi Ung Châu và Đào Bật coi Thuận Châu [Quảng Nguyên].

Thế này chết gần hết còn gì nữa. May cụ LTK làm hòa chứ không chắc chết hết cụ nhỉ?

 

[.Bo My]

Tổn thất của Tống nên đưa vào sách lịch sử lớp 5 , qua thiệt hại binh lính, phu phen, ngựa nghẽo, đúng với sấm ký :
10 phần chết 7 còn 3 ( người)

Không biết sử Tàu ghi thế nào về thiệt hại. Đấy là thời Lý mà số quân đi đánh đã là 30 vạn. Thế mà sau này thời Thanh có mấy ông cứ nại sử Tàu ra để bảo đi ít lắm.

 

[1.25 ton]

Bọn ngu dân đó cứ nghĩ mình là man nên tưởng ngon ăn chứ sao. Trước Lê Hoàn, à nhầm cụ Ngô Quyền đã đập bọn Nam Hán vỡ thủ rồi các chú Tống nghĩ rằng chính quốc ghê gớm. Sau thời nhà Trần nữa thì chắc sự việc này không còn là truyện cười dân gian nữa

Nhà Tống 2 lần bem mình đều thua to đấy ạ. Cụ Lê Hoàn thì phá Tống bình Chiêm, cụ Lý Thường Kiệt thì bình Chiêm phá Tống. . Cả 2 cụ đều đánh thẳng sang đất Tống một vài lần cho ...nó biết mặt.

 

[.Bo My]

Đây chính là sử tàu do quan sử Lý Đào ghi chép ra chứ ai.
Tiếc rằng không biết chữ tàu để đọc hết sách ông này.
( Có phải cụ sai chính tả chữ ghi thành chữ khi không ?.)

thấy đề sách tựa là Tục Tư Trị Thông Giám Trường Biên thì không biết có phải là chính sử nhà nước hay là ông này tự biên tự duyệt ạ. Theo văn phong thì chắc không phải chính sử. Chính sử thường chỉ ghi rất vắn tắt, kiểu như năm này đánh nước Nam...

 

[Arjuna82]

Không biết sử Tàu ghi thế nào về thiệt hại. Đấy là thời Lý mà số quân đi đánh đã là 30 vạn. Thế mà sau này thời Thanh có mấy ông cứ nại sử Tàu ra để bảo đi ít lắm.

Sử Tống viết quân đông chết nhiều thì chúng ta tin.
Sử Thanh viết điều ít chết ít thì chúng ta không tin bảo là nại sử Tàu.
Chẳng qua chúng ta chỉ tin cái mà chúng ta muốn tin thôi

 

[.Bo My]

Chẳng qua chúng ta chỉ tin cái mà chúng ta muốn tin thôi

Lỗi tại thằng Tàu và mấy ông sùng sử Tàu!

 

[Arjuna82]

Lỗi tại thằng Tàu và mấy ông sùng sử Tàu!

Thế cụ Đốc đang dịch cái gì ở đây?

 

[.Bo My]

Thế cụ Đốc đang dịch cái gì ở đây?

Phải biết đối chiếu nhiều nguồn, là sử Việt nữa. Quan trọng là kết quả.

 

[Arjuna82]

thấy đề sách tựa là Tục Tư Trị Thông Giám Trường Biên thì không biết có phải là chính sử nhà nước hay là ông này tự biên tự duyệt ạ. Theo văn phong thì chắc không phải chính sử. Chính sử thường chỉ ghi rất vắn tắt, kiểu như năm này đánh nước Nam...

Chính sử ta mới ghi vắn tắt vì đếch có dữ liệu thôi.
Sử Tàu nó ghi cực kỳ chi tiết.
Mà sử Tàu nó hay ở chổ nó là tài liệu thứ cấp tức nó ghi nguyên văn mọi tấu sớ biểu và mọi lời đối đáp của vua.
Đầy đủ ngày tháng mục.
Vd lúc đi đánh quan nào bàn thế nào, vua Tàu nói ra sao tấu sớ binh lính lương thảo từng đạo quân thế nào chuyển vận ra sao ghi rõ hết.
Chi tiết đầy đủ không khác gì bộ này của Lý Đào.
Còn sử ta: ngày x tháng y vua xuống chiếu đánh Chiêm mang hai chục vạn quân đi.
Gành thắng lợi giết sạch quân địch bắt vua Chiêm về.
Chấm hết.

 

[Arjuna82]

Phải biết đối chiếu nhiều nguồn, là sử Việt nữa.

Thì đó phải đối chiếu chứ.
Nhưng những ông bảo sử Tàu viết không tin được.
Nói thế là những ông ếch ngồi đáy giếng chưa đọc được bộ sử Tàu nào.

 

[.Bo My]

Các cụ chú ý khác biệt giữa quan văn và quan võ đời Tống. Quan văn lấy từ thi cử, được xem như là đệ tử của Vua và được vua dựa vào để chống lại phe quý tộc. Quan võ thì thường là từ chính quý tộc mà ra hoặc quý tộc tiến cử nên họ trung thành trước tiên với người tiến cử. Trừ Địch Thanh là người đi lên từ lính trơn nhưng cũng bị quý tộc dèm pha mất chức.

Chuyện "quý tộc" nắm quân đội là chuyện bình thường ở gần như tất cả các nước.

 

[Arjuna82]

Các cụ chú ý khác biệt giữa quan văn và quan võ đời Tống. Quan văn lấy từ thi cử, được xem như là đệ tử của Vua và được vua dựa vào để chống lại phe quý tộc. Quan võ thì thường là từ chính quý tộc mà ra hoặc quý tộc tiến cử nên họ trung thành trước tiên với người tiến cử. Trừ Địch Thanh là người đi lên từ lính trơn nhưng cũng bị quý tộc dèm pha mất chức.

Quan văn chỉ huy quan võ.
Đồng cấp quan văn chức cao hơn.
Mà lạ cái là Tống thì tướng trung thành khá nhiều với triều đình.
Chỉ Mông Cổ mới xóa sổ được nó

 

[doctor76]

Vậy là cuối cùng nhà Lý không mất đất.
Không biết thư nghị hoà có thật không?. Tác giả có ghi lại không.
Tổn thất của Tống nên đưa vào sách lịch sử lớp 5 , qua thiệt hại binh lính, phu phen, ngựa nghẽo, đúng với sấm ký :
10 phần chết 7 còn 3 ( người)
Chết 2 còn 1 ( ngựa )
Mới ra thái bình.

Em chưa dịch đến đoạn thư nghị-hòa, nhưng sau này qua các cuộc thương-nghị căng-thẳng thì cũng có khá nhiều thư từ trao-đổi, lời lẽ vua Lý khá mềm-mỏng.

 

[.Bo My]

Mà lạ cái là Tống thì tướng trung thành khá nhiều với triều đình.

Thì đương nhiên lý lịch tốt nó phải khác. Chứ ông quan văn chỉ là mọt sách, hoặc may mắn đi du học Tây Nhung. Giao quân đội cho các ông thì điên à.

 

[doctor76]

Thì đó phải đối chiếu chứ.
Nhưng những ông bảo sử Tàu viết không tin được.
Nói thế là những ông ếch ngồi đáy giếng chưa đọc được bộ sử Tàu nào.

Lý Đào viết bộ Trường Biên này cực kỳ lớn cụ ạ, gồm 520 cuốn còn lại đến bây giờ, đã mất vài cuốn, hơi tiếc.
Bộ Trường Biên này viết cực kỳ chi-tiết, lại quá khủng, nên từ thời Tống đến Nguyên-Mông, không thể khắc in được, đời Minh mới cho chép sao vào, cũng không in được.
Lý Đào lấy nguồn sử liệu rất phong phú, ông ta đến đọc các bài văn trên bia mộ các nhân vật, các bài minh kể công, đọc các bia ký, ai soạn, có đáng tin không?, ông ta còn trực tiếp đọc các tấu chương, các nhật ký ghi chép công việc hàng ngày của vua [ Thực Lục], đọc các hồ sơ của các viên quan nổi tiếng, rồi đọc các tấu sớ, ghi chép buổi tiếp sứ.
Điểm hạn-chế duy nhất là Trường Biên ghi theo thứ tự thời gian, có những việc liên-quan đến tậnvài năm sau, nên rất khó dịch cho nó liền mạch và lô-gic.
Khi dịch, em đành phải tra các từ khóa như: Giao Chỉ, Giao Châu, Thượng Cát, An Nam, Càn Đức....nó sẽ cho ta biết đoạn ấy ở quyển số bao nhiêu, dịch rồi lắp ráp lại cho đúng mạch thời gian. Sau đó, để dễ hiểu hơn, em lại gộp một số chuyện cho liền mạch, dù thời gian chưa đúng.

 

[doctor76]

Thế này chết gần hết còn gì nữa. May cụ LTK làm hòa chứ không chắc chết hết cụ nhỉ?

Thì chết vì bệnh, chết vì giao chiến, nói chung quân Tống thiệt hại quá nặng. Ngoài ra còn tốn hơn 5 triệu lượng vàng phí tổn chiến tranh.