Bàn về Luật cần phân biệt chính xác
đối tượng của quy định,
đối tượng tại điểm (c) khoản 3 Điều 10 Luật GTĐB và điểm (9.3.2) QC41 là các phương tiện ở vị trí
trước vạch dừng, tính đến mép vạch dừng
tại thời điểm tín hiệu vàng bật sáng
Các phương tiện đang đè trên vạch dừng, các phương tiện đã đi quá vạch dừng không phải là
đối tượng của tín hiệu vàng
tại thời điểm đó, vì chúng là đối tượng của tín hiệu xanh, vàng, đỏ
tại thời điểm khác
Hiệu lực của đèn tín hiệu trong khu vực nơi đường giao nhau, vì vậy vị trí cột đèn tín hiệu từ xưa đến nay đều được bố trí trước phạm vi nơi đường giao nhau, ngay cạnh vạch dừng xe. Một phần xe đã đè qua vạch dừng (đặc biệt dài như xe khách, xe tải, container, sơ mi rơ mooc...) khi tín hiệu vàng bật sáng, người lái xe không phải là đối tượng chấp hành của tín hiệu vàng tại thời điểm đó, vì khi xe ngang hàng vị trí cột đèn tín hiệu thì góc nhìn của lái xe đã ở ngoài vùng quan sát (180 độ, vượt quá giới hạn) nên anh ta không thể biết tín hiệu thay đổi
Và đương nhiên, trường hợp đã vào trong phạm vi nơi đường giao nhau khi tín hiệu vàng bật sáng càng không thể biết được sự thay đổi tín hiệu vì cột đèn đã ở phía sau lưng lái xe rồi. Vị trí đặt cột đèn tín hiệu được thể hiện rất rõ trong hình minh họa Phụ lục H của QC41, Hình G.45 – Vạch số 38: Vạch dừng xe ở nút giao thông có đèn tín hiệu:
Ngày nay cùng với sự phát triển kinh tế xã hội thì người ta thiết kế đặt thêm cột phụ của đèn tín hiệu phía sau phạm vi nơi đường giao nhau nhằm tăng tầm nhìn thấy ở hướng tác dụng của đèn, tuy vậy không có quy định bắt buộc phải đặt cột phụ ở đường ít làn xe, đường hẹp và không thể áp dụng đặt cột đèn phụ cho nút giao mà các nhánh đường không thẳng hàng như ngã ba chữ Y, ngã 4 hình rẻ quạt, ngã 5, 6, 7... khi mà góc nhìn sai lệch theo hướng tác dụng của đèn có thể gây nhầm lẫn
Theo đúng quy định, gắn trên cột phụ chỉ có đèn dạng 5 kiểu 2, là loại đèn đỏ chữ thập (cấm đi - đặt sau nơi đường giao nhau). Ý nghĩa của nó cũng được quy định rất rõ tại điểm (9.2.4) QC41: Đèn tín hiệu có hình chữ thập màu đỏ báo hiệu xe phải dừng lại. Trong trường hợp xe đã ở trong nút giao thì phải nhanh chóng đi ra khỏi nút giao.
Như vậy đèn trên cột phụ chỉ có duy nhất hình dạng chữ thập và màu đỏ, tác dụng của đèn là giúp tăng thêm tầm nhìn hỗ trợ báo hiệu cho đèn đỏ trên cột chính, đặc biệt quan trọng đối với các xe vượt qua vạch dừng tại thời điểm đèn trên cột chính đang còn màu xanh hoặc vàng biết được đèn đã thay đổi tín hiệu để nhanh chóng đi ra khỏi nơi đường giao nhau.
Thực tế hiện nay nhiều nơi cột phụ bị gắn đèn tùy tiện và tràn lan, có cả màu xanh và vàng không đúng quy định. Tuy giải pháp tình thế về tầm nhìn này có hỗ trợ cho vạch dừng xe bị kẻ quá gần cột đèn chính hoặc kẻ sai hẳn vị trí ở phía sau cột đèn chính trong tình trạng giao thông luôn xảy ra tắc nghẽn và hỗn loạn, nhưng về lâu dài lợi bất cập hại sẽ gây thêm nhầm lẫn và làm mất ý nghĩa của cột đèn chính
Tóm lại, chỉ các phương tiện trước vạch dừng xe mới là
đối tượng của tín hiệu đèn vàng trên cột chính, trên cơ sở đó các từ cần giải nghĩa sẽ được đặt vào đúng ngữ cảnh của chúng: Từ “dừng” hoặc “dừng lại” có nghĩa đầu tiên là ra hiệu lệnh cho người điều khiển phương tiện trước vạch dừng xe phải thực hiện trình tự các hành vi của một
quá trình dừng lại có điểm bắt đầu và điểm kết thúc (từ “lại” có tác dụng nhấn mạnh). Nghĩa thứ hai của từ “dừng” là mô tả
trạng thái đứng yên, không di chuyển, là kết quả của toàn bộ quá trình dừng xe đã kết thúc thành công. Nghĩa thứ ba của từ “dừng” là chỉ danh từ
tên riêng theo chức năng, ví dụ: Vạch dừng xe, vạch cấm dừng xe, vạch vị trí dừng xe, điểm dừng xe, trạm dừng xe, việc dừng xe, làn đường dừng xe, giải dừng xe, tầm nhìn dừng xe, khoảng cách dừng xe...
Trình tự các hành vi phải thực hiện của quá trình dừng xe bao gồm: nhận biết, phản ứng, phanh. Điểm bắt đầu quá trình dừng xe tính từ thời điểm tín hiệu vàng bật sáng, điểm kết thúc quá trình dừng xe được chia ra làm 2 trường hợp lấy ranh giới là vạch dừng mà tại 2 vị trí đó xe đạt trạng thái đứng yên, không di chuyển: Trường hợp thứ nhất là vị trí trước vạch dừng xe; trường hợp thứ hai là vị trí qua vạch dừng xe. Các từ “đi quá”, “vượt quá” cùng mô tả cho trạng thái di chuyển của xe trong quá trình dừng so với vị trí của vạch dừng
Căn cứ vào 3 nghĩa của từ “dừng” như trên, giải nghĩa đầy đủ điểm (c) khoản 3 Điều 10 Luật GTĐB như sau: “Tín hiệu vàng bật sáng là người điều khiển phương tiện ở trước vạch dừng phải thực hiện dừng phương tiện lại trước vạch dừng, trừ trường hợp đã thực hiện dừng phương tiện lại trước vạch dừng nhưng phương tiện vẫn không dừng được hoặc dừng lại sẽ không an toàn dẫn đến phương tiện đi quá vạch dừng thì được đi tiếp; trong trường hợp tín hiệu vàng nhấp nháy là được đi nhưng phải giảm tốc độ, chú ý quan sát, nhường đường cho người đi bộ qua đường.”
Hình động minh họa khi đèn xanh đang sáng, một dòng xe lưu thông liên tục đồng tốc 30km/h của đoạn thẳng AG qua vạch dừng xe tại điểm D. Để mọi người dễ hiểu, khoảng cách dừng xe được nhà em rút ngắn xuống còn mỗi hành vi phanh xe, tức là đèn vàng bật sáng thì ngay lập tức cùng lúc đạp phanh luôn. Khoảng cách từ lúc đạp phanh đến khi xe dừng hẳn lấy bằng nhau cho mọi xe là đoạn CD = d3 = 8,8m, do cùng lúc đạp phanh nên khoảng cách giữa các xe giữ nguyên không đổi cho đến khi cùng lúc dừng hẳn, thời gian phanh là 1 giây:
Dòng phương tiện đang di chuyển đồng tốc 30km/h qua vạch dừng thì chỉ cần 1 xe giảm tốc đột ngột xuống 5km/h đã có thể gây ra rắc rối lớn, huống chi đạp phanh gấp xuống 0km/h ngay lập tức. Luật không có quy định nào hướng dẫn và cho phép kiểu dừng xe nguy hiểm như vậy, trong hình minh họa có tới 4 xe vượt qua vạch dừng sau khi đèn vàng bật sáng
Đèn vàng có 2 chức năng, chức năng điều tiết giao thông: thêm thời gian cho quá trình tạo ra khoảng trống ngắt quãng của một dòng phương tiện, chức năng thông tin: cảnh báo cho người điều khiển phương tiện biết để không vi phạm tín hiệu màu đỏ. Thời điểm đèn vàng bật sáng, hình động trên là ví dụ về mô hình giao thông
hoàn hảo, trong cùng điều kiện như nhau, các xe đều chấp hành Luật đúng quy định không vi phạm đèn đỏ
Ý nghĩa trong thực tế, xe ở đoạn từ vị trí C đến D thì lái xe cứ yên tâm mà đi vì đây là khoảng cách phanh tối thiểu theo quy định, dù đạp phanh thì xe vẫn bị vượt qua vạch dừng. Ý nghĩa cảnh báo quan trọng của đèn vàng là đoạn từ C đến A khi mức độ rủi ro tăng dần, CB là đoạn rủi ro, BA là đoạn rủi ro cao
Ở đoạn CB tùy thuộc vào khả năng ước lượng và xử lý cụ thể của từng lái xe mà tự quyết định có nên vượt qua vạch dừng hay không, ở đoạn BA thì nhà em khuyên là rất không nên dù các cụ có tính toán vừa khít 3 giây đèn vàng nhưng nhỡ vướng các xe trước đi chậm lại sẽ chẳng kịp đâu. Nếu đạp ga tăng tốc cho kịp 3 giây, nhẹ thì vi phạm đèn đỏ, nặng thì gây tai nạn, chưa kể bây giờ nhiều chỗ đặt thời gian đèn vàng rất láo, chỉ chớp mắt cái đã thành đỏ
Tình trạng giao thông trong các đô thị đang quá tệ hại, phương tiện di chuyển qua nơi đường giao nhau còn chậm hơn người đi bộ và tắc đường diễn ra liên tục khiến xe chỉ nhích được từng cm... Cảnh này diễn ra hàng ngày, và thậm chí là hàng giờ, lâu dần cùng sự bất lực có thể đã tác động vào hệ não bộ khiến cho tâm lý con người trở nên cam chịu, tự đánh lừa lý trí để duy trì động lực tồn tại khi tạo ra ảo tưởng về sự hợp lý tốt đẹp bằng cách: Yêu mến và tìm cách hợp pháp hóa cái thực trạng giao thông tồi tệ đang hành hạ chính bản thân mình, coi việc nhích từng tý một là ý thức cần duy trì và hành vi dễ dàng thực hiện để dừng xe bất kỳ lúc nào trước đèn vàng
Chỉ dựa vào mỗi từ “phải” để diễn giải Luật cho phép phạt đèn vàng là quá sơ sài, ví dụ biển cảnh báo màu vàng trong QC41, Phụ lục C Hình C.24 Biển số 224 "Đường người đi bộ cắt ngang" có quy định sau: “Gặp biển này các xe
phải giảm tốc độ”. Chữ “phải” trong ý nghĩa của biển chỉ có tác dụng cảnh báo giống như đèn tín hiệu vàng, nếu không xảy ra hậu quả gì thì chẳng ai bị phạt lỗi không giảm tốc độ, tương tự như lỗi không thực hiện các hành vi dừng xe của tín hiệu vàng
Theo chủ quan nhà em, cứ hiểu đúng Luật và chấp hành nghiêm chỉnh là có ý thức, ngược lại sẽ dẫn đến vô ý thức. Còn cái ý thức đó được hình thành, nuôi dưỡng và duy trì ra sao lại là cả câu chuyện dài... nó phụ thuộc vào môi trường giáo dục, văn hóa và khả năng tự giác, kiến thức của từng người
Thoát được 1 lần tín hiệu đèn đỏ, sẽ có lần thứ 2, 3... hoặc đèn đỏ còn vài giây mà ăn bớt xuất phát ngay, tất nhiên thói quen đó sẽ chẳng giúp gì cho ý thức chấp hành dừng xe trước tín hiệu đèn vàng. Xử phạt vi phạm đèn đỏ bằng cách ăn chia, tệ hơn nữa là dàn dựng bẫy... thế là sau mỗi lần bị xử phạt lại một lần ngấm dần bài giảng “Đừng vi phạm khi không thể, hãy vi phạm ngay khi có cơ hội” của các lớp học tự phát được mở ra khắp nơi, 24/7 ở xứ thiên đường này... thì nhà em lại có cảm nhận riêng pha chút ngưỡng mộ: ý thức của dân mình vẫn còn tốt lắm
Còm hơi dài, cụ nào lười đọc thì nhà em chỉ chốt lại 1 câu:
Quá trình dừng xe theo quy định trong Luật GTĐB, tín hiệu vàng được đi, không bị xử phạt
Cụ nào chăm chỉ, xin mời nghiên cứu thêm Tiêu chuẩn ngành 22 TCN vì trong đó quy định quá đầy đủ về đèn vàng. Em trích đôi trang để các cụ hình dung thôi nhé: