[Funland] Số phận bi thãm của một số công thần sau cuộc khởi Nghĩa Lam Sơn

[fun4u]

Theo cụ Lê Anh Chí thì thực ra có 4 cụ tên Lê Lai, 1 cụ là Lê Lai cứu chúa, 1 là Nguyễn Thận cũng dc gọi là Lê Lai, 1 cụ nữa là Lê Văn An có tên gốc là Nguyễn Văn Lai, cụ cuối cùng là Nguyễn Bá Lai (quan văn). 3 cụ đầu thì đều tham dự hội thề Lũng Nhai.

Về 1 cụ Lai bị giết hại thì ĐVSKTT chép là "giết Tư Mã Lê Lai"; xét chức vụ cỡ đó thì chỉ có Lưu Nhân Chú hoặc Nguyễn Chích; nhg thời gian đó thì có vẻ cụ Chích bị phạt & giáng chức. Còn 3 cụ "Lai" kia thì không cụ nào bị án phạt nào cả. Như vậy, nghi vấn ở đây là sử gia nhà Mạc hoặc Trịnh đã mượn chuyện cụ Chích, lái đi + thêm mắm thêm muối để dựng chuyện bôi nhọ cụ Lợi nhằm gây dư luận bất lợi cho nhà Lê!

Chữ Hán, ký tên Trung Ương Hoàng Đế Nguyễn Nhạc.
Còn bài hứa của Lê Lợi cũng bằng chữ Hán.
Có 2 Lê Lai, hay 1 em không biết, nhưng Lê Lai nữa thì " cậy có công , sinh kiêu ngạo nên bị chém"

 

[belo]

Bao năm ăn học, em cứ tưởng em giỏi tiếng Việt. Cảm ơn hai cụ, vụ bánh chưng bánh dầy nhé. Rất mong các vụ tiếp tục về bộ môn tiếng Việt naỳ, để em được học hỏi.

 

[toiyeutulanh]

Cụ là hoa thanh quế à? Sao e đọc thấy toàn nâng bi dân 36 và hạ thấp những anh hùng dân tộc như cụ nguyễn trãi và trần nguyên hãn thế? Phải chăng cụ muốn chứng minh dân 36
chơi đẹp, anh hùng và giỏi hơn dân sông hồng à? Cái này thực tế thế nào xã hội nhìn nhận, còn E thấy cụ khắm vl ra, tốt nhất cụ đừng nâng bi quê cụ nữa thì ng ta bớt ngứa đít hơn đấy cụ, cụ đúng là điếm bút, nhục

Tớ trích trong sách của NX B Giáo dục, chứ có nói láo cái gì đâu. Sai gì thì cứ đưa ra đây, nếu tôi ko sai thì bạn phải xin lỗi tôi, nếu ko bạn là người nhục nhã.

 

[atlas09]

Theo cụ Lê Anh Chí thì thực ra có 4 cụ tên Lê Lai, 1 cụ là Lê Lai cứu chúa, 1 là Nguyễn Thận cũng dc gọi là Lê Lai, 1 cụ nữa là Lê Văn An có tên gốc là Nguyễn Văn Lai, cụ cuối cùng là Nguyễn Bá Lai (quan văn). 3 cụ đầu thì đều tham dự hội thề Lũng Nhai.

Về 1 cụ Lai bị giết hại thì ĐVSKTT chép là "giết Tư Mã Lê Lai"; xét chức vụ cỡ đó thì chỉ có Lưu Nhân Chú hoặc Nguyễn Chích; nhg thời gian đó thì có vẻ cụ Chích bị phạt & giáng chức. Còn 3 cụ "Lai" kia thì không cụ nào bị án phạt nào cả. Như vậy, nghi vấn ở đây là sử gia nhà Mạc hoặc Trịnh đã mượn chuyện cụ Chích, lái đi + thêm mắm thêm muối để dựng chuyện bôi nhọ cụ Lợi nhằm gây dư luận bất lợi cho nhà Lê!

theo lời cụ doctor76 thì Lê Lai kiêu ngạo bị chém là bản gốc từ thời lê Thánh Tông

 

[fun4u]

Vâng, e nghĩ chờ thêm để đối chiếu mới rõ dc

theo lời cụ doctor76 thì Lê Lai kiêu ngạo bị chém là bản gốc từ thời lê Thánh Tông

 

[atlas09]

Tớ trích trong sách của NX B Giáo dục, chứ có nói láo cái gì đâu. Sai gì thì cứ đưa ra đây, nếu tôi ko sai thì bạn phải xin lỗi tôi, nếu ko bạn là người nhục nhã.

anh bảo dân sông Hồng hàng giặc nhục nhã dâng đất cho ngoại bang
đến khi người khác đưa ra thông tin dân Thanh hóa cũng hàng giặc cũng gọi Tàu về chiếm nước cũng hứa hẹn dâng đất cho ngoại bang thì anh lờ đi xem như chưa từng có

 

[TÀU NGẦM NỔI]

Cảm ơn cụ fun4u cho em uống vang nhé. Chẳng hiểu sao cụ Ất k ý kiến gì mà cụ Phun lại ý kiến. Cái thớt này hay dở gì em cũng có công của em. Cụ Phun làm ơn lội còm xem ý kiến của em nhé.

 

[atlas09]

Cảm ơn cụ fun4u cho em uống vang nhé. Chẳng hiểu sao cụ Ất k ý kiến gì mà cụ Phun lại ý kiến. Cái thớt này hay dở gì em cũng có công của em. Cụ Phun làm ơn lội còm xem ý kiến của em nhé.

không em không ý kiến gì cụ cả. Em chỉ nói ông kia là chưa đọc hết 63 trang mà đã ca ngợi NGuyễn Trãi rồi, em chỉ nói thế thôi có nói gì cụ đâu

 

[bboy195]

Tớ trích trong sách của NX B Giáo dục, chứ có nói láo cái gì đâu. Sai gì thì cứ đưa ra đây, nếu tôi ko sai thì bạn phải xin lỗi tôi, nếu ko bạn là người nhục nhã.

Cụ xuyên tạc lịch sử chứ trích gì? Sách nào của NXB giáo dục chửi các cụ Nguyễn Trãi, Trần Nguyên Hãn và dân sông Hồng như cụ? Sách nào nói là Nguyễn Trãi, Trần Nguyên Hãn là dân sông Hồng tài giỏi mà phải theo về hầu hạ anh 36 để đánh giặc sau đó anh 36 giết họ là đúng? sách nào nói là trong các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm của dân tộc chỉ có người của Thanh Nghệ tĩnh chiến đấu, còn dân sông hồng không có nhân tài, toàn đầu hàng giặc? Tôi chẳng bao giờ xin lỗi những đứa điếm bút như cụ, xin lỗi cụ nhưng cụ không nói vùng miền ra thì thôi, chứ nói t lại thêm khinh cụ !

 

[bboy195]

anh bảo dân sông Hồng hàng giặc nhục nhã dâng đất cho ngoại bang
đến khi người khác đưa ra thông tin dân Thanh hóa cũng hàng giặc cũng gọi Tàu về chiếm nước cũng hứa hẹn dâng đất cho ngoại bang thì anh lờ đi xem như chưa từng có

Cụ ay' nâng bị quê cụ ấy mà cụ, nghe thối thật, ko nói vùng miền thì thôi, nói ra thêm nhục, tư tưởng như này bảo sao dân Sông hồng vẫn kì thị những người như cụ ấy

 

[thespirit]

Hình như trước Lê Lợi, ít thấy có sử sách nào ghi lại việc các vua VN giết công thần sau khi kết thúc chiến tranh nhỉ. Dường như bắt đầu từ nhà Hậu Lê, các vua mới học tập hoàn toàn phong kiến TQ, vua là người có quyền tối cao, nên từ đó, những ai được xem như có thể ảnh hưởng đến quyền lực của nhà vua đều bị loại bỏ sạch. Trước đó thời Trần hay thời Lý, những chuyện như vậy hình như ko thấy nhắc đến. Như ông Trần Hưng Đạo, Lý Thường Kiệt, trong tay nắm binh quyền gần như cả nước, uy tín ngang ngửa nhà vua, nhưng không hề bị diệt. Xa hơn nữa, thời Đinh Tiên Hoàng lên ngôi vua, các tướng đi cùng ông thời niên thiếu cũng không ai bị vua giết hại.

Cũng từ thời Hậu Lê, Nho giáo lên ngôi, trở thành độc tôn trên toàn quốc, không còn chuyện Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo cùng song hành tồn tại như trước. Có khi nào vì quan niệm thời trước Lê Lợi, vua quan tướng lĩnh không quá cách biệt với nhau, nên mới có thể cùng tồn tại, cùng chung hoạn nạn như vậy. Còn sau này, khi quan niệm của Nho giáo độc tôn, vua là tối cao, là duy nhất, nên mới có cảnh thỏ hết thì chó săn bị nấu. Sau thời nhà Hậu Lê, lại đến các vụ như Trịnh Kiểm giết em rể là Nguyễn Uông để độc chiếm ngôi chúa, Nguyễn Nhạc ganh đua với Nguyễn Huệ mà mất cả nhà Tây Sơn, rồi còn Nguyễn Ánh cũng vậy nữa.

 

[atlas09]

Hình như trước Lê Lợi, ít thấy có sử sách nào ghi lại việc các vua VN giết công thần sau khi kết thúc chiến tranh nhỉ. Dường như bắt đầu từ nhà Hậu Lê, các vua mới học tập hoàn toàn phong kiến TQ, vua là người có quyền tối cao, nên từ đó, những ai được xem như có thể ảnh hưởng đến quyền lực của nhà vua đều bị loại bỏ sạch. Trước đó thời Trần hay thời Lý, những chuyện như vậy hình như ko thấy nhắc đến. Như ông Trần Hưng Đạo, Lý Thường Kiệt, trong tay nắm binh quyền gần như cả nước, uy tín ngang ngửa nhà vua, nhưng không hề bị diệt. Xa hơn nữa, thời Đinh Tiên Hoàng lên ngôi vua, các tướng đi cùng ông thời niên thiếu cũng không ai bị vua giết hại.

Cũng từ thời Hậu Lê, Nho giáo lên ngôi, trở thành độc tôn trên toàn quốc, không còn chuyện Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo cùng song hành tồn tại như trước. Có khi nào vì quan niệm thời trước Lê Lợi, vua quan tướng lĩnh không quá cách biệt với nhau, nên mới có thể cùng tồn tại, cùng chung hoạn nạn như vậy. Còn sau này, khi quan niệm của Nho giáo độc tôn, vua là tối cao, là duy nhất, nên mới có cảnh thỏ hết thì chó săn bị nấu. Sau thời nhà Hậu Lê, lại đến các vụ như Trịnh Kiểm giết em rể là Nguyễn Uông để độc chiếm ngôi chúa, Nguyễn Nhạc ganh đua với Nguyễn Huệ mà mất cả nhà Tây Sơn, rồi còn Nguyễn Ánh cũng vậy nữa.

Lê Hoàn giết 3 ông Đinh Điền Nguyễn Bặc Phạm Hạp là 3 ông tướng cùng mình đánh giặc khi lên ngai vàng, dĩ nhiên vì 3 ông kia phản đối.
Đúng là trước thời Lê Lợi Nho giáo còn chưa độc tôn thời Trần khi say vua cùng bá quan nắm tay ca hát vua còn ban đêm ra cổng thành chơi bị vô lại lấy gạch ném.
Lê Lợi học rất nhiều từ nhà Minh từ chế tạo hỏa khí dùng thuốc nổ công thành cho đến hành chính sổ bộ chế dộ ruộng đất quản lý triều chính cả vụ giết công thần

 

[thespirit]

Vâng, vụ Lê Hoàn giết 3 ông đồng chí của mình là vì họ phản đối mình lên ngôi, nên em mới không liệt vào loại thỏ hết, chó săn bị thịt.

 

[Chick choak]

Hình như trước Lê Lợi, ít thấy có sử sách nào ghi lại việc các vua VN giết công thần sau khi kết thúc chiến tranh nhỉ. Dường như bắt đầu từ nhà Hậu Lê, các vua mới học tập hoàn toàn phong kiến TQ, vua là người có quyền tối cao, nên từ đó, những ai được xem như có thể ảnh hưởng đến quyền lực của nhà vua đều bị loại bỏ sạch. Trước đó thời Trần hay thời Lý, những chuyện như vậy hình như ko thấy nhắc đến. Như ông Trần Hưng Đạo, Lý Thường Kiệt, trong tay nắm binh quyền gần như cả nước, uy tín ngang ngửa nhà vua, nhưng không hề bị diệt. Xa hơn nữa, thời Đinh Tiên Hoàng lên ngôi vua, các tướng đi cùng ông thời niên thiếu cũng không ai bị vua giết hại.

Cũng từ thời Hậu Lê, Nho giáo lên ngôi, trở thành độc tôn trên toàn quốc, không còn chuyện Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo cùng song hành tồn tại như trước. Có khi nào vì quan niệm thời trước Lê Lợi, vua quan tướng lĩnh không quá cách biệt với nhau, nên mới có thể cùng tồn tại, cùng chung hoạn nạn như vậy. Còn sau này, khi quan niệm của Nho giáo độc tôn, vua là tối cao, là duy nhất, nên mới có cảnh thỏ hết thì chó săn bị nấu. Sau thời nhà Hậu Lê, lại đến các vụ như Trịnh Kiểm giết em rể là Nguyễn Uông để độc chiếm ngôi chúa, Nguyễn Nhạc ganh đua với Nguyễn Huệ mà mất cả nhà Tây Sơn, rồi còn Nguyễn Ánh cũng vậy nữa.

Vì thế em mới xếp nhà Trần ở vị trí số một.

Ngoài việc toàn vẹn lãnh thổ, 3 lần đánh quân nguyên, kinh tế tốt, phật giáo phát triển rực rỡ thì việc độc lập về văn hóa- tư tưởng là nền tảng cho hậu thế thấy chất thuần Việt ở nhà Trần. Độc lập về địa lý nhiều khi không bằng độc lập về văn hóa- tư tưởng.

 

[toiyeutulanh]

Cụ xuyên tạc lịch sử chứ trích gì? Sách nào của NXB giáo dục chửi các cụ Nguyễn Trãi, Trần Nguyên Hãn và dân sông Hồng như cụ? Sách nào nói là Nguyễn Trãi, Trần Nguyên Hãn là dân sông Hồng tài giỏi mà phải theo về hầu hạ anh 36 để đánh giặc sau đó anh 36 giết họ là đúng? sách nào nói là trong các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm của dân tộc chỉ có người của Thanh Nghệ tĩnh chiến đấu, còn dân sông hồng không có nhân tài, toàn đầu hàng giặc? Tôi chẳng bao giờ xin lỗi những đứa điếm bút như cụ, xin lỗi cụ nhưng cụ không nói vùng miền ra thì thôi, chứ nói t lại thêm khinh cụ !

Đấy.

*Thứ nhất, là tôi tham khảo sách Đại Việt sử ký toàn thư, 1993, Nhà xuất bản khoa học xh Hn
*Thứ 2, tôi sẽ trích dẫn về việc dân kinh lộ hàng giặc Minh, thứ 2, là các công dân tiêu biểu của vùng này hàng giặc.

Mùa xuân, tháng 2, ngày 20, Tả tướng quốc Hồ Trừng tiến quân đến sông Lô, quân Minh giữ hai bên bờ sông đánh kẹp lại, quân Trừng thất bại, lui giữ cửa Muộn1. Quý Ly và Hán Thương đều trở về Thanh Hóa. Kinh lộ phần nhiều theo giặc làm phản. Hồ Đỗ, Hồ Xạ bỏ Bình Than qua Thái Bình, Đại Toàn đến cửa muộn2, hợp sức đắp lũy, đúc hỏa khí, đóng thuyền chiến để chống giặc. Quyên mộ tiền của, ai đóng góp thì được lấy con gái tôn thất và được cấp 10 mẫu ruộng. Thị trung của họ Hồ là Trần Nguyên Chỉ cùng công chúa Thiên Huy dẫn nhân dân tránh loạn ra Đồ Sơn, trung thư lệnh Trần Sư Hiền cùng công chúa Thiên Gia ngược dòng sông Cái đều đầu hàng quân Minh.Tướng chỉ huy quân Thần Đinh của họ Hồ là Ngô Thành nhân gió theo nước triều lên tiến đánh, đột kích đến Giao Thủy. Phụ, Thạnh chia quân ra hai bên bờ sông chặn đánh. Thành thế cô bị hãm trận chết, được truy tặng Kiêu vệ tướng quân.

Kinh lộ ở đây phải là từ Thanh Hóa trở ra, vì lúc đó nhà Hồ chiếm từ Thanh Hóa trở vào. Nó trùng với việc phân định từ thời Trần, chia Kinh, Trại. Nhiều cụ từ sông Hồng đã lập luận quàng xiên rằng, kinh là dân vùng đồng bằng, nhằm lấp liếm là dân kinh lộ hàng giặc.

Còn tay Đại ********* lớn nhất VN là Mạc Thúy, tay này chắc ai cũng biết rồi, tôi không trích ra nữa. Chính tay này theo Minh sử, dắt 10.000 người ra hàng, vẽ địa đồ, dâng thông tin mật cho nhà Minh. Tay này còn dẫn bô lão sang chầu nhà Minh, xin đc sát nhập Đại Việt vào bản đồ Tàu.

Nên từ cổ chí kim, Tàu xâm chiếm VN dễ ăn như vậy, vì có các ngụy quan, và cư dân sông Hồng ủng hộ.

 

[toiyeutulanh]

Còn về Nguyễn Trãi:

*Ông Ngoại ông ấy là Trần Nguyên Đán là người bỏ mặc nhà Trần, nên con cháu ông ấy, gồm cả N Trãi mới được sống, làm quan thời nhà Hồ.
*Cha N Trãi, dạy học trò rồi làm học trò có chửa, sau thi đỗ nhưng nhà Trần khinh thường, không dùng. Đến thời Hồ, do mắc ơn với T N Đán, Hồ Quý Ly cho 2 tay này làm quan.
*Nhà Hồ thoán đoạt, người dưng người ta còn cho thiếu chính danh, không ra làm quan, hoặc thi đỗ nhưng ko ra làm quan (nhiều người tham gia KN Lam Sơn thi đỗ, chứ không phải mỗi N Trãi biết chữ ). Còn 2 cha con rể họ Trần này ra thi để lập công danh, không còn từ nào để diễn tả gia đình ở rể này.
*Về sau, 2 cha con này đầu hàng, theo sách Toàn thư, N P Khanh đầu hàng, theo Lịch triều hiến chương loại chí N Trãi cũng theo cha ra hàng.
*Sau mãi, tận gần năm sắp thắng, N Trãi mới theo về KN Lam Sơn.

-----------> Thế nên Lê Quý Đôn viết sách Kiến văn tiểu lục, khen các ông Lý Tử Tấn, Trình Thuấn Du đức độ, cựu học, túc nho, dân gian còn có khẩu ngữ Lý-Trình. Còn N Trãi không dành lời nào để khen như thế.

Nếu các ông có biết chữ tự trọng, thì sẽ hiểu vấn đề ngay.

 

[atlas09]

Đấy.

*Thứ nhất, là tôi tham khảo sách Đại Việt sử ký toàn thư, 1993, Nhà xuất bản khoa học xh Hn
*Thứ 2, tôi sẽ trích dẫn về việc dân kinh lộ hàng giặc Minh, thứ 2, là các công dân tiêu biểu của vùng này hàng giặc.

Mùa xuân, tháng 2, ngày 20, Tả tướng quốc Hồ Trừng tiến quân đến sông Lô, quân Minh giữ hai bên bờ sông đánh kẹp lại, quân Trừng thất bại, lui giữ cửa Muộn1. Quý Ly và Hán Thương đều trở về Thanh Hóa. Kinh lộ phần nhiều theo giặc làm phản. Hồ Đỗ, Hồ Xạ bỏ Bình Than qua Thái Bình, Đại Toàn đến cửa muộn2, hợp sức đắp lũy, đúc hỏa khí, đóng thuyền chiến để chống giặc. Quyên mộ tiền của, ai đóng góp thì được lấy con gái tôn thất và được cấp 10 mẫu ruộng. Thị trung của họ Hồ là Trần Nguyên Chỉ cùng công chúa Thiên Huy dẫn nhân dân tránh loạn ra Đồ Sơn, trung thư lệnh Trần Sư Hiền cùng công chúa Thiên Gia ngược dòng sông Cái đều đầu hàng quân Minh.Tướng chỉ huy quân Thần Đinh của họ Hồ là Ngô Thành nhân gió theo nước triều lên tiến đánh, đột kích đến Giao Thủy. Phụ, Thạnh chia quân ra hai bên bờ sông chặn đánh. Thành thế cô bị hãm trận chết, được truy tặng Kiêu vệ tướng quân.

Kinh lộ ở đây phải là từ Thanh Hóa trở ra, vì lúc đó nhà Hồ chiếm từ Thanh Hóa trở vào. Nó trùng với việc phân định từ thời Trần, chia Kinh, Trại. Nhiều cụ từ sông Hồng đã lập luận quàng xiên rằng, kinh là dân vùng đồng bằng, nhằm lấp liếm là dân kinh lộ hàng giặc.

Còn tay Đại ********* lớn nhất VN là Mạc Thúy, tay này chắc ai cũng biết rồi, tôi không trích ra nữa. Chính tay này theo Minh sử, dắt 10.000 người ra hàng, vẽ địa đồ, dâng thông tin mật cho nhà Minh. Tay này còn dẫn bô lão sang chầu nhà Minh, xin đc sát nhập Đại Việt vào bản đồ Tàu.

Nên từ cổ chí kim, Tàu xâm chiếm VN dễ ăn như vậy, vì có các ngụy quan, và cư dân sông Hồng ủng hộ.

Không có dân kinh lộ theo về tạo thành 35 vạn quân thì Lê Lợi lấy cái éo gì vây Vương Thông đập Liễu Thăng Mộc Thạnh.
Chỉ dựa vào đám quân xứ Thanh thì cụ Lợi cũng chỉ núp trên rừng

 

[Bachsima]

Chỗ nào sử bảo kinh lộ không gồm dân sông Mã nhỉ?

 

[toiyeutulanh]

Còn Trần Nguyên Hãn, sách Đại Việt thông sử chép là dòng dõi T N Hãn, nhưng con Trần N Hãn, là Trần T Dao, Thúc Quỳnh đã đầu hàng nhà Minh, giữ đất Diễn Châu, bị nhà Hậu Trần giết cùng lúc 500 người.

Không rõ tay này có đầu hàng không, vì cả nhà có ai không đâu hàng đâu ? Sau bị nhà Lê kết tội vì thông đồng làm phản, về sau họ thương cảm, trả ruộng nương, hay gì đó cho vợ con, chứ vẫn bị tội muôn đời nhé, chứ ko minh oan gì cả.

Nhưng 2 tay Xảo, Hãn này, nhiều nghi vấn có thể được đèo thêm sau, chép vào Toàn thư để bôi nhọ nhà Lê, chứ sách Lam Sơn thực lục chả có chữ nào 2 tay này cả. Mà 2 tay này, quê hương cũng chả có, chả có tí đền thờ gì, trong khi các công thần nhà Lê đền thờ có cả.

 

[toiyeutulanh]

Bính Thìn, [Nguyên Phong] năm thứ 6 [1256], (Tống BẢo Hựu năm thứ 4). Mùa xuân, tháng 2, mở khoa thi chọn kẻ sĩ. Ban cho Trần [21b] Quốc Lặc đỗ kinh trạng nguyên; Trương Xán đỗ trại trạng nguyên; Chu Hinh đỗ bảng nhãn; Trần Uyên đỗ thám hoa lang1. Lấy đỗ thái học sinh 43 người (kinh 42
người, trại 1 người), xuất thân có thứ bậc khác nhau. Hồi quốc sơ, cử người chưa phân kinh trại, người đỗ đầu ban cho [danh hiệu] trạng nguyên. Đến
nay, chia Thanh Hóa, Nghệ An làm trại, cho nên có phân biệt kinh trại.

Như vậy là có khái niệm Kinh, Trại, hay còn gọi là Kinh lộ, Trại. Dựa vào đoạn văn mà ''Kinh lộ theo giặc làm phản''. Lúc ấy nhà Hồ vẫn giữ đất THanh Hóa, không thể nói là dân Thanh Hóa làm phản được.

Những người xuất thân từ sông Hồng, họ có vẻ ghét điều này, nên họ có xu hướng bác bỏ Kinh lộ là quê hương của họ. Phạm Văn Xảo là người miền Kinh lộ, ông Lê Quý Đôn chép như thế, nghĩa là dân miền Bắc, mà chả rõ ở đâu.