[TT Hữu ích] Nhà Tây Sơn - Đỉnh- cao và sụp -đổ

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 6 (TIẾP THEO): CUỘC BẮT GIỮ VÀ HÀNH TRÌNH ĐẦY HIỂM NGUY CỦA CÁC GIÁO SĨ
(Dựa trên các tài liệu ghi chép của các giáo sĩ Dòng Phanxicô về cuộc đàn áp Thiên Chúa giáo dưới thời Tây Sơn, đặc biệt trong giai đoạn 1782 – 1784.)
I. CUỘC CHẠY TRỐN KHỎI TÂY SƠN
Ngày 19 tháng 3, tin tức từ chiến trường cho biết Nguyễn Nhạc (Tân Vương) đã đánh bại quân Nguyễn Ánh (Cựu Vương), khiến phe ủng hộ Nguyễn Ánh phải tìm cách lẩn trốn.
Giáo sĩ Emmanuel và tôi (Giáo sĩ Castuera) không có ghe riêng, trong khi đó Giám mục Bá Đa Lộc có một chiếc ghe do Nguyễn Ánh cấp.
Chúng tôi quyết định lên ghe của Bá Đa Lộc để chạy trốn.
Sau hai ngày trên biển, họ đến một bán đảo gần Hà Tiên, nơi có một cộng đồng Thiên Chúa giáo.
Tuy nhiên, Tây Sơn tiếp tục truy đuổi Nguyễn Ánh gắt gao, buộc họ phải chạy ra đảo Phú Quốc.
Nguyễn Ánh cũng chạy ra đảo Phú Quốc và trực tiếp gặp Bá Đa Lộc để bàn kế hoạch cầu viện các nước châu Âu.
Nguyễn Ánh muốn gửi sứ thần sang Manila để xin Tây Ban Nha giúp đỡ, hoặc ít nhất là cung cấp lương thực và vũ khí.
Tháng 7/1784, Giáo sĩ Castuera cùng sứ thần của Nguyễn Ánh lên một chiếc ghe bầu để sang Manila.
Nhưng khi họ vừa ra khơi, bị quân Tây Sơn chặn bắt.
II. CUỘC BẮT GIỮ CÁC GIÁO SĨ BỞI TÂY SƠN
Thủy thủ hoảng sợ, nhảy xuống biển, để lại các giáo sĩ trên ghe.
Quân Tây Sơn lập tức trói họ lại, lột sạch quần áo, và áp giải về Hà Tiên.
Nửa đêm, họ bị đưa đến gặp một viên quan Tây Sơn, người đã chờ sẵn.
Viên quan tố cáo:

"Hai người này là kẻ thù của chúng ta! Họ đi cùng quân Nguyễn Ánh sang Xiêm cầu viện. Khi chúng tôi đến, những người lính đi theo họ đã nhảy xuống biển trốn thoát. Chúng tôi còn tìm thấy cờ hiệu giặc trong rương của họ!"

Giáo sĩ Castuera cố gắng thanh minh:

"Chúng tôi không phải là gián điệp hay quân lính, chúng tôi chỉ mang theo cờ dùng để trang trí bàn thờ khi làm lễ Thiên Chúa."

Viên quan Tây Sơn thứ nhất lắng nghe, có vẻ hiểu về đạo Thiên Chúa. Ông ta yêu cầu họ cung cấp thông tin về Nguyễn Ánh.
Castuera trả lời một cách lảng tránh:

"Chúng tôi không có thông tin chính xác. Chúng tôi chỉ biết ông ấy đã đến đảo, nhưng không rõ ông ấy đang ở đâu."

Viên quan Tây Sơn lại nói:

"Chúng tôi biết Nguyễn Ánh đang chờ để chiến đấu với chúng ta lần nữa. Nếu thất bại, ông ta sẽ nhờ Bá Đa Lộc đưa sang châu Âu để tìm viện binh."

Lúc này, một viên quan Tây Sơn thứ hai phản đối:

"Các cha luôn đi cùng Bá Đa Lộc. Nếu họ đang trên đường sang Xiêm, tức là họ đang thực hiện nhiệm vụ ngoại giao cho Nguyễn Ánh."

Giáo sĩ Castuera cố gắng giải thích, nhưng viên quan Tây Sơn đầu tiên ngăn lại.
Ông ta ra lệnh:

"Dẫn họ trở lại thuyền của họ. Ta muốn có Bá Đa Lộc trong tay, hãy thuyết phục ông ta đến đây."

Viên quan Tây Sơn này rất thông minh, hiểu rõ vai trò quan trọng của Bá Đa Lộc.
III. GIAN KHỔ TRÊN CHIẾC GHE TÙ NHÂN
Từ tháng 7 đến tháng 9, hai giáo sĩ bị giam trên một chiếc ghe nhỏ không có mái che, phải chịu nắng cháy, mưa lạnh và thiếu thốn lương thực.
Họ sống nhờ vào chút gạo do một người lính lén đưa cho, nhưng nhiều ngày không có gì ăn.
Họ bị sỉ nhục liên tục bởi đám lính Tây Sơn, chỉ có viên quan đầu tiên là đối xử khoan dung hơn.
Một ngày, Tây Sơn lục soát và tìm thấy thư từ của Bá Đa Lộc.
Họ nghi ngờ đó là mệnh lệnh ngoại giao, khiến tình hình trở nên căng thẳng.
Các giáo sĩ nghĩ rằng họ sắp bị giết, nhưng viên quan Tây Sơn quyết định khoan hồng.
Ông ta hỏi về Manila, Macao, và châu Âu, có vẻ rất quan tâm đến thế giới bên ngoài.
Cuối cùng, ông ta ra lệnh đưa họ trở lại thuyền của mình.

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 6 (TIẾP TỤC): CUỘC LƯU ĐÀY VÀ CÁI KẾT MAY MẮN CỦA CÁC GIÁO SĨ
(Dựa trên các tài liệu ghi chép của các giáo sĩ Dòng Phanxicô về cuộc đàn áp Thiên Chúa giáo dưới thời Tây Sơn, đặc biệt trong giai đoạn 1782 – 1784.)
I. TỪ HÀ TIÊN ĐẾN CAM-BỐT: HÀNH TRÌNH ĐẦY ĐÓI KHỔ
Sau khi Tây Sơn thất bại trong việc bắt giữ Nguyễn Ánh, viên quan Tây Sơn lớn nhất (có thể là Nguyễn Huệ) trở về Hà Tiên, rồi tiến sang Campuchia.
Ông ra lệnh áp giải các giáo sĩ theo đường biển đến Campuchia, dưới sự giám sát của một viên quan nhỏ hơn.
Trong suốt hành trình trên biển, các giáo sĩ bị bỏ mặc, không có thức ăn.
Họ phải xin ăn của các tín đồ Công giáo gốc Bồ Đào Nha, những người đang cố gắng giấu danh tính vì sợ bị Tây Sơn đàn áp.
Một số giáo dân cố gắng chuộc lại các giáo sĩ, nhưng viên quan Tây Sơn từ chối vì cấp trên của ông đã rời đi và không có quyền quyết định.
Ngày 14 tháng 8 năm 1784, các giáo sĩ bị buộc phải quay lại ghe và tiếp tục hành trình về Nam Kỳ.
Họ được đưa lên một chiếc tam bản do trạo phu Campuchia chèo, lần này có lương thực đầy đủ và một mái che để tránh nắng mưa.
Nhưng khi đến Lục Tỉnh (Gia Định), họ nghe tin Nguyễn Lữ - em của Nguyễn Nhạc - đang trấn giữ khu vực này.
Dân chúng sợ hãi, cho rằng ông ta là kẻ tàn bạo và rất ghét người Thiên Chúa giáo.
Các giáo sĩ bị đưa đến gặp một viên quan lớn ở đây, chính là Thái Bảo Phạm Văn Tham, một trong những cánh tay phải của Tây Sơn tại miền Nam.
II. PHẠM VĂN THAM: VỊ QUAN TÂY SƠN NHÂN TỪ
Ngạc nhiên thay, Phạm Văn Tham không giết các giáo sĩ mà còn tỏ ra nhân từ.
Ông ta chấp nhận đơn xin của các thầy giảng đạo địa phương, cho phép họ chăm sóc các giáo sĩ.
Phạm Văn Tham nói với các giáo sĩ một câu đầy nhân văn:

"Ta biết hai cha đang bệnh nặng, cần thuốc để hồi phục. Hãy để các thầy giảng đạo chăm sóc các ông. Chỉ cần chờ khi Vương (Nguyễn Lữ) rời đi, ta sẽ tìm cách giúp các cha."

Nhờ vậy, các giáo sĩ không bị giam trong điều kiện khắc nghiệt nữa mà được về với cộng đồng Công giáo.
Vào đầu tháng 9, họ được đưa đến sống cùng các thầy giảng đạo tại một giáo xứ.
Các giáo sĩ có cơ hội gặp nhiều linh mục địa phương, giúp họ ổn định cuộc sống sau chuỗi ngày gian khổ.
III. CUỘC ĐÀM PHÁN VỚI PHẠM VĂN THAM
Sau khi các giáo sĩ hồi phục, Phạm Văn Tham triệu tập họ cùng các linh mục để thảo luận về hòa bình tại Lục Tỉnh.
Ông ta không yêu cầu tiền hay quà cáp, chỉ muốn các giáo sĩ:

1. Hợp tác với Tây Sơn để duy trì trật tự.
2. Thông báo cho ông ta nếu có ai trong giáo dân có ý định nổi loạn.

Các giáo sĩ, vì muốn bảo vệ cộng đồng của mình, đồng ý hợp tác với điều kiện không bị ép buộc làm gián điệp.
Họ cũng cam kết sẽ không tham gia chính trị hay giúp đỡ Nguyễn Ánh trong các hoạt động quân sự.
Với sự bảo trợ của Phạm Văn Tham, các giáo sĩ Công giáo tại Lục Tỉnh tạm thời có được một cuộc sống yên ổn hơn.

 

[matizvan2009]

Mời Min/Mod vào giám sát thớt.

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 6 (TIẾP TỤC): CUỘC BỊ BẮT VÀ ÂM MƯU TỐ CÁO
(Dựa trên các ghi chép của giáo sĩ về cuộc đàn áp Thiên Chúa giáo dưới thời Tây Sơn, đặc biệt tại Lục Tỉnh năm 1784 – 1785.)
I. THUẾ KHẮT NGHIỆT ÁP LÊN CÁC XÓM ĐẠO
Sau khi các giáo sĩ được Phạm Văn Tham bảo vệ, các giáo dân vẫn bị bắt phải đóng một số thuế rất nặng:

• 700 cột tiền điếu (tiền kẽm, có giá trị thấp hơn tiền đồng).
• Sáp ong và các hiến vật khác, nâng tổng số lên 1.000 cột tiền điếu (tương đương 150 pesos Tây Ban Nha).

Phạm Văn Tham cấp giấy phép cư trú tại Chợ Quán cho hai giáo sĩ, nhưng không cho phép họ di chuyển đến các xóm đạo khác.
Ông ta giải thích:

“Bổn quan không muốn hai cha đi xa. Nếu có ai tố cáo các cha một lần nữa, ta sẽ lập tức can thiệp.”

Lời nói này hóa ra lại chính xác, vì chỉ hai tháng sau, các giáo sĩ bị bắt giữ lần nữa.
II. BỊ BẮT GIỮ VÀ BỊ KÉO LÊ RA PHÁP TRƯỜNG
Sáng sớm ngày 31 tháng 10, trước lễ Các Thánh một ngày, lính Tây Sơn bất ngờ ập vào nhà của hai giáo sĩ tại Chợ Quán.
Chúng hét lớn: “Bắt chúng nó, đem ra xử tử!”
Hai giáo sĩ bị lôi ra ngoài, tóc bị túm chặt, bị trói và bị dẫm đạp xuống đất.
Một viên quan chỉ huy hét lớn:

"Cắt cổ chúng ngay lập tức!"

Không chỉ các giáo sĩ, mà cả chủ nhà và người hầu của họ cũng bị bắt giam.
Sau khi bị trói chặt, hai giáo sĩ cùng 22 thầy giảng đạo bị lính kéo lê từ Chợ Quán ra Bến Nghé, dưới ánh mắt của đám đông dân chúng.
Giáo sĩ Castuera bị ốm nặng, van xin quan chỉ huy giảm nhẹ hình phạt, nhưng viên quan cười khinh bỉ:

"Tên Âu châu khốn nạn này, nếu hắn chết trước khi đến pháp trường thì còn may mắn đấy!"

Hành trình từ Chợ Quán đến Bến Nghé dài bằng khoảng cách từ Manila đến làng Santa Ana ở Philippines.
Các giáo sĩ bị xô đẩy, té ngã liên tục trên đường đi, kiệt sức nhưng vẫn bị buộc phải tiếp tục.
III. CUỘC ĐỐI MẶT VỚI PHẠM VĂN THAM
Khi đến trước mặt viên quan Cố vấn thứ hai (có thể là một quan lớn dưới quyền Nguyễn Lữ), các giáo sĩ thấy ông ta là một người cực kỳ hung dữ, được dân chúng so sánh với Nguyễn Lữ về mức độ tàn bạo.
Các tín đồ Công giáo hoảng sợ, vội cầu cứu Phạm Văn Tham.
Ông ta trả lời một cách đầy ẩn ý:

"Ta sẽ lấy bằng chứng đầy đủ để cho ánh sáng công lý chiếu rọi vụ này."

Trong lúc chờ xét xử, các giáo sĩ bị giam cầm trong nhà lao, bị đóng gông cùng với các thầy giảng đạo.
Viên quan thứ hai, kẻ ra lệnh bắt họ, thực chất bị ảnh hưởng bởi một âm mưu cá nhân của một kẻ mang lòng thù hận.
IV. ÂM MƯU CÁ NHÂN DẪN ĐẾN VỤ TỐ CÁO
Trong tù, các giáo sĩ tìm cách hỏi thăm lý do thực sự của vụ bắt giữ.
Một trong những lính canh – người dường như là kẻ chủ mưu – đã thú nhận:
Hắn ta từng cầu hôn cháu gái của một phó truyền giáo Thiên Chúa giáo.
Nhưng bị từ chối vì không theo đạo, hắn buộc phải học đạo để được cưới nàng.
Dù đã thuộc lòng các giáo lý và lời cầu nguyện, chú của nàng vẫn không chấp nhận hắn làm rể.
Hắn ta nuôi lòng hận thù với tất cả các giáo sĩ và tín đồ Công giáo.
Vì vậy, hắn dựng lên cáo buộc giả, nói rằng:

1. Các giáo sĩ đang giúp Nguyễn Ánh.
2. Họ mang theo cờ hiệu của phe nổi loạn.
3. Họ là gián điệp của kẻ thù Tây Sơn.

Tất cả chỉ vì một mối hận cá nhân!

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 6 (TIẾP TỤC): ÂM MƯU CHUỘC GIÁO SĨ & CUỘC THẨM VẤN
(Ghi chép về cuộc đàn áp giáo sĩ dưới thời Tây Sơn, đặc biệt tại Lục Tỉnh năm 1784 – 1785.)
I. ÂM MƯU TỐ CÁO ĐỂ TỐNG TIỀN TÍN ĐỒ CÔNG GIÁO
Giáo sĩ nhận ra rằng viên quan thứ hai cố ý xúi giục kẻ tố cáo họ.
Mục đích thực sự của viên quan này không phải là bắt các giáo sĩ vì lý do chính trị, mà là dựng chuyện để tống tiền giáo dân.
Chiến thuật của ông ta:

1. Xúi giục một kẻ có tư thù tố cáo các giáo sĩ.
2. Vu khống rằng họ đang giữ vũ khí để giúp Nguyễn Ánh.
3. Câu lưu một thầy giảng đạo, tra tấn để ép khai ra danh sách các tín đồ góp tiền chuộc giáo sĩ.
4. Dùng danh sách này để bắt giữ và moi tiền từ những người giàu có trong cộng đồng Công giáo.

Tóm lại: Đây là một vụ bắt giữ mang động cơ tài chính, không thuần túy là chính trị hay đàn áp tôn giáo.
II. PHÓ VƯƠNG PHẠM VĂN THAM PHẪN NỘ VÀ CAN THIỆP
Sau khi biết tin hai giáo sĩ bị bắt, Phó Vương Phạm Văn Tham giận dữ, vì:

1. Viên quan thứ hai đã ra lệnh bắt mà không thông báo trước cho ông.
2. Bản thân ông đã hứa bảo vệ hai giáo sĩ và coi họ như người trong gia đình.
3. Ông không muốn quan lại cấp dưới lạm dụng quyền lực để tư lợi.

Hành động của Phó Vương:
Tước quyền xét xử của viên quan thứ hai.
Bổ nhiệm một vị "lão hiền nhân" đáng kính để điều tra vụ án.
Điều này cho thấy trong nội bộ Tây Sơn cũng có những quan chức có quan điểm khác nhau về vấn đề tôn giáo và cách đối xử với người châu Âu.
III. CUỘC THẨM VẤN & NHỮNG LỜI KHAI RỐI RẮM
Giáo sĩ bị đưa đến trước mặt vị quan lớn tuổi để điều trần.
Ông lão hiền nhân lắng nghe, và dường như đã tin lời các giáo sĩ.
Tuy nhiên, vấn đề phát sinh khi các thầy giảng người Việt cũng bị thẩm vấn.
Sự mâu thuẫn trong lời khai của các thầy giảng đạo Việt Nam khiến tình hình trở nên nguy hiểm hơn.
Một số xác nhận rằng Bá Đa Lộc từng ở Chợ Quán → Điều này không đúng.
Một số nói rằng ông chỉ có mặt ở Bến Nghé nhưng cũng không chắc chắn.
Điều tra viên tức giận vì thấy lời khai không nhất quán, bèn quát lên:

“Tại sao các thầy là thầy giảng ở Bến Nghé mà lại không biết nhà của Cha Bề Trên? Nếu các thầy không chịu khai thật, chúng ta sẽ đánh bằng hèo!”

Điều này cho thấy cuộc thẩm vấn không còn mang tính điều tra mà đã chuyển sang ép cung bằng vũ lực.

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 6 (TIẾP TỤC): PHÓ VƯƠNG PHẠM VĂN THAM XÉT XỬ & XUNG ĐỘT VỚI XIÊM
(Bối cảnh cuộc chiến Tây Sơn – Xiêm & ảnh hưởng đến Công giáo tại Đông Dương, giai đoạn 1784 – 1785.)
I. PHÓ VƯƠNG PHẠM VĂN THAM CAN THIỆP & MINH OAN CHO CÁC GIÁO SĨ
Ngày 4 tháng 12 năm 1784, Phó Vương Phạm Văn Tham trực tiếp xét xử vụ án hai giáo sĩ Ginestar và Castuera.
Ông triệu tập một phiên tòa công khai, để minh bạch vụ việc trước dân chúng.
Phán quyết:
Xác nhận hai giáo sĩ vô tội.
Cho phép họ tiếp tục thuyết giảng Công giáo tại Lục Tỉnh.
Ra lệnh: Bất kỳ ai muốn cải đạo theo Công giáo thì có quyền tự do theo đức tin.
Phó Vương cũng nghiêm khắc cảnh cáo các quan lại đã tham gia bắt giữ phi pháp & yêu cầu xét xử những kẻ vu cáo.
Điều này cho thấy Phạm Văn Tham không hoàn toàn bài Công giáo, mà chỉ tập trung vào ổn định chính trị, tránh để quan lại lợi dụng quyền lực để tư lợi.
II. CUỘC CHIẾN VỚI XIÊM VÀ TÂY SƠN
Bối cảnh:

1. Năm 1784, Xiêm đưa quân vào Hà Tiên & Nam Bộ, lấy cớ trừng trị các chư hầu bất phục.
2. Nguyễn Ánh đã cầu viện Xiêm, dẫn đến việc vua Xiêm Rama I gửi 50.000 quân thủy – bộ sang hỗ trợ Nguyễn Ánh.
3. Phạm Văn Tham & quân Tây Sơn quyết định đối đầu với quân Xiêm.

Kế hoạch của Tây Sơn:
Dùng mạng lưới gián điệp theo dõi hoạt động của quân Xiêm.
Gài bẫy để Xiêm bị tiêu hao dần khi tiến vào lãnh thổ Tây Sơn.
Dụ quân Xiêm vào trận địa mai phục ở Rạch Gầm – Xoài Mút.
Kết quả:
Quân Tây Sơn chặn đứng đường tiến công của Xiêm.
Đánh tan hạm đội Xiêm trên sông Tiền.
Xiêm tổn thất hơn 20.000 binh sĩ, phần lớn bị chết đuối hoặc bị Tây Sơn truy sát.
Đây là trận đại thắng của Nguyễn Huệ, chấm dứt ý đồ can thiệp của Xiêm vào Việt Nam.
III. VAI TRÒ CỦA PHẠM VĂN THAM TRONG CUỘC CHIẾN VỚI XIÊM
Là chỉ huy chính của Tây Sơn tại Gia Định, Phạm Văn Tham đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức phòng thủ.
Ông trực tiếp chỉ đạo chiến dịch truy quét quân Xiêm & bắt giữ tù binh.
Sau khi chiến thắng, ông kiểm soát hoàn toàn Nam Bộ dưới quyền Tây Sơn.
Tuy nhiên, quyền lực của ông dần suy yếu sau khi Nguyễn Huệ ra Bắc đánh Trịnh (1786) & nội bộ Tây Sơn chia rẽ.

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 6 (TIẾP TỤC): CUỘC CHIẾN CỦA NGUYỄN ÁNH & VAI TRÒ CỦA CÁC GIÁO SĨ
Thời kỳ: Cuối năm 1786 – đầu năm 1787, khi tình hình chiến sự giữa Nguyễn Ánh, Tây Sơn, Xiêm và các thế lực nước ngoài đang ở giai đoạn căng thẳng.
Bối cảnh:

• Nguyễn Ánh cầu viện Xiêm để chống Tây Sơn.
• Xiêm đưa quân vào Nam Bộ nhưng bị đánh bại ở Rạch Gầm – Xoài Mút (1785).
• Các giáo sĩ Công giáo tìm cách sinh tồn trong vùng chiến sự, một số trốn sang Macao.

I. GIÁO SĨ CASTUERA & GINESTAR TRỐN SANG MACAO (1786 – 1787)
Nguyên nhân:
Cuộc chiến giữa Nguyễn Ánh và Tây Sơn làm cho môi trường truyền giáo không ổn định.
Các giáo sĩ bị nghi ngờ liên quan đến chính trị & có thể bị bắt giữ.
Công giáo bị kiểm soát gắt gao hơn do chính sách của Tây Sơn.
Hành trình:
Cuối năm 1786 hoặc đầu 1787, hai giáo sĩ Ginestar & Castuera trốn khỏi Việt Nam.
Họ đến Macao – nơi có cộng đồng Công giáo & các nhà truyền giáo phương Tây.
Tạm trú tại Macao đến năm 1789, sau đó lên kế hoạch quay lại Việt Nam.
Chi tiết thú vị:
Họ không bỏ cuộc, dù đã trốn đi nhưng vẫn muốn tiếp tục truyền giáo.
Bị ảnh hưởng bởi chính trị, nhưng vẫn tìm cách duy trì hoạt động tôn giáo.
II. HÀNH TRÌNH QUAY LẠI VIỆT NAM (1789)
Ngày 11 tháng 6 năm 1789, Castuera viết thư từ Macao cho cấp trên, thông báo kế hoạch quay lại Việt Nam.
Tháng 3 năm 1789, họ rời Macao, đến Đà Nẵng (Tourane).
Dừng chân ở Côn Đảo (Poulo Condore) – nơi có thể có thư tín từ Nguyễn Ánh gửi cho người Pháp.
Tại sao lại dừng ở Côn Đảo?
Nguyễn Ánh đã liên lạc với Pháp qua Giám mục Bá Đa Lộc.
Côn Đảo có thể là điểm trung gian để nhận công hàm, tin tức từ Nguyễn Ánh gửi cho các sĩ quan Pháp.
III. NGUYỄN ÁNH TẤN CÔNG PHÓ VƯƠNG TÂY SƠN (1789)
Khi Castuera & Ginestar về đến Nam Bộ, Nguyễn Ánh đang đánh một Phó Vương của Tây Sơn.
Phó Vương này có thể là Phạm Văn Tham hoặc Lê Văn Quân.
Tình hình chiến sự:
Tây Sơn kiểm soát Gia Định nhưng nội bộ chia rẽ.
Nguyễn Ánh phản công mạnh mẽ với sự giúp đỡ của quân Xiêm.
Cuối năm 1789, Nguyễn Ánh chiếm lại Gia Định.
Vai trò của giáo sĩ:
Hỗ trợ thông tin liên lạc giữa Nguyễn Ánh & các nước châu Âu.
Tham gia vào các kế hoạch ngoại giao để xin viện trợ.

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 7: NGUYỄN ÁNH XƯNG HOÀNG ĐẾ & CUỘC CHIẾN CUỐI CÙNG VỚI TÂY SƠN
Thời kỳ: 1789 – giai đoạn Nguyễn Ánh bắt đầu giành quyền kiểm soát Nam Bộ, củng cố lực lượng để chuẩn bị đánh Tây Sơn.
Bối cảnh:

• Nguyễn Ánh giành lại Gia Định, xử chém Phạm Văn Tham, củng cố quân đội.
• Bắt đầu tiếp xúc với các cố vấn Pháp, huấn luyện quân đội theo kiểu Tây phương.
• Tây Sơn đang suy yếu do mâu thuẫn nội bộ, Nguyễn Huệ bận đối phó với quân Thanh ở Bắc Hà.

I. NGUYỄN ÁNH KIỂM SOÁT NAM BỘ & XỬ CHÉM PHẠM VĂN THAM
Sau thất bại trước Tây Sơn, Nguyễn Ánh chạy sang Xiêm, quay lại Phú Quốc & hội đàm với Giám mục Bá Đa Lộc.
Năm 1788 – 1789, Nguyễn Ánh tấn công Gia Định, đánh bại Phạm Văn Tham (Phó vương Tây Sơn tại Nam Bộ).
Tháng 1 năm 1789, Ánh bao vây Phạm Văn Tham trên bộ & dưới biển, khiến ông này phải đầu hàng.
Ban đầu Ánh tha tội, nhưng sau đó xử chém do phát hiện Tham vẫn bí mật liên lạc với Tây Sơn.
Nhận xét:
Phạm Văn Tham không phải là một quan lại tàn ác như mô tả trong tài liệu của giáo sĩ Castuera.
Ông là người có học vấn, khoan dung với Công giáo, nhưng bị xử tử do vẫn duy trì liên lạc với Tây Sơn.
Giáo sĩ Castuera từng được ông cứu mạng, nhưng khi gặp Nguyễn Ánh lại không hề bảo vệ ông.
II. NGUYỄN ÁNH GẶP LẠI CÁC GIÁO SĨ CASTUERA & GINESTAR (TẾT 1789)
Castuera & Ginestar yết kiến Nguyễn Ánh ngay sau khi ông thắng trận Gia Định (đầu năm 1789).
Nguyễn Ánh chào đón họ bằng cả tiếng Tây Ban Nha & tiếng Việt, thể hiện sự tôn trọng.
Giáo sĩ Castuera được Nguyễn Ánh tiếp đãi đặc biệt, mời ngồi – điều mà quan lại cấp cao của ông cũng không có.
Nguyễn Ánh hỏi về tình hình của Giám mục Bá Đa Lộc & quan hệ với Pháp.
Ánh cũng kiểm tra xem họ có sợ Tây Sơn nữa không, thể hiện sự tự tin sau chiến thắng.
Nhận xét:
Nguyễn Ánh rất coi trọng các giáo sĩ, nhất là Castuera vì ông này từng quen biết Ánh từ 1782.
Tuy nhiên, Castuera lại không hề nhắc đến ân huệ của Phạm Văn Tham, cho thấy ông này chỉ đứng về phía Nguyễn Ánh.
III. NGUYỄN ÁNH CÓ 6 SĨ QUAN PHÁP GIÚP HUẤN LUYỆN QUÂN ĐỘI
Bắt đầu giai đoạn quân đội Nguyễn Ánh được huấn luyện theo phong cách Tây phương.
6 người Pháp giúp Ánh hiện đại hóa quân đội, gồm cả lính bộ & hải quân.
Trong đó có một người từng đào ngũ từ một con tàu Pháp cập bến Côn Đảo.
Ý nghĩa:
Nguyễn Ánh bắt đầu xây dựng lực lượng mạnh hơn, chuẩn bị đánh bại Tây Sơn.
Sự can thiệp của Pháp ngày càng rõ rệt, mở đường cho mối quan hệ sau này.

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 8: NGUYỄN ÁNH CHUẨN BỊ CHO CUỘC TẤN CÔNG QUYẾT ĐỊNH VỚI TÂY SƠN (1789 - 1790)
Bối cảnh:

• Nguyễn Nhạc và Nguyễn Huệ xung đột nội bộ sau khi đánh bại quân Thanh (1789).
• Nguyễn Ánh chiếm lại Đồng Nai và Gia Định, củng cố quân đội.
• Mối quan hệ giữa Nguyễn Ánh & Pháp đang trong giai đoạn quyết định.
• Bá Đa Lộc & hoàng tử Cảnh trở về từ Pháp, mang theo sĩ quan & lính Pháp huấn luyện quân đội Nguyễn Ánh.

I. CUỘC NỘI CHIẾN GIỮA NGUYỄN NHẠC & NGUYỄN HUỆ (1789 - 1790)
Nguyễn Nhạc (Hoàng đế Tây Sơn) & Nguyễn Huệ xung đột vì chiến lợi phẩm từ Bắc Hà.
Nguyễn Nhạc yếu dần do mâu thuẫn nội bộ & áp lực từ chiến tranh.
Nguyễn Huệ bận chống Trung Quốc ở miền Bắc, không thể tập trung vào Nam.
Tác động:
Nguyễn Ánh tận dụng cơ hội này để củng cố lực lượng, chiếm lại Đồng Nai & Gia Định.
Tây Sơn mất lợi thế vì chia rẽ, khiến Nguyễn Ánh dễ dàng phản công.
II. NGUYỄN ÁNH CỦNG CỐ QUYỀN LỰC TẠI NAM BỘ (1789 - 1790)
Sau khi chiếm lại Đồng Nai, Nguyễn Ánh biến nơi này thành căn cứ sản xuất lúa gạo lớn nhất của mình.
Các tỉnh khác của Tây Sơn bị thiếu lương thực do nội chiến & chiến tranh liên miên.
Nguyễn Ánh xây dựng quân đội mạnh hơn, chuẩn bị cho trận quyết định với Tây Sơn.
Ý nghĩa:
Kiểm soát lương thực giúp Nguyễn Ánh có lợi thế chiến lược.
Tạo nền tảng cho chiến dịch tấn công Tây Sơn trong những năm sau.
III. BÁ ĐA LỘC & HOÀNG TỬ CẢNH TRỞ VỀ (1789)
Bá Đa Lộc & hoàng tử Cảnh đến Pháp năm 1785, thương lượng với triều đình Louis XVI.
Năm 1787, hiệp ước Versailles ký kết, nhưng Pháp không thực hiện vì cách mạng cận kề.
Năm 1789, Bá Đa Lộc & Cảnh trở về với một số sĩ quan & binh lính Pháp.
Viên Thống đốc Pháp tại Ấn Độ (Pondichéry) chỉ cho phép gửi 20 sĩ quan & 500 lính Pháp sang giúp Nguyễn Ánh.
Tác động:
Quân đội Nguyễn Ánh được huấn luyện theo kiểu Tây phương.
Bắt đầu sử dụng chiến thuật, pháo binh & hải quân mạnh hơn.
Chuẩn bị cho cuộc tấn công cuối cùng đánh bại Tây Sơn.

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 9: CUỘC TẤN CÔNG BÌNH ĐỊNH CỦA NGUYỄN ÁNH (1792)
Bối cảnh:

• Nguyễn Ánh chuẩn bị chiến dịch đánh Tây Sơn tại Bình Định.
• Sử dụng tàu chiến vỏ đồng & lực lượng do người Pháp huấn luyện.
• Tây Sơn bất ngờ vì cuộc tấn công diễn ra trước mùa gió Nam (mùa thuận lợi cho hành quân thủy).

I. NGUYỄN ÁNH TẬN DỤNG THỜI CƠ TẤN CÔNG BÌNH ĐỊNH
Tháng 8/1792, Nguyễn Ánh chuẩn bị quân đội để tiến ra Bình Định.
Nguyễn Nhạc đã yếu thế, nhưng vẫn không chịu đầu hàng.
Quân Tây Sơn chủ quan, không đề phòng vì chưa đến mùa gió Nam.
Ý nghĩa:
Nguyễn Ánh sử dụng yếu tố bất ngờ để đánh Tây Sơn ngay tại căn cứ chính.
Tận dụng sức mạnh hải quân được người Pháp huấn luyện.
II. CUỘC CHIẾN TẠI HẢI CẢNG BÌNH ĐỊNH
Tàu chiến tiên tiến của Nguyễn Ánh xuất hiện trước cảng Bình Định.
Tàu vỏ đồng chỉ huy bởi Dayot (sĩ quan Pháp, từng ở Philippines).
Tây Sơn nhầm tưởng là thương thuyền, cho thuyền ra kiểm tra.
Ngay khi phát hiện, quân Tây Sơn nổ súng trước.
Nguyễn Ánh phản công mạnh, đốt sạch tàu bè của Tây Sơn trong cảng.
Tác động:
Tây Sơn mất kiểm soát vùng biển Bình Định.
Nguyễn Ánh chứng minh được sức mạnh hải quân hiện đại.
Tiến gần hơn đến việc tiêu diệt Tây Sơn.
III. NGUYỄN ÁNH KHÔNG THU GIỮ CHIẾN LỢI PHẨM
Sau chiến thắng, Nguyễn Ánh ra lệnh đốt toàn bộ tàu thuyền thay vì giữ lại.
Mục đích:

• Không muốn dùng tàu cũ kỹ của Tây Sơn.
• Tạo áp lực tâm lý, khiến Tây Sơn suy yếu về hải quân.
  Nguyễn Nhạc hoàn toàn bất lực, chỉ còn thành lũy làm chỗ cố thủ.

Kết quả:
Chiến thuật hải quân của Nguyễn Ánh thành công.
Tây Sơn mất dần ưu thế, mở đường cho chiến dịch đánh bại toàn bộ triều đại Tây Sơn trong những năm tiếp theo.

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 10: NGUYỄN ÁNH TIẾN ĐÁNH QUY NHƠN (1793)
Bối cảnh:

• Nguyễn Ánh mở chiến dịch đánh Tây Sơn, lợi dụng việc anh em Tây Sơn mâu thuẫn.
• Vua Quang Trung (Nguyễn Huệ) đã qua đời (1792), con trai Nguyễn Quang Toản (Cảnh Thịnh) lên ngôi.
• Nguyễn Nhạc ở Quy Nhơn yếu thế, nhưng vẫn cố thủ.

I. NGUYỄN ÁNH XUẤT BINH ĐÁNH QUY NHƠN
Nguyễn Ánh củng cố quân lực tại Đồng Nai, chuẩn bị chiến dịch mới.
Lợi dụng tình hình Tây Sơn chia rẽ sau cái chết của Quang Trung.
Lục quân nhanh chóng chiếm lại 4 tỉnh miền Trung mà không gặp kháng cự đáng kể.
Nguyễn Nhạc co cụm trong thành Quy Nhơn, đặt hy vọng vào tượng binh.
Ý nghĩa:
Tây Sơn đã suy yếu, mất kiểm soát nhiều vùng lãnh thổ.
Nguyễn Ánh dần tiến gần hơn đến mục tiêu đánh bại Tây Sơn hoàn toàn.
II. TRẬN ĐÁNH QUY NHƠN (1793)
Tây Sơn tập trung tượng binh để nghênh chiến.
Quân Nguyễn Ánh tổ chức trận địa chắc chắn, làm suy yếu sức mạnh voi chiến của Tây Sơn.
Kết quả:

• Tây Sơn đại bại, mất nhiều quân.
• Một số bị bắt làm tù binh, số khác đầu hàng.
• Nguyễn Nhạc rút vào thành Quy Nhơn, đóng chặt cửa cố thủ.

Kết quả:
Nguyễn Ánh nắm quyền kiểm soát ngoại vi Quy Nhơn.
Lần đầu tiên Tây Sơn không thể phản công ngay lập tức.
III. VÂY HÃM QUY NHƠN & THẤT BẠI CỦA NGUYỄN ÁNH
Nguyễn Ánh vây thành Quy Nhơn trong 3 tháng.
Quân Tây Sơn cầm cự được nhờ tiếp tế bí mật từ trong thành.
Người Pháp trong quân Nguyễn Ánh đề xuất phá cửa thành trong 10 ngày.
Nguyễn Ánh từ chối, tin vào nội ứng bên trong thành.
Sai lầm chiến lược:
Không tận dụng hỏa lực của quân Pháp.
Quá tin tưởng vào nội ứng nhưng không có phản ứng từ trong thành.
Để lỡ thời cơ đánh dứt điểm Tây Sơn.
IV. VIỆN BINH TỪ BẮC HÀ (QUÂN CẢNH THỊNH) & CUỘC RÚT QUÂN CỦA NGUYỄN ÁNH
Nguyễn Quang Toản (Cảnh Thịnh) gửi quân tiếp viện vào Quy Nhơn.
Quân Bắc Hà vào thành & bất ngờ bắt luôn Nguyễn Nhạc.
Nguyễn Nhạc bị áp giải về Thăng Long, có tin đồn bị đầu độc hoặc chết vì buồn rầu.
Nguyễn Ánh không thể tiếp tục vây thành, buộc phải rút quân về Đồng Nai.
Kết quả:
Nguyễn Ánh thất bại trong việc chiếm Quy Nhơn.
Nhưng Nguyễn Nhạc cũng bị loại khỏi cuộc chiến.
Tây Sơn mất thêm uy tín, nội bộ ngày càng rạn nứt.

 

[z300]

Cụ copy ở đâu để nguyên chữ đậm đọc nhức mắt quá.
như này cụ bảo anh hùng dân tộc là bọn cướp à? Chứng cứ thế nào?

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 11: NGUYỄN ÁNH CHUẨN BỊ CHO TRẬN CHIẾN CUỐI CÙNG (1798 - 1802)
Bối cảnh:

• Nguyễn Nhạc và Nguyễn Huệ đều đã qua đời.
• Nguyễn Quang Toản (Cảnh Thịnh) lên ngôi nhưng yếu thế.
• Tây Sơn bắt đầu suy yếu do nội bộ chia rẽ và mất lòng dân.
• Nguyễn Ánh đã củng cố lực lượng, sẵn sàng đánh trận quyết định.

I. NGUYỄN ÁNH CỦNG CỐ LỰC LƯỢNG & CÁC CĂN CỨ
Rút lui sau thất bại ở Quy Nhơn, Nguyễn Ánh không rút hoàn toàn mà để lại quân đóng ở 4 tỉnh đã chiếm được.
Đông cung Nguyễn Cảnh được cử đi trấn thủ ở thành Diên Khánh (Khánh Hòa), có Giám mục Bá Đa Lộc đi theo.
Nguyễn Ánh bắt đầu xa cách các giáo sĩ Thiên Chúa, dần ngả theo Nho giáo.
Ý nghĩa:
Nguyễn Ánh muốn ổn định hậu phương trước khi ra Bắc đánh trận cuối.
Bá Đa Lộc mất dần ảnh hưởng, đạo Thiên Chúa không còn được ưu ái như trước.
II. TRẬN QUY NHƠN 1798 - 1801
Nguyễn Ánh chọn Quy Nhơn làm mục tiêu đầu tiên vì đây là thành lũy mạnh nhất của Tây Sơn.
Sử dụng hải quân và pháo binh tấn công từ nhiều hướng.
Tây Sơn phòng thủ kiên cố nhưng lực lượng suy yếu, nội bộ lục đục.
Kết quả:

• Nguyễn Ánh chiến thắng, chiếm được Quy Nhơn (1801).
• Lực lượng Tây Sơn tan rã dần.

Ý nghĩa:
Mất Quy Nhơn, Tây Sơn coi như mất thủ phủ, chỉ còn Bắc Hà và Phú Xuân.
Nguyễn Ánh có bàn đạp tiến ra Bắc tiêu diệt Tây Sơn hoàn toàn.
III. CHIẾN DỊCH TIÊU DIỆT TÂY SƠN (1802)
Sau chiến thắng ở Quy Nhơn, Nguyễn Ánh tiến quân thần tốc.
Tây Sơn hoảng loạn, không đủ sức chống cự.
Nguyễn Quang Toản bỏ chạy nhưng bị bắt tại Thăng Long.
Kết quả:

• Nguyễn Ánh chiếm toàn bộ đất nước, chấm dứt triều đại Tây Sơn.
• Lập triều Nguyễn, xưng Hoàng đế Gia Long (1802).

Ý nghĩa:
Nguyễn Ánh trở thành vị vua thống nhất Việt Nam sau hơn 200 năm chia cắt.
Tây Sơn hoàn toàn bị tiêu diệt.
Chấm dứt thời kỳ loạn lạc, mở ra triều đại mới.
IV. KẾT LUẬN
Cuộc chiến kéo dài hơn 30 năm giữa Nguyễn Ánh và Tây Sơn đã kết thúc.
Nguyễn Ánh đã giành chiến thắng nhờ chiến lược khôn khéo và sự kiên trì.
Dù bị nhiều chỉ trích về việc cầu viện ngoại bang, nhưng ông đã thống nhất đất nước.
Triều Nguyễn ra đời, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong lịch sử Việt Nam.

 

[a.b.c]

=======

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 12: NGUYỄN ÁNH DẦN XA RỜI PHƯƠNG TÂY & BÁ ĐA LỘC (1797)
Bối cảnh:

• Nguyễn Ánh cảm thấy không còn cần phương Tây nhiều như trước.
• Các sĩ quan & lính Tây dần mất vị thế, một số bỏ đi.
• Bá Đa Lộc bị cô lập, trong khi các đại thần Nho giáo phản đối sự ảnh hưởng của ông.

I. NGUYỄN ÁNH BẮT ĐẦU XA RỜI NGƯỜI PHƯƠNG TÂY
Năm 1797, Nguyễn Ánh cảm thấy mình đủ mạnh, không cần lệ thuộc Tây nữa.
Lính Tây, đặc biệt là Dayot, làm chìm tàu khiến Ánh tức giận, tống giam ngay.
Bá Đa Lộc bị cho “ngồi chơi xơi nước”, không còn ảnh hưởng nhiều.
Nhiều lính Tây chán nản bỏ đi tìm cơ hội khác.
Ý nghĩa:
Nguyễn Ánh đã củng cố được quyền lực, không còn muốn dựa vào ngoại bang.
Mối quan hệ với phương Tây bắt đầu rạn nứt.
II. CUỘC CHỐNG ĐỐI CỦA CÁC ĐẠI THẦN
19 đại thần, bao gồm Tôn Thất Thăng & một người hoàng phái, dâng sớ lên Nguyễn Ánh.
Họ lo sợ Hoàng tử Cảnh bị ảnh hưởng bởi Thiên Chúa giáo, mất gốc truyền thống.
Họ cầu xin Nguyễn Ánh cắt đứt quan hệ với Bá Đa Lộc và phương Tây.
Ý nghĩa:
Giới Nho giáo bắt đầu giành lại quyền lực, loại bỏ ảnh hưởng Thiên Chúa giáo.
Nguyễn Ánh phải cân nhắc giữa hai phe: phương Tây & đại thần Nho giáo.
III. BÁ ĐA LỘC BỊ CÔ LẬP
Bá Đa Lộc biết tin, tránh mặt vài ngày, sau đó xin ra Bắc Hà để “tấn phong Linh mục”.
Nguyễn Ánh lo sợ Lộc có thể liên minh với Tây Sơn, vì Nguyễn Huệ từng rất quý trọng Lộc.
Ánh dò xét Lộc bằng cách cho xem tờ sớ phản đối.
Lộc nhắc lại công lao giúp Ánh, yêu cầu giữ lời hứa.
Ý nghĩa:
Nguyễn Ánh bắt đầu nghi ngờ cả Bá Đa Lộc.
Bá Đa Lộc không còn vị thế, nhưng vẫn muốn duy trì ảnh hưởng.
IV. CUỘC THƯƠNG LƯỢNG CUỐI CÙNG
Nguyễn Ánh thuyết phục Bá Đa Lộc ở lại, nhưng phải nhượng bộ.
Để làm vừa lòng Lộc, Ánh bắt giam Nguyễn Huỳnh Đức & Nguyễn Văn Thành vì không cứu viện kịp.
Bá Đa Lộc xin tha cho Đức & Thành, đồng thời cảnh báo về việc Nho giáo lấn át.
Ý nghĩa:
Nguyễn Ánh phải cân bằng giữa lợi ích với phương Tây & áp lực từ quan lại Nho giáo.
Bá Đa Lộc vẫn còn chút ảnh hưởng, nhưng không thể thay đổi cục diện.
V. KẾT LUẬN
Nguyễn Ánh không còn quá phụ thuộc vào phương Tây, dần ngả theo Nho giáo.
Bá Đa Lộc và Thiên Chúa giáo bị đẩy sang lề, không còn ảnh hưởng mạnh mẽ.
Quá trình này sẽ dẫn đến chính sách đàn áp Thiên Chúa giáo của nhà Nguyễn sau này.

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 13: NGUYỄN ÁNH QUYẾT ĐÁNH QUI NHƠN (1798 - 1800)
Bối cảnh:

• Nguyễn Ánh chuẩn bị tấn công Quy Nhơn, đem theo Đông Cung Cảnh.
• Nội bộ Tây Sơn lục đục, Cảnh Thịnh không đủ uy quyền.
• Lòng dân Tây Sơn chán nản, xã hội rối ren.
• Bộ luật cải cách do Nguyễn Huệ đặt nền móng bị bỏ xó, làm suy yếu chính quyền.

I. NGUYỄN ÁNH CHUẨN BỊ ĐÁNH QUI NHƠN
Năm 1798, Nguyễn Ánh quyết tâm đánh Quy Nhơn, đưa theo Đông Cung Cảnh (17 tuổi).
Các tướng phò trợ Cảnh:
Võ Bá Diên
Phạm Văn Nhân
Nguyễn Công Thái
Tôn Thất Hội trấn giữ Gia Định.
Nguyễn Kỳ Kế & Nguyễn Văn Phú phụ trách lương thảo.
Ý nghĩa:
Nguyễn Ánh đã chuẩn bị chiến lược kỹ càng, không chỉ dựa vào sức mạnh quân đội mà còn tận dụng gián điệp.
II. GIÁN ĐIỆP CỦA NGUYỄN ÁNH HOẠT ĐỘNG MẠNH
Cai đội Nguyễn Văn Vân, bị Tây Sơn bắt năm 1793, trốn về báo tin.
Báo cáo rằng Trần Quang Diệu & Vũ Văn Dũng đang mâu thuẫn.
Cảnh Thịnh không có uy quyền như cha, không kiểm soát được tướng lĩnh.
Nguyễn Ánh liên tục nhận tin nội bộ Tây Sơn lục đục, càng quyết tâm đánh.
Ý nghĩa:
Tây Sơn suy yếu không chỉ do quân lực của Nguyễn Ánh mạnh lên, mà còn vì nội bộ tự tan rã.
Nguyễn Ánh dùng chiến thuật “địch tự diệt” trước khi đánh.
III. SỰ SUY YẾU CỦA TÂY SƠN & LÒNG DÂN CHÁN NẢN
Tây Sơn từng hứa hẹn thay đổi xã hội, nhưng cuối cùng không cải thiện được đời sống dân.
Lòng dân đã chán nản vì:
Chính trị hỗn loạn, vua yếu kém, quan lại tham nhũng.
Cướp bóc hoành hành, cả quan chức lẫn giặc cướp đều bóc lột dân.
Bộ luật cải cách của Nguyễn Huệ không được áp dụng, khiến xã hội mất trật tự.
Ý nghĩa:
Tây Sơn thất bại vì mất lòng dân, chứ không phải Nguyễn Ánh mạnh hơn quá nhiều.
Sự không đồng thuận trong chính quyền Tây Sơn khiến họ tự sụp đổ.
IV. BỘ LUẬT CẢI CÁCH CỦA NGUYỄN HUỆ BỊ BỎ XÓ
Nguyễn Huệ từng nhờ nhân sĩ Bắc Hà & giáo sĩ dịch bộ luật mới sang Pháp, Anh, Latin.
Bộ luật có nhiều cải cách, mở rộng quyền dân sự & thương mại.
Dưới thời Cảnh Thịnh, bộ luật này bị bỏ quên, quan lại xử án tùy tiện.
Xã hội mất trật tự, thương mại bị đình trệ, dân mất niềm tin vào chính quyền.
Ý nghĩa:
Một chính quyền không có luật pháp rõ ràng thì không thể bền vững.
Bỏ lỡ cơ hội cải cách của Nguyễn Huệ là một trong những sai lầm lớn của Tây Sơn.

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 14: NGUYỄN ÁNH MỞ CHIẾN DỊCH TẤN CÔNG QUI NHƠN (1798 - 1800)
Bối cảnh:

• Nguyễn Ánh chuẩn bị tấn công Quy Nhơn, đích thân chỉ huy.
• Lập hệ thống ngựa trạm từ Xích Ram đến Ma Ly để truyền tin.
• Mang theo lượng lớn lương thực, quân đội & vũ khí.
• Sử dụng tàu chiến do sĩ quan Tây chỉ huy.
• Tận dụng hải quân để đánh Tây Sơn bằng pháo lực mạnh.

I. CHUẨN BỊ KỸ LƯỠNG TRƯỚC CHIẾN DỊCH
Hệ thống hậu cần được tổ chức kỹ càng:
Lập hệ thống ngựa trạm từ Xích Ram đến Ma Ly để thông tin nhanh chóng.
Lương thực dự trữ lớn:

• 12.700 vuông gạo, 500 vuông muối.
• 12.800 vuông gạo khác & 3 vạn quan tiền chở đến Cầu Hin từ tháng 6/1796.
  Chuẩn bị hải quân mạnh:
• 200 ghe chiến nhẹ.
• 12 súng lớn.
• Hạm đội lớn: 447 thuyền, 42.000 thủy & bộ binh.
• Tàu chiến bọc đồng: Frégate & Corvette, do sĩ quan Tây chỉ huy.

Ý nghĩa:
Nguyễn Ánh lên kế hoạch tấn công rất bài bản, từ hậu cần đến chiến thuật.
Sử dụng cả lục quân & hải quân để áp đảo Tây Sơn.
II. TIẾN CÔNG PHÚ YÊN & QUY NHƠN
Giai đoạn 1: Tấn công Phú Yên (Mở đường tiến vào Quy Nhơn)
Nguyễn Văn Trương đem binh thuyền đánh đô đốc Thiêm ở Tiên Châu (Phú Yên) → Tây Sơn bại trận.
Tiến lên đánh đô đốc Tính ở đầm Nước Ngọt (Bình Định) → Bắt được 6 chiếc thuyền Tây Sơn.
Võ Tánh & Nguyễn Văn Thành đem 5000 bộ binh đánh chợ Hội An (Phú Yên) → Chiếm được đồn, đô đốc Hiếu lui về La Thai.
Giai đoạn 2: Hải chiến tại cửa Thị Nại (Bình Định)
Nguyễn Ánh tiến thẳng đến cửa Thị Nại, gặp Tư lệ Lê Trung của Tây Sơn.
Trận chiến khốc liệt:

• Tàu Tây bắn phá dữ dội, áp đảo Tây Sơn.
• Quân Nguyễn áp sát tàu Tây Sơn, xông sang bắn trực tiếp.
• 4.000 quân Tây Sơn chết & bị bắt sống.
• Nhiều thuyền & súng của Tây Sơn bị mất.
• Lê Trung rút về Trà Khúc (Quảng Ngãi).

Giai đoạn 3: Tây Sơn phản công (3 ngày sau)
Lê Trung đem 10.000 quân & nhiều chiến thuyền nghênh chiến.
Tây Sơn không tấn công, chỉ giữ vững mặt Nam Quy Nhơn & cửa Thị Nại.
Nguyễn Ánh thấy khó đánh, quyết định đổi hướng tấn công Đà Nẵng.
Ý nghĩa:
Chiến thuật linh hoạt: Nếu đánh trực diện khó, Nguyễn Ánh sẵn sàng thay đổi mục tiêu.
Hải quân Tây Sơn suy yếu do thiếu vũ khí & lực lượng.
Tây Sơn chỉ phòng thủ, không phản công mạnh như trước.

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 15: NGUYỄN ÁNH TẤN CÔNG ĐÀ NẴNG & CHIẾM CHIÊM DINH (1798 - 1800)
Bối cảnh:

• Nguyễn Ánh mở chiến dịch đánh Đà Nẵng nhưng gặp sự kháng cự mạnh của Tây Sơn.
• Quân Nguyễn sau đó chuyển hướng tấn công Chiêm dinh (Quảng Nam) và Đại Chiêm (Hội An).
• Tây Sơn cố gắng phản công mạnh mẽ.

I. TRẬN ĐÀ NẴNG: QUÂN NGUYỄN BỊ CHẶN LẠI
Diễn biến trận đánh:
Nguyễn Ánh đưa đại quân đến Đà Nẵng.
Tây Sơn bố trí phòng thủ chặt chẽ:

• Nguyễn Văn Chân thu hết thuyền vào vịnh, ngăn quân Nguyễn tiến sâu.
• Nguyễn Văn Huấn đóng quân hai bên bờ vịnh, tạo thế đánh chéo.
  Nguyễn Ánh cho 5.000 quân đổ bộ tấn công.
• Quân Tây Sơn bắn chặn dữ dội, quân Nguyễn không thể tiến lên.
  Hai bên giao tranh thêm 2 lần nữa nhưng không phân thắng bại.

Kết quả:
Tây Sơn giữ vững Đà Nẵng.
Nguyễn Ánh nhận thấy không thể tấn công trực diện, quyết định đổi chiến thuật.
II. CHUYỂN HƯỚNG TẤN CÔNG CHIÊM DINH (QUẢNG NAM)
Chiến lược của Nguyễn Ánh:
Nhận định: Tây Sơn đang dồn hết quân vào Đà Nẵng, Chiêm dinh sẽ sơ hở.
Chỉ huy tấn công:

• Hoàng tử Cảnh: chỉ huy 10.000 quân đổ bộ vào cửa biển Đại Chiêm (Hội An).
• Võ Tánh: từ Phú Yên tiến ra phối hợp.
  Lực lượng tấn công:
• Chia làm hai cánh:
  • Hoàng tử Cảnh: 5.000 quân.
  • Võ Tánh: 5.000 quân.

Diễn biến trận đánh:
Hoàng tử Cảnh tiến quân:

• Tây Sơn chỉ còn 500 quân ở đồn nhỏ, không chống nổi.
• Cảnh chiếm chợ Đông An (Hội An) dễ dàng.
• Tiến đến Chiêm dinh, lập đồn trấn giữ.

Võ Tánh đánh Đại Chiêm:

• Đụng độ đô đốc Nguyễn Văn Ngũ & Hải phỉ Trung Quốc (Tề Ngôi).
• Tàu chiến của Tề Ngôi bắn vài phát súng rồi rối loạn.
• Võ Tánh nã đại bác, bắn cháy nhiều tàu địch.
• Lính Tây Sơn & Hải phỉ bỏ chạy, nhảy xuống biển.
• Quân Nguyễn thu 30 thuyền chiến, bắt sống 3.000 tù binh.

Kết quả:
Nguyễn Ánh chiếm được Chiêm dinh (Quảng Nam) và Đại Chiêm (Hội An).
Tây Sơn bị tổn thất nặng trên biển.
Lực lượng Nguyễn Ánh kiểm soát phần lớn Quảng Nam.
III. TÂY SƠN PHẢN CÔNG DỮ DỘI
Tư lệ Lê Trung phản công mạnh mẽ:
Tây Sơn tổ chức phản công vào Hội An (Phú Yên).
Nguyễn Văn Thành đại bại.
Nguyễn Ánh nghe tin, lập tức ra lệnh:

• Rút quân về Bình Khang để bảo toàn lực lượng.

Kết quả:
Quân Nguyễn tổn thất tại Hội An, phải lui về Bình Khang.
Nhưng vẫn giữ được Chiêm dinh & Đại Chiêm.

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 16: CUỘC CHIẾN ĐÀ NẴNG – QUẢNG NAM THÁNG 6 NĂM 1797
Bối cảnh:

• Sau những thắng lợi ban đầu tại Quảng Nam, quân Nguyễn tiếp tục tấn công Tây Sơn.
• Nguyễn Ánh quyết định đánh úp Đà Nẵng bằng kế hỏa công do Olivier de Puymanel chỉ huy.
• Tây Sơn chống trả quyết liệt, sử dụng đại bác đời mới của Anh gây thiệt hại nặng cho quân Nguyễn.

I. NGUYỄN ÁNH THẮNG LỚN Ở QUẢNG NAM
Diễn biến:
Nguyễn Văn Trương đánh bại Lê Văn An tại gò Phú Gia.

• 1.000 quân Tây Sơn tử trận, An chạy về Câu Thai.
  Võ Tánh giao chiến với tiết độ Nguyễn Văn Giáp tại Mỹ Khê.
  Hoàng tử Cảnh thắng trận lớn ở núi La Qua (Diên Phúc) nhờ có Hồ Văn Định hướng dẫn.

Bố trí quân Nguyễn:
Phạm Văn Nhân giữ cửa biển Đại Chiêm (Hội An).
Võ Bá Diên & Hoàng tử Cảnh đóng quân tại Phú Chiêm.
Nguyễn Công Thái lập đồn tại núi Tam Thai (Ngũ Hành Sơn), chờ chỉ thị đánh úp.
Kết quả:
Quân Nguyễn kiểm soát nhiều vị trí quan trọng tại Quảng Nam.
Tây Sơn phải lui về phòng thủ tại Đà Nẵng.
II. CUỘC TẤN CÔNG ĐÀ NẴNG: QUÂN NGUYỄN BỊ PHẢN CÔNG DỮ DỘI
Nguyễn Ánh triển khai kế hoạch tấn công:
Nguyễn Văn Khiêm & Olivier de Puymanel được giao nhiệm vụ đánh cửa biển Đà Nẵng.
Kế hoạch:

• Đóng thuyền Sam bản (thuyền nhẹ, tốc độ cao).
• Tấn công hỏa công, đốt cháy tàu Tây Sơn.

Diễn biến trận đánh:
Quân Nguyễn tấn công từ sáng đến chiều.
Tây Sơn bất ngờ dùng đại bác đời mới của Anh, phản công mạnh mẽ.
Quân Nguyễn bị tan rã, phải rút lui.
Puymanel tung kế hiểm về đêm:
Chọn Chiến Tâm Quân (tù binh & quân Tây Sơn đầu hàng).
Dùng thuyền nhẹ chứa đầy thuốc nổ, bí mật tiếp cận hạm đội Tây Sơn.
Hỏa công thành công:

• 20 thuyền chiến Tây Sơn bị thiêu rụi.
• Tiếng nổ vang trời, 5.000 lính Tây Sơn chết cháy.

Nguyễn Ánh ra lệnh tổng tấn công:
Nghĩ rằng Tây Sơn đã suy yếu, Ánh tung đại quân tiến lên.
Nhưng Tây Sơn nhanh chóng tái tổ chức, phản công dữ dội.
Quân Nguyễn bị đánh tan tác, 2.000 binh lính tử trận.
Kết quả:
Tây Sơn vẫn giữ vững phòng tuyến Đà Nẵng.
Quân Nguyễn thảm bại, phải lui quân.
Tây Sơn lập tức gửi tin cầu viện Quy Nhơn.

 

[a.b.c]

TÀI LIỆU SỐ 17: TRẬN CHIẾN TRÀ KHÚC – ĐÀ NẴNG, THÁNG 7 NĂM 1797
Bối cảnh:

• Quân Tây Sơn cố thủ tại Đà Nẵng & Trà Khúc, bổ sung quân sĩ.
• Nguyễn Ánh quyết định đánh bại Tây Sơn bằng kế ly gián và tuyệt lương.
• Cả hai bên đều thiếu lương thực, dẫn đến cuộc chiến trở thành trận đấu dai dẳng.

I. TRẬN TRÀ KHÚC: QUÂN NGUYỄN CHIẾN THẮNG NHỜ HỎA CÔNG
Diễn biến trận đánh:
Tư lệ Tây Sơn Lê Trung (đóng tại Trà Khúc) sai Lê Chất, Đoàn Văn Cát, Nguyễn Văn Xuân & đô đốc Hàn đem 2.000 quân & 40 thớt voi đến cứu viện.
Nguyễn Ánh tập trung 6.000 quân, dùng đại bác và hỏa công.
Quân Nguyễn sử dụng chiến thuật hiểm hóc:
Bắn vào mắt voi khiến voi rối loạn chạy ngược về đội hình Tây Sơn.
Gần 30 voi bị giết.
Đô đốc Hàn cùng 500 lính Tây Sơn xông lên giáp lá cà dữ dội.
Nguyễn Ánh suýt bỏ chạy, nhưng bất ngờ Hàn bị bắn chết.
Tây Sơn hoảng loạn, quân Nguyễn phản công mạnh mẽ.
2.000 quân Tây Sơn bị tiêu diệt gần hết, quân tiếp viện thất bại hoàn toàn.
Tây Sơn cố gắng phản công:
Đô đốc Lê Văn An đánh đồn Trạm Dã (Hoà Vang, Quảng Nam).
Nhưng Nguyễn Văn Thịnh chống trả quyết liệt, đẩy lui quân Tây Sơn.
Kết quả:
Nguyễn Ánh thắng lớn ở Trà Khúc.
Quân Tây Sơn suy yếu, phải lui về cố thủ ở Đà Nẵng.
II. THẾ GIẰNG CO & KẾ HOẠCH PHÁ HOẠI TIẾP TẾ
Nguyễn Ánh đối mặt với nguy cơ thiếu lương thực:
Chỉ còn 5 ngày lương thực.
Sai Gia Định gửi tiếp viện qua Trương Phúc Luật.
Nhưng đoàn thuyền lương bị ngược gió và cướp biển chặn đường, tiến rất chậm.
Nguyễn Ánh áp dụng kế hoạch “tuyệt lương” Tây Sơn:
Sai Nguyễn Văn Biện giữ Tam Kỳ, ngăn chặn đường tiếp tế.
Lê Tấn Tham theo sông Thanh Hà đốt lũy, cắt đứt liên lạc Quảng Nam – Quảng Ngãi.
Kế ly gián Tây Sơn:
Sai Từ Văn Tú thuyết phục Tiểu triều Nguyễn Bảo (con Nguyễn Nhạc) giết Lê Trung.
Hứa phong chức cho Nguyễn Bảo nếu thành công.
Nhờ mâu thuẫn giữa Nguyễn Bảo & Cảnh Thịnh, kế ly gián có khả năng thành công.
Kết quả:
Quân Tây Sơn cũng thiếu lương thực nghiêm trọng.
Cả hai bên đều không thể tiếp tục chiến đấu.
Cuối tháng 7, Nguyễn Ánh buộc phải rút quân về.
Quân Nguyễn tại Phú Yên cũng nhận lệnh rút lui.