[TT Hữu ích] Dịch sách siêu cổ: Bổ An Nam dị lược đồ ký

[BinhWalker]

Đi đường bờ biển vòng vèo chắc nó xa cụ ạ.
Vậy quân Hán theo cụ nghĩ họ đóng quân đến điểm cuối, chỗ Cư Phong có phải Huế bây giờ?

Theo chính sử Thanh Hóa thì Cư Phong là vùng Như Xuân Như Thanh.

-

nhuthanh.thanhhoa.gov.vn

 

[BinhWalker]

Hán Thư là cuốn sách viết đúng thời điểm của Hai Bà , đến Lịch sử chính thống của TQ cũng ghi nhận, và, đây là cuộc khởi nghĩa cực lớn cụ ạ. Đến vua Hán còn run lẩy bẩy.
Sử nhà Hán không có từ nào bôi nhọ hay khinh miệt Hai Bà Trưng cụ ạ, thậm chí, họ khen, vua Hán Quang Vũ Đến phê tấu:
- Hai [ nữ ] Vương thuộc phái quần hồng, thế mà hô một tiếng 65 thành trì đại bại, thái thú nhất loạt đầu hàng, làm kinh động cả chim muông mãnh thú [ ý nói nhà Hán]..kìa những kẻ nam dũng, chẳng đáng thẹn ư????

Cụ xem giúp có viết đúng lúc con gái Mã Viện làm Hoàng Hậu ko? Có lẽ nào tâng công cha? Giả thiết nghi vấn thôi nhé các cụ khác đừng chụp mũ

 

[BinhWalker]

Có đọc Tây Vu Vương khởi nghĩa năm 111 đóng đô Cổ Loa, có phải trống "Tây Vu" tìm thấy ở Cổ Loa là của ông này ko phải của An Dương Vương? Nay đọc bản dịch của cụ doctor76 thì Ô Hử khởi nghĩa năm 178 - nhưng ko thấy tên thủ lĩnh. Có lẽ thời đó, Team gốc Tai (ADV, Tây Vu Vương, Ô Hử) cũng rất mạnh.

 

[doctor76]

Cụ xem giúp có viết đúng lúc con gái Mã Viện làm Hoàng Hậu ko? Có lẽ nào tâng công cha? Giả thiết nghi vấn thôi nhé các cụ khác đừng chụp mũ

Em đang dịch mà cụ, mai có bản dịch tiếp theo, khả năng nhiều đoạn này viết về Mã Viện, nhưng đoạn sau thấy bọn quần thần tay chân kể xấu Mã Viện với vua đấy cụ, vua cũng nghe lời ...
Mã Viện có vài tội, chủ yếu ở Giao Chỉ, là ăn trộm hạt Ý dĩ...

 

[doctor76]

Có đọc Tây Vu Vương khởi nghĩa năm 111 đóng đô Cổ Loa, có phải trống "Tây Vu" tìm thấy ở Cổ Loa là của ông này ko phải của An Dương Vương? Nay đọc bản dịch của cụ doctor76 thì Ô Hử khởi nghĩa năm 178 - nhưng ko thấy tên thủ lĩnh. Có lẽ thời đó, Team gốc Tai (ADV, Tây Vu Vương, Ô Hử) cũng rất mạnh.

Team này có liên kết với các team.vùng Tứ Xuyên bây giờ cụ ạ.

 

[BinhWalker]

Team này có liên kết với các team.vùng Tứ Xuyên bây giờ cụ ạ.

Vâng có lẽ vậy, mò mò map thì thấy Tứ Xuyên cũng khá gần Việt Nam (dù thủ phủ Thành Đô thì xa), Đầu nguồn Dương Tử. Mò map cũng thấy có đôi chỗ là lạ, như khu tự trị Sở Hùng Bá Di, chẳng lẽ người Di (Mạnh Hoạch, Nam Chiếu) là gốc Sở dạt lên Vân Nam? Cụ giỏi tiếng Hán lướt qua google map mấy tỉnh TQ xem có địa danh gì hay lạ ko

 

[Lái Ngựa]

Mình cũng nghĩ theo hướng trấn để giữ sông giữ đất giữ thành nhiều hơn là yểm. Yểm theo hướng tiêu cực thì làm gì có cảnh nhộn nhịp thơ mộng trên sông Tô

Nước sông Tô vừa trong vừa mát
Em ghé thuyền em sát thuyền anh
Dừng chèo muốn ngỏ tâm tình
Sông bao nhiêu nước thương mình bấy nhiêu.

Hoặc:

Sông Tô nước chảy trong ngần
Con thuyền buồm trắng lướt gần lướt xa
Thon thon hai mái chèo hoa
Lướt đi, lướt lại như là bướm bay

1000 năm ko sao, bây giờ thì sông đã ngủm, sao ko bảo Pháp nó thay đổi long mạch sao ko khơi thông lại Tô lịch mà lại mắng Cao Biền? nếu so Saigon thì Saigon giữ được rạch Bến Nghé - kinh Tàu Hủ, cả hệ thống kênh rạch rất quý giá.

Sg hiện nay nó lấp mất cũng cỡ 3-40% kênh rạch so với mấy chục năm trước

 

[Lái Ngựa]

Đúng rồi cụ, sau khi nước ta độc lập là bị Lê Hoàn đập tơi bời. Lê Hoàn theo mô tả của sứ nhà Tống rất ác nhé cụ:
" Hoàn mắt lé, người xăm đầy, thấy Sứ giả Thiên Triều đến bèn lội xuống ao cầm xiên đâm cá, quan quân đứng trên bờ hò reo ầm ĩ. Đến lúc nhận chiếu chỉ thì lấy lý do đi oánh nhau về đau chân không quỳ lạy được."
Lê Hoàn là vua đầu tiên nước ta đánh tan Chăm Pa, tàn phá kinh hoàng kinh thành, đốt hết.
Tuy nhiên, xét về độc lập, thì Chăm Pa độc lập sớm hơn chúng ta rất nhiều.
Em đang dịch thời kỳ Chăm Pa đầu tiên, năm 192 đấy ,mời các cụ đón đọc.

Thêm quả đầu lửng mật nữa thì chính thị là Khá bảnh

 

[My Hao]

Các cụ hay nói Hai Bà Trưng được thờ bên Trung Quốc, vậy có bức ảnh nào chụp đền thờ không ạ? Em tìm thấy ảnh đền thờ Mã Viện có bức tranh HBT khởi nghĩa như là minh chứng cho chiến công của MV thôi.

 

[belo]

Các cụ hay nói Hai Bà Trưng được thờ bên Trung Quốc, vậy có bức ảnh nào chụp đền thờ không ạ? Em tìm thấy ảnh đền thờ Mã Viện có bức tranh HBT khởi nghĩa như là minh chứng cho chiến công của MV thôi.

Đúng là google toàn thấy đền Phục Ba thật. Thông tin do người VN đưa thì toàn thấy tả bằng mồm, chưa thấy có ảnh.

 

[doctor76]

Người Man ở Ba quận 巴郡 và Nam quận 南郡 [ nay là Trùng Khánh, Tứ Xuyên] vốn có năm họ tộc: họ Ba 巴氏 [ Ba Thị], họ Phiên 樊氏, họ Thẩm 瞫氏, họ Tương 相氏 và họ Trịnh鄭氏. Đều có gốc tích xuất phát từ Vũ Lạc 武落 núi Chung Li 鍾離山 [ Hồ Bắc]. Núi này có hai hang là đỏ và đen, con cháu họ Ba sinh ở hang đỏ, con cháu bốn họ còn lại sinh tại hang đen. Lúc chưa có quân trưởng thì họ đều phụng sự quỷ thần, bèn cùng nhau ném kiếm vào hang đá, hẹn ước ai ném được vào giữa hang, sẽ tôn làm quân trưởng. Chỉ có con cháu họ Ba là Vụ Tương 務相 ném kiếm đến giữa hang, mọi người khen ngợi. Lại ra lệnh nặn thuyền bằng đất, hẹn rằng nếu thuyền nổi được trên nước, đương nhiên trở thành quân trưởng. Thuyền của các họ khác đều chìm cả, chỉ có mỗi thuyền của Vụ Tương là nổi. Mọi người đồng ý lập Vụ Tương làm quốc quân, chính là Lẫm quân 廩君. Lẫm quân cưỡi thuyền đất, theo sông Di 夷水 đến Diêm Dương 鹽陽 [ thần muối]. Nữ thần ở Diêm Dương gọi Lẫm quân đến nói:

- Đất này to lớn, là nơi có cá và muối, mong người ở lại chung hưởng.

Lẫm quân không đồng ý. Thần muối cứ chiều tối liền tìm đến chỗ nghỉ, đến sáng biến thành côn trùng, cùng những loài khác bay lượn, che lấp ánh sáng mặt trời, trời đất tối tăm mù mịt. Liên tục hơn mười ngày, Lẫm quân chọn lúc thuận tiện, thừa dịp bắn cung giết chết thần muối, trời sáng trở lại. Lẫm quân ở tại [ cai quản] Di Thành 夷城 [ nay là Thành Đô] bốn họ khác đều xưng thần dân. Lẫm quân chết, hồn phách nhập vào hổ trắng. Người họ Ba cho hổ uống máu người, dùng người sống hiến tế Lẫm quân.

 

[doctor76]

Đến thời Tần Huệ vương [338 TCN – 311 TCN, 秦惠文王 là vị vua thứ 31 của nước Tần - chư hầu nhà Chu, tên là Doanh Tứ], thôn tính đất Ba, dùng họ Ba làm quân trưởng Man Di, nhiều đời chuộng lấy vợ là người Tần, các tước vị trong dân chúng không đổi, có tội thì dùng chức tước miễn trừ. Quân trưởng hằng năm được giao cho xuất thu 2.016 đồng tiền thuế, mỗi ba năm một lần lại xuất thưởng thêm 1.800 đồng. Mỗi hộ dân nộp thuế bằng [giá trị] vải gai dài tám trượng hai xích, lông chim trĩ ba mươi cái. Từ lúc nhà Hán lên, Nam quận thái thú Cận Cường 靳強 xin được nộp thuế y như thời Tần.

 

[doctor76]

Đến năm Kiến Vũ 建武 hai mươi ba [ 37] người Man ở miền núi Nam quận là Lôi Thiên 雷遷 cùng đồ đảng bắt đầu làm phản, cướp bóc trăm họ, triều đình sai Vũ uy tướng quân Lưu Thượng 劉尙 chỉ huy hơn 1 vạn quân đánh phá được, [ Nhà Hán] cho dời hơn bảy ngàn nhân khẩu xuống vùng tiếp giáp với hạ lưu Trường Giang, nay là vùng Miện Trung 沔中 [ nay thuộc Tứ Xuyên và Vân Nam] của người Man vậy. Thời Hòa đế, năm Vĩnh Nguyên 永元 mười ba [101], bọn đồng cốt Hứa Thánh 許聖 cho rằng việc quận phủ thu thuế không công bằng, ôm oán hận, cùng tụ tập làm phản. Mùa hạ năm sau, sai sứ giả đốc thúc các quận Kinh Châu 荆州 hơn vạn người đánh dẹp. Bọn Hứa Thánh dựa vào địa thế hiểm trở chống cự, [ quân Hán] mãi không phá được. Các cánh quân bèn chia đường cùng tiến, từ Ba quận phục kích tấn công nhiều nơi, người Man bèn bỏ chạy, chém được thủ lĩnh, thừa thắng truy đuổi, đại phá bọn Hứa Thánh. Bọn chúng xin hàng, lại đem tất cả dời xuống [ xa hơn] hạ lưu Trường Giang [ xuống Vân Nam, khu vực châu Hồng Hà, giáp Giao Chỉ].

 

[doctor76]

Thời [ Hán] Linh đế, năm Kiến Ninh 建寧 thứ hai [167], người Man [ gần Giao Chỉ] hợp với [ người Man] miền hạ lưu Trường Giang lại làm phản, châu quận thảo phạt bình được. Năm Quang Hòa 光和 thứ ba [180], người Man hạ lưu Trường Giang lại nổi dậy, cùng tướng giặc Hoàng Nhương 黃穰 ở Lư Giang 廬江 liên kết với nhau, hơn mười vạn người, đánh chiếm bốn huyện, cướp phá mấy năm. Thái thú Lư Giang là Lục Khang 陸康 dẹp được, tàn quân đầu hàng giải tán.

Ở Bản Thuẫn 板楯 [ Tứ Xuyên] xứ Man Di, thời Tần Chiêu Tương vương [ 秦昭襄王, 324 TCN – 251 TCN, trị vì: 306 TCN - 251 TCN; hay Tần Chiêu vương 秦昭王, là vị vua thứ 33 của nước Tần - chư hầu thời Chiến Quốc. Dưới thời kỳ trị vì của Chiêu Tương vương, nước Tần duy trì được sự hùng mạnh và mở rộng đất đai sang lãnh thổ các nước khác. Thời kì của ông đánh dấu nền tảng vững chắc cho sự nghiệp thống nhất thiên hạ của Tần Thuỷ Hoàng sau này] có một con hổ trắng, thường dẫn cả đàn hổ đi vào biên cảnh nước Tần 秦, quận Thục 蜀, quận Ba 巴 và quận Hán 漢 làm hại hơn ngàn người. Chiêu vương bèn tuyển mộ người trong nước có khả năng giết hổ, hứa thưởng ấp vạn nhà, vàng trăm lạng. Lúc này có người Di ở Lãng Trung 閬中 thuộc Ba quận biết làm nỏ bằng bạch trúc, bèn lên lầu thành bắn chết hổ trắng. Chiêu vương khen ngợi, nhưng vì kẻ giết hổ là người Di, không muốn phong thưởng, bèn khắc đá làm tin, trả ơn người Di bằng cách không thu tô ruộng nương, cưới mười vợ cũng không tính, đánh người không tội, sát nhân có thể dùng tiền mà chuộc. [Trên đá, nay vẫn còn] viết minh ước:

- Tần mà xâm phạm Di, sẽ mất một đôi rồng vàng; Di mà phạm Tần, phạt một vò rượu trong suốt.
Từ đó người Di yên ổn.

 

[doctor76]

Đến khi [ Hán] Cao Tổ 漢高祖 Lưu Bang 劉邦] làm Hán vương, phát động người Di quay qua đánh Tam Tần 三秦. Đất Tần yên định rồi, bèn sai người Di trở lại đất Ba, miễn cho các thủ lĩnh 7 họ: La 羅, Phác 樸, Đốc 督, Ngạc 鄂, Độ 度, Tịch 夕, Cung 龔, không thu tô thuế, các hộ khác mỗi năm đều phải nộp thuế, một nhân khẩu 40 đồng [ nguyên văn là 賨錢 Tung tiền, một loại phú thuế của dân tộc thiểu số miền nam Trung Quốc như Tứ Xuyên 四川, Hồ Nam 湖南. Tấn Thư 晉書: Ba nhân vị phú vi tung, nhân vị chi Tung nhân yên 巴人謂賦為賨, 因謂之賨人焉; Lí Đặc Tái kí 李特載記 Người nước Ba gọi phú là tung, do đó gọi (người nước Ba) là người Tung. Như: Tung nhân 賨人 rợ Ba, tức Ba nhân 巴人]. Các đời đều xưng Bản Thuẫn Man Trân 板楯蠻珍. Đất Lãng Trung có sông Du 渝水, dân chúng cư ngụ ở hai bờ. Người ở đấy tính tình hồn nhiên, cứng cáp, dũng cảm và mạnh mẽ, ban đầu là tiền phương nhà Hán, nhiều lần xông pha chiến trận. Phong tục chuộng ca vũ vui vẻ, Cao Tổ thưởng thức, nói rằng:

Đây là bài ca Vũ Vương 武王 [周武王, 1076 TCN - 1043 TCN, tên thật là Cơ Phát 姬發, danh tôn Vũ Đế Nhật Đinh 珷帝日丁, là vị vua sáng lập triều đại nhà Chu. trị vì nước Chu (chư hầu của nhà Thương) trong 14 năm, sau đó lật đổ nhà Thương và làm vua nhà Chu cai trị toàn Trung Quốc từ năm 1046 TCN – 1043 TCN. Chu Vũ vương nổi tiếng trong lịch sử vì đã lật đổ Trụ Vương tàn bạo của nhà Thương, và thành lập triều đại lâu dài nhất của Trung Quốc. Ông cùng Chu Văn vương, Nghiêu, Thuấn, Đại Vũ và Thành Thang thường được Nho giáo học giả nhắc đến như là hình tượng những đại minh quân hiền minh trước thời kỳ nhà Tần] phạt Trụ [ tức là Đế Tân 帝辛, tên thật Tử Thụ 子受 hoặc Tử Thụ Đức 子受德, còn gọi là Thương vương Thụ 商王受, Thương Trụ, Thương Thụ, là vị vua cuối cùng đời nhà Thương, ở ngôi từ 1154 TCN đến 1123 TCN, hoặc 1075 TCN đến 1046 TCN, Vũ Vương gọi ông là Trụ Vương 紂王, nghĩa là tàn bạo gian ác. Ông thường cùng Đát Kỷ được mô tả là cặp đôi ác phu phụ, chuyên làm những việc bạo ngược tàn hại sức dân]

Bèn ra lệnh nhạc công tập luyện, gọi là khúc: Ba Du vũ 巴渝舞 [ nghĩa là hát kèm vũ đạo]. Người ở đây đời đời phục tùng nhà Hán.

 

[BinhWalker]

khắc đá làm tin, trả ơn người Di bằng cách không thu tô ruộng nương, cưới mười vợ cũng không tính, đánh người không tội, sát nhân có thể dùng tiền mà chuộc. [Trên đá, nay vẫn còn] viết minh ước:

- Tần mà xâm phạm Di, sẽ mất một đôi rồng vàng; Di mà phạm Tần, phạt một vò rượu trong suốt.
Từ đó người Di yên ổn.

Hiệp định biên giới độc chiêu nhỉ hình như người "Di" cũng đa chủng, tương tự "Việt".

 

[doctor76]

Hiệp định biên giới độc chiêu nhỉ hình như người "Di" cũng đa chủng, tương tự "Việt".

Đúng rồi cụ, em đang dịch nốt phần Ai Lao, hóa ra lịch sử Lào cũng lâu đời ra phết, nhưng phải nói, ngoài người Việt ra, các chủng khác cứ bị dân Hán nuốt dần, và, đúng là biên giới của người Hán không lớn như bây giờ cụ nhỉ?

 

[doctor76]

Tới Hán trung hưng, quận thú thường mang quân đi chinh phạt. Đời Hoàn đế, Bản Thuẫn 板楯 làm phản, thái thú Thục quận Triệu Ôn 趙温 dùng ân tín hàng phục được. Thời [ Hán] Linh đế, năm Quang Hòa 光和 thứ ba [180], người Bản Thuẫn ở Ba Thục nổi dậy, cướp phá ba quận đất Thục 蜀 và Hán Trung 漢中. Linh đế sai Ngự sử trung thừa Tiêu Viện 蕭瑗 đốc thúc binh lính Ích Châu 益州 thảo phạt, liên tiếp mấy năm không khắc chế được. Linh đế [ tức giận] muốn phát đại binh, bèn hỏi quan lại Ích Châu, tìm hiểu chiến lược đánh dẹp. Trình Bao 程包, người mưu sĩ ở Hán Trung nói:

- Bản Thuẫn có 7 họ, giết bạch hổ lập công, các đời trước tín nghĩa thuần phục. Người ở đó dũng mãnh, quân sĩ thiện chiến, xưa giữa năm Vĩnh Sơ 永初, người Khương羌入 xâm nhập đất Hán, quận huyện bị phá hoại, được Bản Thuẫn cứu giúp, quân Khương bị giết gần hết, nên gọi lính Bản Thuẫn là thần binh. Người Khương oán ghét, kêu gọi đồng đảng, đừng tiến xuống phía Nam. Đến năm Kiến Hòa 建和 thứ hai [148], người Khương lại cử đại quân xâm nhập, vẫn nhờ Bản Thuẫn bẻ gãy đánh tan. Trước đây Xa kỵ tướng quân Phùng Cổn 馮緄 nam chinh Vũ Lăng 武陵, tuy có tinh binh Đan Dương 丹陽 tinh nhuệ, cũng phải dựa vào Bản Thuẫn mới thành công. Gần đây quận Ích Châu lại loạn, thái thú Lý Ngung 李顒 cũng nhờ Bản Thuẫn để bình định. Công lao trung thành như thế, [ bản chất] họ không có ác tâm. Trưởng lại hương chức càng ngày càng thu tô thuế nặng nề, sưu dịch đòn roi khổ sở, còn hơn tù binh nô lệ, lại phải bán vợ bán con, hoặc bèn cắt cổ tự sát. Tuy có đến châu quận trần tình kêu oan, bọn thú mục không thông lý lẽ. Triều đình xa xôi, không thể nghe thấy. Ngậm hờn oán chỉ còn biết kêu với trời cao, khấu đầu vỗ ngực bất lực nơi hang cùng ngõ hẻm. Sầu khổ vì tô thuế sưu dịch, nhọc nhằn âu lo hình phạt tàn khốc. Đó là nguyên nhân thôn xóm tụ họp, phản kháng bất công. Họ không có chủ mưu tiếm danh lập quốc, chỉ suy tính trần tình. Giờ nên tuyển quan lại sáng suốt, tự nhiên sẽ an bình, chẳng phải lo lắng chinh phạt.

Vua thuận theo lời ấy, sai thái thú Tào Khiêm 曹謙 tuyên chiếu xá tội, lập tức tất cả hàng phục. Đến năm Trung Bình 中平 thứ năm [188], ở quận Ba có giặc khăn vàng nổi lên, Bản Thuẫn Man Di nhân đó làm phản, cướp phá thành ấp, sai Tây viên thượng quân biệt bộ tư mã Triệu Cẩn 趙瑾 trừ được.

 

[BinhWalker]

Đúng rồi cụ, em đang dịch nốt phần Ai Lao, hóa ra lịch sử Lào cũng lâu đời ra phết, nhưng phải nói, ngoài người Việt ra, các chủng khác cứ bị dân Hán nuốt dần, và, đúng là biên giới của người Hán không lớn như bây giờ cụ nhỉ?

Hóng phần Ai Lao của cụ, giống như đi du lịch mùa covid mình âm lịch về Ai Lao.

Có vẻ như Hán cũng mãi sau này mới lấn về phía Tây như Việt Nam lấn lên núi. Mãi gần đây mới ngoạm được mấy miếng tướng phía tây.

 

[doctor76]

Tây Nam Di 西南夷
[ Hồ Nam và Quý Châu đến Côn Minh và miền nam Vân Nam, 1 phần Giao Chỉ]


Người Man Di vùng Tây Nam, ở về phía ngoài Thục quận 蜀郡. Có nước Dạ Lang夜郎國 (một vương quốc cổ bí ẩn, cho đến nay vẫn chưa xác định chính xác nó ở đâu) [xét: Sử Ký, năm Kiến Nguyên 建元 thứ sáu [niên hiệu của Hán Vũ đế 漢武帝 135 TCN], quan Đại hành là Vương Khôi đánh nước Đông Việt 東越, người nước Đông Việt giết vua của mình tên là Sĩnh để báo tin. Khôi nhân oai quân sai quan Lệnh huyện Bà Dương 鄱阳 là Đường Mông 唐蒙 đến báo cho vua nước Nam Việt 南越 [Nam Việt của Triệu Đà] biết. Vua nước Nam Việt [ Triệu Đà] mời Mông ăn món tương củ [ được làm từ một loại quả giống quả dâu có màu đen]. Mông hỏi [ món này] đến từ đâu, [ Triệu Đà] nói:

- Theo đường sông Tang Kha 桑柯 ở phía tây bắc.

- Sông Tang Kha rộng mấy dặm?

- Vào thời Khoảnh Tương Vương [ Sở Khoảnh Tương vương 楚頃襄王, -263 TCN, trị vì 298 TCN - 263 TCN, hay còn gọi là Sở Tương vương 楚襄王, tên thật là Hùng Hoành 熊橫 hay Mị Hoành 芈橫, là vị vua thứ 41 của nước Sở - chư hầu nhà Chu] nước Sở sai Trang Cược đánh nước Dạ Lang, đem quân đến nước Thư Lan 舒兰, buộc thuyền ở bờ rồi lên đánh trên đất. Đã diệt nước Dạ Lang, cho là nước Thư Lan có cọc buộc thuyền, bèn đổi tên nước ấy thành nước Tang Kha, qua dưới thành Phiên Ngung 蕃隅”.