BỨC TRANH LƯU GIỮ TẠI VƯƠNG QUỐC ANH MÔ TẢ SỰ PHÁT TRIỂN VỀ KINH TẾ QUÂN SỰ CỦA ĐÀNG NGOÀI
Thương nhân nước ngoài nhận xét về Đàng Ngoài -Việt Nam thời Chúa Trịnh cai trị”
1. “Phủ Chúa ở Trung tâm thành phố Kẻ Chợ. Những dinh thự dành cho người nhà chúa được xây 2 tầng có nhiều cửa mở thoáng đãng. Các cửa đồ sộ, chạm trổ công phu và tất thảy đều làm từ gỗ lim. Các tư thất và cung dành cho phụ nữ đều lộng lẫy, xa hoa, có chạm trổ, sơn son thiếp vàng. Sân trước khu dinh thự có chuồng voi lớn và ngựa tốt, trong sân có nhiều vườn cảnh, khóm cây; lối đi có những chòi tháp nhỏ, ao cá và tất cả những gì chúa giải trí, vui chơi, mặc dù họa hoằn chúa mới đến đây thưởng lãm.”
2. Khí hậu ôn hòa, đôi khi lạnh vào tháng Một, tháng Hai. Tháng Sáu, Bảy, Tám cực nóng. Cây cối sum suê, ruộng đồng tươi tốt, phong cảnh đẹp mắt.
3. Diện tích to cỡ Bồ Đào Nha, dân số thì nhiều hơn gấp 4 lần.
4. Quy mô Kẻ Chợ sánh ngang nhiều thành thị châu Á, trong khi dân số Kẻ Chợ còn lớn hơn nhiều.
5. Chợ phiên vào các ngày Mồng 1 và 15 âm lịch, người dân cùng hàng hóa đổ về nhiều vô số kể. Tắc đường khủng khiếp, không thể nhích nổi 100 bước trong vòng 30 phút.
6. Cung điện, dinh phủ của vua chúa, tướng lĩnh tôn thất làm bằng gỗ. Còn lại dựng bằng tre nứa, trát đất trông rất tuềnh toàng. Kỳ vĩ nhất là bức tường ba lớp bao bọc khu thành cổ và cung điện. Với những chiếc cổng lớn được ốp đá cẩm thạch (phế tích).
7. Dọc đường cái quan có những rặng cây lớn với những quán bán trầu và nước trà, tán đa có thể che mát cho cả ngàn người (điều này không phải là phi lý vì ở các xứ Swallow, Mareene, Surat có những rặng cổ thụ kích cỡ lớn hơn nhiều).
8. Quả vải là đặc sản tuyệt vời. Khi đến mùa quả chín một vị tướng quân sẽ mang lệnh dán vào những cây vải ngon nhất vùng. Chủ nhân của các cây bị đánh dấu này không chỉ không được ăn mà còn có nghĩa vụ phải trông nôm, nếu có tắc trách sẽ bị triều đình xử tội. Đổi lại anh ta không nhận được 1 xu từ triều đình!
9. Các đặc sản khác là long nhãn, na, mít, dừa, chuối, đu đủ, cau, yến sào, thịt chuột…
10. Tơ lụa nhiều đến nỗi người giàu kẻ nghèo đều có thể mua để may quần áo, nó rẻ bèo như mặt hàng vải bông thô bên châu Âu vậy.
11. Ngựa nhỏ nhưng dũng mãnh, nhanh nhẹn.( ngựa Châu Á nhỏ nhưng nhìn Mông Cổ là biết )
12. Có voi nhưng không to như voi Xiêm, cũng không khéo léo như voi xứ khác.
13. Có nhiều mèo nhưng mèo lại lười (không bắt chuột giỏi), ngược lại chó săn chuột cừ khôi.
14. Nạn kiến trắng (con mối) tàn phá khủng khiếp, thương nhân phải bôi dầu vào các thùng hàng để tránh bị mối cắn nát. ( đây cũng là lý do các công trình gỗ ở Việt Nam nhanh bị hư hỏng xụp đổ nếu không được tu bổ thường xuyên )
15. Hàng nhập khẩu gồm có: gỗ lô hội, xạ hương, vàng (nhập từ Trung Hoa), bạc (nhập từ Nhật). Có khai mỏ sắt và chì nhưng chỉ đủ dùng => (Các mỏ vàng đã cạn kiệt từ cuối thời Trần nên thời này đã hết cảnh vịt ị ra vàng rồi.)
16. Buôn bán cực kì chán và trì trệ do nạn tham nhũng khủng khiếp, nhất là cánh hoạn quan (do hoạn quan không có gia đình, khi hoạn quan chết thì toàn bộ tài sản này sẽ rơi vào tay Chúa, nên Chúa càng dung túng họ làm bậy).
17. Chính sách của triều đình là không để dân chúng giàu có, giàu có sẽ sinh ra loạn. Nếu kẻ nào giàu quá mức thông thường chẳng chóng thì chày sẽ bị triều đình lột sạch sẽ. Vấn nạn này khiến người chăm chỉ nhụt chí, kẻ có của thì đem chôn giấu khiến dòng vốn bế tắc, kinh tế ngày càng lụn bại.
18. Xét cho cùng thì người Đàng Ngoài không đến mức lừa lọc và gian trá như người Tàu. Dù thua kém người Tàu trong hoạt động kinh doanh.
19. Người Đàng Ngoài sẽ liên tục xin xỏ, bòn rút bạn nếu bạn có việc với họ. Còn người Trung Hoa thì vô cùng độc ác và khát máu, sẵn sàng giết người ném xuống biển chỉ vì xích mích nhỏ.
20. Binh sĩ khoảng 140.000 người, có thể tăng gấp đôi. Nhưng đây là đội quân ô hợp, tinh thần chiến đấu kém. Chỉ huy phần lớn là hoạn quan, vẻ uy phong không có (???).
21. Họ có thể tập hợp đến 10.000 chiến mã (quả là nước không có truyền thống kỵ binh), 300-400 chiến tượng, 220 chiến thuyền lớn nhỏ trang bị 1 đại bác nhưng không có buồm. Họ có đủ loại súng và súng thần công từ tự chế tạo đến nhập khẩu từ Bồ Đào Nha, Hà Lan, Anh…
22. Những cuộc viễn chinh hò hét om sòm: Quân sĩ tiến đánh Đàng Trong sẽ quan sát và la hét là chủ yếu… Một khi có dăm ba người chết vì bệnh tật, đồng thời nghe tiếng quân địch hò hét thì họ sẽ kêu la ầm ĩ rằng: cuộc chiến thật khốc liệt và đẫm máu, sau đó quay đầu chạy thục mạng về nhà.
23. Đàng Ngoài chẳng có lâu đài, pháo đài, thành lũy… Họ chẳng am hiểu gì về nghệ thuật thành lũy (???)
24. Người Đàng Ngoài có màu da nâu (vàng?) tương tự như người Tàu và Nhật nhưng nhìn đẹp hơn. Phụ nữ nhà quyền quý có làn da đẹp như người Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha. Mặt mũi người Đàng Ngoài cũng không hí và tẹt như người Tàu.
25. Cả nam và nữ qua 16 hoặc 17 tuổi đều nhuộm răng đen như người Nhật và nuôi móng tay dài như người Tàu.
26. Dân Đàng Ngoài cần cù chịu khó nhưng hay sợ sệt. Họ thường mưu phản và nổi dậy. Rất mê tín nữa chứ. ( giờ vẫn còn mê tín nữa là )
27. Dân Đàng Ngoài có đầu óc và trí nhớ tốt. Họ ham học nhưng không phải vì yêu thích việc học mà coi việc đó là cách để vinh thân phì gia.
28. Mỗi khi nhắc đến Trung Hoa họ lại trở nên anh dũng lạ thường, họ không chỉ cầm chân mà còn nhiều lần đánh bại các đội quân hùng mạnh của Trung Hoa.
29. Luật pháp Đàng Ngoài về bản chất nhân đạo hơn luật Trung Hoa, hơn cả tư tưởng của Aristotle. Luật pháp Trung Hoa cho phép vứt bỏ trẻ em tàn tật, dị dạng và trẻ em nữ (thật tàn nhẫn và trái tự nhiên). Người Đàng Ngoài thường phê phán những luật tục xấu đến bỉ ổi, kinh tởm của Trung Hoa. Tuy nhiên do nền chính trịnh hủ bại, kinh tế khó khăn, nghèo hèn, dẫn đến luật pháp cũng suy bại theo.
30. Quân lính Đàng Ngoài là những tay súng cừ khôi, họ chẳng kém ai trong kỹ thuật bắn súng nhanh và chính xác.
Link video:
