[Funland] Dịch sách cổ: Lịch sử vương quốc Đàng Ngoài, 1646-1658.

[doctor76]

Thiên nhiên đất nước này có đất đai màu mỡ nhưng sản xuất không hiệu quả, miễn là canh tác được thì mùa màng sẽ luôn hoàn trả đầy đủ những gì đã được giao phó. Người [nông dân] giản dị biết giá trị của đất sẽ không bỏ hoang và những gia chủ tốt bụng ngay sau khi họ thu hoạch xong, họ lại cày xới và trồng trọt và bằng cách này thường kiếm được hai hoặc ba vụ mỗi năm. Họ gieo nhiều lúa hơn bất kỳ loại ngũ cốc nào khác nhưng một số loại ngũ cốc có giá trị hơn thì lại ít được gieo trồng. Hạt giống tốt nhất mua từ các tỉnh phía Bắc và vùng Leuant [nay là khu vực Lạng Sơn] giáp Trung Quốc vì đồng bằng ở đó cao hơn và do đó ít bị lũ lụt hơn các tỉnh nằm ven biển, nơi có đất thấp và nước thường đọng ở đó. Nước ngập quá lâu làm hỏng hạt giống và làm hỏng cây non vì mầm bệnh. Chúng tôi muốn làm rất nhiều việc như thử nghiệm trồng ngũ cốc [giống Châu Âu] nhưng hạt ngũ cốc được trồng ở đó chưa bao giờ trưởng thành. Ngay cả những cây nho cũng không mọc được mặc dù có một số cây nho được trồng vì tò mò vì được [chúng tôi] mang đến đây từ Châu Âu với niềm tin rằng có nơi chúng ta không thể trồng lúa, thì chúng ta trồng cây ăn quả để chúng phát triển tốt và dồi dào đến mức nhìn thấy chúng luôn xanh tươi và không bao giờ thay lá, giống như những khu rừng mà chúng ta đã vận chuyển từ trên núi vào xứ sở này với một mùa xuân vĩnh viễn. Trong số tất cả các loại trái cây được coi trọng thì cây Cam có số lượng lớn trên khắp Vương quốc, có hai loài mà họ đặt tên theo ngôn ngữ của mình là Cam sen [có lẽ là Cam Sành] và một loại khác là Cam ᶘagn [chưa rõ loại cam gì?] có quả rất ngon và ngon đến mức nó như thể làm từ đường chứ không phải được hái từ trên cây, mà là được lấy từ những cửa hàng bán hoa quả tuyệt vời nhất [ở châu Âu], có rất nhiều loại quả Chanh, có loại ăn được, có loại được dùng để nhuộm vải thay thuốc nhuộm không làm vải hỏng vì nó luôn mang lại sự kết hợp giữa các đặc tính này nên màu sắc và độ bóng đầu tiên của vải vượt xa các loại vải châu Âu của chúng ta, những loại trái cây thơm ngon được tìm thấy ở khắp các vùng của Ấn Độ, thì ở Bắc Hà cũng có, lượng hoa quả ở đây dồi dào đến mức làm mê mẩn những người mới đến như tôi dù đã được nghe kể từ những người đến trước.

Có nhiều mía, được trồng ở khắp nơi ở vùng nông thôn, giá mà có ai đó đủ kinh nghiệm, người ta sẽ làm được đường có chất lượng cao.

 

[doctor76]

Trong số tất cả những lợi thế liên quan đến niềm vui và sự ngọt ngào của cuộc sống, chúng tôi sẽ kể cho bạn về nguồn những lợi ích không kém phần đáng tin cậy, nguồn lợi cây thương mại ở Bắc Hà là cây gai dầu và bông vải, nơi có hàng nghìn cây và người ta may quần áo theo kiểu của mình. Tơ lụa cũng có số lượng rất lớn và mặc dù phần lớn được tiêu thụ để may quần áo, họ vẫn còn dư để đóng thành những kiện lớn và xuất khẩu ra ngoài Vương quốc, đây là một trong những hoạt động kinh doanh lớn nhất mà người Trung Quốc thực hiện thông qua vận tải, xuất sang Nhật Bản, giống như người Hà Lan bán nó với giá gấp đôi số tiền họ trả ở Bắc Hà. Những thương nhân da trắng không thích trồng cây ăn quả ở đây như chúng tôi mà họ chú trọng trồng những loại cây thương mại như cây gai dầu, dâu tằm, họ bón phân, trồng mới 5 năm một lần, cây sinh trưởng tốt và tạo ra những chiếc lá nhỏ mềm mịn màng và chất lượng không kém phần chắc khỏe, khi tằm ăn chúng sẽ sản sinh ra loại kén tốt nhất để làm tơ lụa, loại gai dầu dày nhất được bán cho ngư dân để vá lưới khi chúng bị hỏng hoặc để làm những thứ khác.

 

[doctor76]

Nhưng để thỉnh thoảng đánh dấu số lượng lụa, từ khi chúng tôi đến Bắc Hà và thu thập số lượng [sản xuất tơ lụa], tôi nghĩ rằng sẽ không thừa nếu nêu cụ thể một bằng chứng phi thường [về sản lượng] mà một vị Vua đã từng muốn nói về nó được viết trong Biên niên sử. Tôi muốn đề cập đến một vấn đề là [vua Bắc Hà] lại là Người phụ thuộc của các Hoàng đế Trung Hoa, có lần vua đã quyết định nhờ tìm một người có thể đánh bại những người mà ngài đã xúc phạm cho đến thời điểm đó [ý tác giả nói vua Lê tìm người đánh nhà Mạc], ai thắng được sẽ được nhận những ân sủng và đặc quyền chưa từng có. Khi nhà vua Bắc Hà lên ngôi, ngài sẽ đón tiếp một Đại sứ [Trung Hoa] với một đội ngũ quân đi kèm hoành tráng và cuộc đón tiếp rất tráng lệ. Hoàng đế [Bắc Hà] là một người khôn ngoan và thận trọng khi tâm sự những giả định của mình với các sứ thần, ngài chỉ mong muốn [vua Trung Quốc] ban những đặc quyền tương tự để có tính chính danh cho dễ cai trị hơn, những sứ thần [Trung Quốc] hão huyền, những người chỉ được đề cử bởi tham vọng và sự phù phiếm không thể chối cãi của họ, đã trả lời nhà vua rằng họ sẽ sẵn lòng đáp ứng những gì ngài yêu cầu. Mỗi khi vua tiếp Đại sứ với sự huy hoàng và lộng lẫy, đó chỉ là những nghi thức để hợp lý những điều mà hai bên đã quá rõ [đoạn này tác giả viết rất rối rắm và khó hiểu, nếu dịch chính xác thì không thể tìm được cụm từ tiếng Việt tương đương, đại khái tác giả có cái nhìn khá chính xác về quan hệ giữa nhà Lê và Trung Hoa, vua Lê tuy nhận sắc phong của nhà Minh hay nhà Thanh, nhưng chỉ nhận trên danh nghĩa, tức là vua Minh hay vua Thanh không có bất cứ thực quyền nào với nước ta, mọi việc do triều đình Đại Việt cai quản, cả phía Trung Quốc và Việt Nam đều hiểu rõ nhưng vẫn thực hiện cho đầy đủ thủ tục].

Những buổi đón tiếp sứ thần Trung Hoa diễn ra long trọng và náo nhiệt ở kinh đô, người ra trưng cờ sặc sỡ, rồi chăng vải lụa trên khắp phố phường, thường thì sứ giả sẽ viếng thăm 3 năm một lần, có những tranh luận giữa hai bên về thể thức đón tiếp sứ thần, về số lượng quà tặng, đồng thời cũng nói về số lượng hàng hóa được phép trao đổi trong vòng 3 năm, số cống phẩm mà Bắc Hà phải nộp cho triều đình Trung Hoa, số người Hoa được phép đến lưu trú….

Người ta chuẩn bị đón sứ giả rất là long trọng, các nhân công phải dọn dẹp, quét dọn đường xá, con đường lớn mà Đại sứ sẽ đi qua đã được trang trí từ đầu này đến đầu kia bằng thảm Damacus, từ biên giới Trung Quốc đến kinh thành con đường cũng phải được sửa sang, chỗ nào núi cao còn phải bạt bớt hay sửa lại, san lấp cho dễ đi, chúng tôi thấy ngày nay những tàn tích đẹp đẽ của con đường vĩ đại này mà chúng tôi gọi Dang Sù? [có lẽ là con đường Sứ giả đi] là con đường hay con hẻm mà Đại sứ lưu trú trong nhiều ngày trước lễ đón tiếp, [ngày lễ chính] vua Bắc Hà ngồi cạnh Đại sứ hoàn toàn tương-ứng với vai vế, cộng với sự lộng-lẫy, sau khi buổi lễ kết thúc, ngài sẽ chiêu đãi đại sứ Trung Hoa một bữa yến tiệc xa trong Cung điện của mình, tặng ông ta nhiều món đồ quý như quần áo, số tiền rất lớn, cùng mọi thứ ông ta cần để ở lại và quay về, với mục-đích gây ấn-tượng tốt và để ông ta tâu lại với vua [Trung Hoa] những điều tốt đẹp về mình.

 

[doctor76]

Cuối cùng, điều chắc chắn là Thiên nhiên dường như rất hào-phóng khi ban những ân-sủng và ân-huệ của mình cho Vương quốc Bắc Hà và rằng mẹ Thiên nhiên đã ban tặng cho Vương quốc Bắc Hà một cách dồi dào tất cả những thứ cần thiết nhất có thể mà tôi không thấy ở nơi nào khác, bù đắp cho những thứ còn thiếu bởi những xứ sở khác có mức tăng trưởng tương-tự. Tuy nhiên, có nhiều loại cây giá mà có thể trồng được ở đây thì tốt biết bao như việc thiếu cây nho, thiếu những người trồng xuất sắc, thiếu giống và nhà cung cấp, cũng như cây Ô liu và những cây khác mà từ đó người ta thu được số lượng các loại dầu ăn cung cấp cho thị trường và cả những kiều dân Châu Âu ở đây để họ ăn với món Salad, món này không quá đậm đà so với món hầm của người dân ở đây.

 

[doctor76]

CHƯƠNG IV​

PHONG TỤC VÀ BẢN CHẤT CỦA NGƯỜI BẮC HÀ​

Có vẻ như những đặc điểm hữu ích của khí hậu ôn hòa và thuận lợi của một đất nước như chúng ta đã thấy góp phần rất lớn vào vẻ ngoài khỏe mạnh và cường tráng của người Bắc Hà, ngay cả khi chúng không truyền cảm hứng cho họ bằng cảm xúc, bản thân Thiên nhiên nào có tội vì người ta nghi ngờ rằng việc sinh ra ai cũng có số mệnh, hoặc bị bắt làm nô lệ hoặc được bầu chọn làm thủ lĩnh, hoặc được nuôi dưỡng từ bé để thành vua quan trị vì, hành vi của những Bạo chúa đã đè nén họ, những kẻ không ban cho họ ân sủng, những người không bao giờ cho phép họ nếm trải tự do hay suy nghĩ về việc thành lập một gia đình và rằng gia đình đó có thể đòi quyền sở hữu tài sản cũng như sở hữu đất đai để khỏi phải phụ thuộc cả đời vào tính hài hước, tốt hay xấu của nhà vua. Tâm trí họ vô cùng chán nản và khuynh hướng bị tha hóa từ đó kết luận rằng sự áp bức thường làm cho họ rụt rè và sợ hãi, dần dần rồi thành bản chất. Đàn ông có kích thước tương tự như người Italia, chiều cao trung bình, vóc nhỏ bé nhưng rất cân đối, tính nết thuần-hậu với những nét mặt rất mạnh mẽ và dễ chịu. Những người ở thị trấn thành phố có màu trắng hơn màu nâu, trong khi những người nông dân có nước da rám màu ô-liu hơn.

 

[doctor76]

Họ làm việc không biết mệt nhưng không chịu được sự đói nghèo, quan tâm đến sự vật-vật chất hiện tại mà họ cầm giữ được; đến những chuyện nhãn tiền làm họ say mê hơn là chuyện tương lai không ảnh hưởng gì đến thần trí họ và họ cho là xa quá, không thực hành được. Đấy là xu hướng của họ. Đấy là duyên cớ làm cho họ cẩn thận và giữ gìn trong những công chuyện có dính dáng đến quyền lợi của họ. Còn đối với những việc gì không liên can đến họ thì họ là hiện thân của sự nặng nề và sự lười biếng. Trong buôn bán với người nước ngoài, sự chậm trễ làm mất đi hy vọng đạt được lợi ích hoặc có thể khiến họ đau đớn vì thua lỗ. Nhưng khi những lời khuyên làm cho buôn bán thành công, họ trở nên cuồng tín và thậm chí cẩu thả.Vì thế cho nên khi nào có việc công ích phải làm thì nhà vua giao phó cho những viên đốc công mẫn cán và nghiêm khắc, luôn luôn đốc thúc dân phu, mắt không dời họ lúc nào và không để họ nghỉ ngơi chốc lát.

 

[doctor76]

Một số phẩm giá nhất định trong số những vị Tiến sĩ của đất nước họ với những khoản thu nhập tốt khiến họ bị ảnh hưởng. Cũng vì lý do tương tự mà họ tham gia rất nhiều vào việc luyện tập quân đội bởi vì tất cả Triều đình, Phí tổn, phần thưởng và danh dự thường được phân chia giữa các quan lại của Văn quan và Võ quan [ ý đoạn này là, những người có học vị, có khoa bảng thường được trọng dụng và coi trọng, có nhiều quyền lợi, dân thường, nếu muốn ngoi lên địa vị xã hội và không có học hành, thì chỉ có gia nhập quân đội]. Họ không thích học và thường ca hát để gây ấn tượng tốt hơn trong tâm trí. Điều này không phổ biến ở họ và khi có dịp bất đồng gì đó với nhau, họ không bao giờ lao vào đánh nhau mà thường kiềm chế, nhiều khi thận trọng để chờ xem đối thủ của mình là người thế nào, thông thường sự tức giận của họ kết thúc bằng sự xúc phạm và trách móc lẫn nhau.. Nhưng khi họ thấy rằng họ không đủ can đảm để trả thù kẻ mạnh, có lẽ một phần do kẻ thù ở địa vị cao quý hơn, mạnh hơn, thì họ viết thư phản đối tất cả những điều xấu xa vào trong một tờ giấy sau đó dâng Bàn thờ cho Ác quỷ và để làm chứng rằng họ đang bỏ bùa chú cho kẻ thù để trả thù,họ đốt tờ giấy trong khi khấn vái nguyền rủa kẻ đã xúc phạm và muốn kẻ thù phải bị hủy diệt giống như cách lửa tác động lên tờ giấy này, tức là nó phá hủy và biến kẻ thù thành tro bụi.

 

[doctor76]

Nông dân và dân thường khi tức giận họ khấn hay nhờ đến một loại Ác quỷ có tên là Dao Lô [có lẽ là Đạo Lộ???, người dịch chưa rõ là loại quỷ gì] đó là Thần của những người đi đường và họ cầu nguyện họ không thể chết trước khi kết thúc sự nghiệp hoặc đặt họ trở lại quyền lực của một Ác quỷ khác mà họ gọi là Han Khien [Hành Khiển], vị thần đã cam kết bảo vệ các Thị trấn và Làng trong một năm và khác với vị thần chủ trì ở đó vĩnh viễn được gọi là Hau Thô [Hậu Thổ] của đất nước bằng cái tên mà họ hành động kiên quyết khi bị buộc phải xuất hiện ở đó để cầu xin những gì họ làm, những công việc mà họ đang vướng mắc, buộc những người đang sa đọa và trụy lạc phải thay đổi cuộc sống của chính mình, trang trí các Thần tượng bằng một số bùa chú hoặc củng cố các Đền thờ để các vị thần không ban ân sủng cho những người có hành vi xấc xược và hành vi xấu chọc tức Chúa của họ.

Khi họ có việc quan-trọng cần giải-quyết mà không thể tự mình thống-nhất, họ sẽ giao phó quyết định cho quan tòa địa phương. Tuy nhiên, điều này chỉ xảy ra trong trường hợp bất khả kháng và họ buộc phải làm vậy vì thường thì người vô tội sẽ bị kết án, còn kẻ có tội sẽ chiến thắng nhờ sự bất công tột cùng của quan tòa hám lợi, kẻ sẽ thiên vị người tặng quà nhiều hơn. Nỗi sợ hãi phải chịu một phán quyết bất công và bất công như vậy lại dẫn đến một lợi ích khác cho Cộng hòa, bởi vì dù phán quyết được đưa ra như thế nào, các bên liên-quan đều trở về nhà với vẻ ngoài hài lòng.

Cách họ cư xử với thẩm phán:

Họ ca ngợi thẩm phán là người tốt bụng, không tham nhũng, giúp đỡ mọi người và nói những điều tốt đẹp khác về ông ấy. Họ hành động như thể họ không còn nhớ đến mâu thuẫn trước đây, như thể quá trình tố tụng không hề ảnh hưởng đến mối quan hệ của họ. Họ tỏ ra thân thiện, cười nói và trò chuyện vui vẻ với nhau, đồng thời hứa hẹn sẽ giúp đỡ lẫn nhau. Bằng cách cư xử khôn khéo và giả vờ như vậy, họ thể hiện mình là những người bạn tốt và có mối quan hệ hoàn hảo.

Hành động này thực sự đáng khen ngợi và thể hiện một đức tính hiếm hoi và cao quý nếu sự hòa giải này thực sự xuất phát từ sự chân thành, có ý định tốt và được thúc đẩy bởi những động cơ tôn giáo và cao thượng hơn. Tuy nhiên, nó chỉ là kết quả của một niềm tin hão huyền và mê tín. Họ cho rằng việc mất bò, trâu và các gia súc khác sau khi cãi vã là bằng chứng không thể chối cãi của một mối thù hận thực sự và hoàn toàn. Do đó, bất kỳ bên nào gặp phải sự việc này đều có thể dùng nó làm bằng chứng để buộc tội đối phương không chung thủy và đưa họ ra tòa vì không thực sự hòa giải. Đó là lý do tại sao họ cố gắng che giấu tình bạn thân thiết của mình, mặc dù trên thực tế họ là kẻ thù không đội trời chung.

 

[doctor76]

Ngoại trừ những trường hợp này, người Bắc Hà có tính cách tốt bụng và dễ gần. Nếu bạn thể hiện một chút thiện chí, họ sẽ dành cho bạn tất cả trái tim mình. “Một nụ cười, một lời nói tốt đẹp”, một việc làm nhỏ bé hay bất kỳ dấu hiệu thiện chí nào cũng có thể thu hút hoàn toàn họ. Họ sẵn lòng gặp gỡ và trò chuyện với người lạ, và họ luôn khao khát được nhìn thấy những điều kỳ diệu và thậm chí còn muốn sở hữu chúng sau khi nhìn thấy. Họ luôn đi kèm với những lời nói rất lịch thiệp và nếu họ hy vọng được ai đó giúp đỡ, thật không thể tin được họ thể hiện sự hài lòng khi nhận được nó, không chỉ bằng những cử chỉ tôn-trọng mà còn bằng những hành động rất quan-trọng. Bởi vì khi được giao phó một công việc, họ sẽ theo đuổi nó với rất nhiều nhiệt huyết và sự chăm chỉ, và họ sẽ dốc hết sức mình cho dù việc thực hiện có khó khăn và trở ngại đến đâu.

 

[doctor76]

Phụ nữ thuộc tầng lớp dưới vô cùng quan tâm đến lợi ích của bản thân và họ theo đuổi nó với sự nhiệt tình, nên những gì có vẻ chỉ là thiếu đứng đắn và thiếu duyên dáng ở đàn ông lại trở thành tội lỗi và tệ nạn ở phụ nữ một khi họ nhúng tay vào. Đó là lý do tại sao họ tham gia vào thương mại và liên tục buôn bán, và càng tham gia nhiều, họ càng trở nên phóng túng và trơ tráo. Trên thực tế, họ không tuân theo bất kỳ quy-tắc nào ở đây, bởi vì điều gì phổ biến và bình thường dường như trở thành luật-lệ được chấp nhận và áp dụng. Họ cũng tham gia vào việc buôn bán không kém gì đàn ông. Họ lái thuyền và nhận vận chuyển bằng đường thủy mọi thứ bạn muốn, và họ tự mình đưa những người muốn sang bờ bên kia sông, đôi khi một mình và đôi khi đi cùng người khác, tùy thuộc vào điều gì họ cho là phù-hợp và có lợi nhất cho bản thân.

Vì vậy, gần như không thể tránh khỏi việc trong những công việc như vậy và với sự giao tiếp rộng rãi mà họ có ở mọi nơi và với mọi người, họ sẽ sa ngã mà không suy nghĩ gì khác và không quan tâm đến danh tiếng của mình, mà họ thường đánh đổi vì một lợi ích nhỏ nhoi. Họ bán rẻ bản thân một cách đáng xấu hổ và tàn nhẫn mà không cần ai xúi giục, với hy vọng ít nhất cũng thu được một số lợi ích, dù nhỏ bé đến đâu. Và nếu người phụ nữ buôn bán nhục nhã này bị bắt quả tang trong nhà của một người đàn ông đã giữ cô ta lại trong một thời gian, người chồng cũng không quan tâm và không đối xử tệ bạc với vợ mình, miễn là anh ta nhận được một số lợi ích từ khoản tiền bẩn thỉu và đáng xấu hổ này và chia đều cho cô ta. Nhưng ta chớ nên vội kết luận rằng tất cả phụ nữ đều như vậy cả đâu. Chỉ những nơi nào đông người, có thuyền buôn ngoại quốc đến tập trung, các khu buôn bán có nhiều người nước ngoài họ [phụ nữ] mới hư hỏng thôi. Còn trong các thành thị và các làng, người Bắc Hà sống giản dị, lương thiện hơn và những chuyện tầm bậy của những kẻ dại dột thiếu hạnh kiểm không thể làm lu mờ những phẩm chất tốt ẹp và giản dị của đa số phụ nữ.

 

[doctor76]

Phụ nữ Bắc Hà, cả về sự khiêm-tốn bên ngoài và sự giản-dị trong trang phục, cũng như về danh-dự và sự liêm-chính trong cuộc sống mà họ thể hiện, điều mà họ chắc chắn vượt xa phụ nữ châu Âu và tất cả các phụ nữ Trung Đông khác, không ai có thể tranh cãi với họ về đặc quyền này.

Có thể một số người sẽ chê bai việc họ đi chân đất, nhưng ở những nơi có phong tục này, vì địa hình mềm mại và dễ đi lại như tôi đã nói, và không hề gồ ghề, điều này không có gì đáng ngại. Ngoại trừ khuôn mặt và bàn tay không được che, họ di chuyển một cách rất nhẹ nhàng trong một chiếc áo choàng rộng có hình dạng gần giống như áo cà sa, bó sát cổ và che kín từ vai đến gót chân. Họ đội trên đầu một chiếc mũ thay cho khăn voan, có vành rộng và chắc chắn, trông giống như một chiếc ô được làm từ lá của một số loại cây trong nước. Họ biết cách điều chỉnh nó rất khéo léo cho mục đích này và trang trí mặt trong bằng một tác phẩm thêu lưới rất tinh tế, được làm từ một loại cây đặc biệt và được đánh giá cao đến mức mỗi chiếc được bán với giá khá cao. Không có gì tiện lợi hơn để chống lại ánh nắng mặt trời, đồng thời cũng nhẹ hơn và ít vướng víu hơn khi mang theo. Nó có ưu điểm và tiện lợi hơn ô là không cần phải cầm tay, vì sau khi đội lên đầu, họ buộc nó dưới cằm bằng một dải ruy băng mỏng. Mái tóc của họ được tết và hai đầu không buông xuống từ đỉnh mũ mà từ hai đầu mép vành mũ, nơi chúng được cố định chắc chắn đến nỗi dù gió có mạnh đến đâu cũng không thể hất tung. Vào những ngày lễ hội, họ trang điểm bằng những bộ quần áo đẹp nhất, với những chiếc khuyên tai bằng vàng và đá quý, những chuỗi ngọc trai lấp lánh quanh cổ và những chiếc vòng tay bằng vàng hoặc san hô trên cánh tay. Tuy nhiên, họ không bao giờ đeo nhẫn. Quần áo của họ được làm bằng vải lanh mịn, vải cotton, lụa hoặc một loại vải lanh khác không giống như loại của chúng ta vì tôi chưa bao giờ nhìn thấy nó, nhưng được làm từ một loại vật liệu khác mà họ gọi là Bo [vải Bố?], được nhập khẩu từ Trung Quốc và mịn như vải lanh đẹp nhất của Hà Lan. Họ chỉ mặc những bộ quần áo tương tự, mỏng nhẹ vì ngoại trừ một vài ngày rất lạnh, thời tiết nóng bức quanh năm. Phụ nữ không có thói quen trang-điểm, nhưng họ và cả đàn ông đều cố gắng nhuộm răng đen nhất có thể vì màu đen được coi-trọng nhất. Khi còn sống dưới ách đô hộ của người Trung Quốc, cả nam và nữ đều búi tóc theo phong tục của người Trung Quốc, buộc tóc và tết tóc bằng bờm ngựa một cách đẹp mắt trên mũ. Tuy nhiên, sau khi thoát khỏi ách nô lệ, để thể hiện sự tự do của mình, họ để tóc xõa và đi chân trần như họ nói, trái ngược với quan-niệm của người Trung Quốc. Các nhà sư cạo đầu thể hiện sự giản dị, tránh phù phiếm và kiêu ngạo?.

 

[doctor76]

Người ta cho rằng những người không có công lao, hành động vô nghĩa, không có phẩm chất tốt đẹp nên để tóc dài để thần phật dễ kéo họ lên thiên đàng. Tuy nhiên, điều này không áp dụng cho những người có phẩm chất tốt đẹp, vì chính phẩm chất đó sẽ là đôi cánh đưa họ lên thiên đàng.

Tuy nhiên, người ta vẫn buộc tóc lên khi làm việc để không vướng víu. Nhưng nếu họ gặp gỡ những người đáng kính, họ sẽ buông tóc xuống như một biểu hiện của sự tôn-trọng và lịch-sự. Tất cả mọi người đều làm như vậy khi họ xuất hiện trước mặt vua, quan lại và cấp trên.

Tóc đen dài, buông xõa và mượt mà được coi-trọng nhất. Những người lên sân khấu và xuất hiện trước công chúng thường để kiểu tóc này, nhưng phụ nữ thường để nhiều hơn nam giới. Có rất nhiều ca kỹ, họ luyện tập hát rất chăm chỉ, nhưng họ không bao giờ hát hết một bài hát mà họ đã bắt đầu. Âm nhạc này thường được chơi vào ban đêm và những người phụ nữ này quyến rũ đàn ông bằng âm nhạc của họ đến mức khiến họ không thể ngủ [tức là những kỹ viện, Lầu xanh]. Có người có thể nói rằng các nàng tiên cá đã biểu diễn ở đây [tác giả khen các cô gái hát hay], và theo tôi, bất kỳ người châu Âu nào biết và hiểu ngôn ngữ của họ, biết về âm nhạc của họ đều sẽ thích giọng hát, cách hát và giai điệu bài hát của họ hơn các nhạc sĩ ở quê hương chúng ta, chắc chắn xứng đáng được gọi là một phán xét không cảm tính và vô tư. Họ rất cẩn thận và dè dặt để giữ gìn tiếng hát hay và có giọng hát tốt đến mức họ sẽ làm bất cứ điều gì để không bị mất nó trong thời gian họ cam kết hát, thậm chí ly thân với chồng hoặc người yêu vài ngày trước và kiêng khem những món ăn ngon mà họ muốn ăn khi họ tin rằng ăn những món ăn này sẽ ảnh hưởng xấu đến giọng hát của họ và có thể khiến họ mất đi sự tự do của giọng hát. Và bởi vì ở vùng này có một loại ếch mà ăn thịt nó có thể làm sáng giọng hát và khiến giọng hát trở nên du dương hơn, họ tin rằng họ có loại ếch này, vì vậy không phải vì sự phù phiếm hay để mong được khen ngợi mà họ siêng năng tìm kiếm những con lưỡng cư nhỏ này [để ăn], họ sống một cuộc sống khổ hạnh và kiêng khem [khi chuẩn bị biểu diễn]. Tuy nhiên, thu nhập của họ rất đáng kể và họ không có nguồn thu nhập nào khác ngoài việc hát. Họ được mời đi hát, và nếu họ hát cho nhà vua và vua thích, họ sẽ rất vui mừng vì được vua yêu quý và đồng thời vua sẽ ghi tên vào danh sách các cung nữ và nhạc công của mình. Tuy nhiên, vận may của họ không chỉ dừng lại ở đó,nếu nhan sắc đi kèm với giọng hát ngọt ngào, họ sẽ được tiếp nhận vào cung điện làm phi tần, nếu sinh con, họ sẽ càng được coi trọng hơn và được hưởng thêm một khoản lương bổng hậu hĩnh, và khoản lương này sẽ tăng lên đáng kể nếu sinh con trai. Sau đó, đứa con trai này sẽ có quyền và địa vị ngang bằng với những đứa con khác trong việc kế vị ngai vàng. Lý do là vì các vị vua muốn có quyền lựa chọn người con trai mà họ yêu quý nhất để kế vị ngai vàng. Họ cho rằng việc không bắt buộc phải truyền ngai vàng cho con trai trưởng, mặc dù theo luật pháp của vương quốc, con trai trưởng có quyền thừa kế, là một biểu hiện của sự uy quyền và tráng lệ của vương quốc, đồng thời thể hiện quyền lực tuyệt đối và vô cùng quan trọng. Những nữ nhạc công này hiện đang được coi trọng hơn bao giờ hết bởi vì vị vua hiện tại là hậu duệ của họ và đã lên kế vị ngai vàng theo cách mà tôi đã nói với bạn. Vị vua trước, vì tức giận khi bị em trai kế vị, đã tập hợp một đội quân và quyết định chiến đấu với em trai để giành lại ngai vàng mà ông cho rằng lẽ ra phải thuộc về mình. Tuy nhiên, vì ông không được nhiều người ủng hộ và quân đội của ông yếu hơn quân đội của em trai, cộng với sự giúp đỡ của mẹ, em trai đã khéo léo thu phục tất cả các tướng lĩnh trong quân đội hoàng gia. Vị vua trước đã nhanh chóng bị đánh bại, bị bắt làm tù binh. Trong tình trạng này, ông ta được đưa ra trước mặt vua cha, nhưng vua cha không muốn nghe những lý do bào chữa của ông ta và cũng không muốn trừng phạt ông vì sự liều lĩnh của mình, nên đã giao ông cho em trai, người được tuyên bố là người kế vị hợp pháp. Để củng cố vị trí của mình trên ngai vàng, người em trai đã kết án tử hình anh trai và ra lệnh thi hành án ngay lập tức. Nhờ vậy, mẹ của vị vua hiện tại, vốn là một nữ nhạc công, đã thành công và được tôn vinh là Hoàng Thái Hậu.

[Tác giả đến Đàng Ngoài vào thời điểm vua Lê là Lê Thần Tông và Lê Chân Tông làm vua, chúa Trịnh Tráng đã tiếm quyền, vụ án tác giả nêu là Trịnh Xuân từng có ý cướp ngôi dòng trưởng, vào năm 1619 đã cùng vua Lê Kính Tông mưu giết Trịnh Tùng không thành nhưng lại được tha, Mùa hạ năm 1619, Lê Kính Tông vì thấy Trịnh Tùng chuyên quyền quá lắm, nên không chịu được. Biết con thứ của Trịnh Tùng là Trịnh Xuân tranh ngôi với Trịnh Tráng, nên nhà vua bàn mưu với Xuân giết Chúa, rồi quyền bính sau này sẽ trao cho Xuân. Xuân nghe tin chúa sẽ ra bến Đông Hà xem đua thuyền, bèn sai thuộc hạ là Văn Đốc đặt địa lôi và phục súng ở cạnh ngã ba đường. Quả nhiên Chúa có đến lầu ở bờ sông. Khi về, thường Chúa cưỡi voi. Hôm ấy, Chúa thấy trong lòng không yên, cho voi ngựa và nghi vệ đi trước, còn tự mình ngồi kiệu đi sau. Đến chỗ ngã ba, có tiếng súng nổ, bắn gãy cây lọng tía. Vội sai truy bắt, thì bắt được Văn Đốc cùng đồ đảng, đem về phủ tra hỏi, y khai ra nhà vua cùng Vạn quận công (Xuân). Chúa sai Trấn quận công Trịnh Lâm và Nhạc quận công Bùi Sĩ Lâm vào điện xét hỏi Tả Hữu, thì biết hết sự trạng.

Ngày 23 tháng 6, Trịnh Tùng ngự ra phủ đường, tập hợp bách quan; thân bưng mâm vàng trầu cau bước ra, khóc mà nói rằng:

- Thời kỳ họ Mạc, nhà vua đã không còn thiên hạ. Cha tôi thân khởi nghĩa binh, đón Tiên đế từ trong hang núi trở về, sáng lập triều đình. Tôi tôn phò ba triều, thân trải trăm trận đánh, thu phục giang sơn, tổn phí bao tâm lực, tuổi đã bảy mươi. Nay nhà vua nghe đứa con phản nghịch, nhẫn-tâm làm việc này.

Các thần liêu văn võ ai cũng phẫn uất. Nguyễn Danh Thế, Lê Bật Tứ, Nguyễn Duy Thì đều kiên quyết nói:

- Con bất hiếu thì phải giết, vua vô đạo thì phải phế

Đồng thời xin cho Xuân được tự tử. Lại theo việc trước đây Y, Hoắc đã làm. Chúa đáp:

- Đây là việc lớn, các ông chớ nên khinh suất.

Nguyễn Danh Thế xin bắt Trịnh Xuân, bãi hết quan tước, binh quyền, giam vào nội phủ. Chúa nghe theo và còn giết bọn Văn Đốc. Nhà vua nói với Đoan Từ Hoàng hậu Trịnh Thị Ngọc Trinh (con gái của Chúa):

- Trẫm còn mặt mũi nào trông thấy Vương phụ nữa?

Rồi tự thắt cổ chết, khi đó mới có 31 tuổi. Chúa nghe tin rất sửng sốt, thương xót. Sớm hôm sau gọi các bề tôi vào nói:

- Tai biến của trời không phải vô cớ mà sinh ra, không ngờ nay lại thấy việc này. Nên làm sao bây giờ?

Các quan hô rằng:

- Thánh thượng chí đức. Nhà vua làm điều vô đạo, tự dứt với mệnh trời, thì lễ tang tế nên tước giảm bớt đi.

Chúa bảo:

- Lòng ta không nỡ.

Và sai vẫn dùng lễ đối với Thiên tử. Triều đình bàn không nên đưa vào thờ ở Thái miếu mà lập một điện riêng để thờ cúng, dâng thụy là "Giản Huy Đế" an táng ở lăng Bố Vệ. Mãi đến năm 1631, triều đình mới dâng tôn- hiệu là Kính Tông Huệ Hoàng đế.

Sau khi Giản Huy Đế mất, trong tôn tộc còn có cháu đích của Anh Tông, con Bản quốc công Lê Bách là Cường quận công Lê Duy Trụ lấy con gái của Thế tử Tráng, cũng có ý muốn lên ngôi. Hoàng hậu khóc với Chúa rằng:

- Tiên quân có tội, chứ đứa con có tội gì? Sao lại bỏ con của con mà đi tìm người khác. Nếu phụ vương lập nó, thì đến muôn đời sau kẻ làm vua vẫn là con cháu của phụ vương vậy.

Chúa mới quyết-định, sai đại thần và bách quan rước Hoàng trưởng tử Lê Duy Kì tới điện Cần Chánh lên ngôi, tức là Lê Thần Tông]

 

[doctor76]

Những người phụ nữ muốn đạt được những bước tiến vinh quang hay lợi ích như vậy sử dụng tất cả sự khéo-léo của mình và làm mọi thứ họ biết để có thể để nuôi dưỡng và chăm sóc con cái của họ. Họ đối xử với con cái với tất cả con tim của con, khiến con biết ơn, yêu thương, tôn trọng và hỗ trợ họ khi già yếu hoặc ốm đau. Người chồng cũng được hưởng lợi rất nhiều từ điều này, vì hầu hết họ đều có nhiều vợ, mỗi người vì lợi-ích của con cái mà cố gắng hết sức để phục vụ anh ta. Đúng là tất cả những sự chăm sóc chu đáo của phụ nữ khiến đàn ông trở nên lười-biếng. Mặc dù họ có nhiều sức khỏe và ham mê với công việc, nhưng có nét không tốt là họ ham mê rượu chè, cờ bạc và mọi loại ăn chơi sa đọa đến mức không giữ lại gì cho bản thân để thỏa-mãn thú vui của mình, chỉ biết đến khi bị đói hành hạ và buộc phải tìm cách giải quyết.

 

[doctor76]

Đàn ông không tốn nhiều tiền cho quần áo. Hầu hết người dân đi gần như ở trần trong phần lớn thời gian của năm và chỉ sử dụng một mảnh vải hoặc vải thô để che đậy những phần nhạy-cảm theo yêu cầu của lễ-nghi. Bốn mùa ở đây đều khó chịu vì nóng và ẩm, mùa hè rất dài và nắng cực kỳ gay gắt. Do đó, họ chỉ mặc quần áo trong vài tháng hoặc rất hiếm khi, chủ yếu là khi có những cơn gió bắc thổi gây ra cái lạnh khó chịu, nhưng cũng sẽ kết thúc khi gió ngừng thổi. Quần áo của họ có vẻ trang-nghiêm uy nghi, nhưng họ cố gắng mặc càng ít càng tốt. Người giàu và có địa vị thay vì mặc áo sơ mi, lại thường mặc một chiếc áo choàng lụa dài đến đầu gối, khác với người bình thường mặc áo choàng bằng vải mỏng và bên ngoài là một chiếc áo choàng dài. Chiếc áo choàng dài đến mắt cá chân và có tay áo rộng một thước và dài bằng áo choàng. Người Trung Quốc muốn phân biệt mình với người Bắc Hà nên vạt trước của áo choàng bên trái được vắt chéo sang phải, ngược lại với người Bắc Hà. Nếu họ thuận tay trái, họ sẽ vắt chéo vạt trái sang phải. Người Trung Quốc dùng ruy băng buộc vạt bên phải của áo choàng vào hông trái để khi đi lại, áo choàng không bị hở, trái với lễ nghi. Người Bắc Hà không muốn giống họ, họ buộc vạt áo bằng bốn sợi dây ở phía trên hông bên phải, cách này giúp áo choàng đóng kín và đẹp hơn, ngay cả chỗ họ buộc thắt lưng cũng có ba hoặc bốn nếp gấp nhỏ chạy dọc xuống dưới và tạo ra sự khác biệt giữa các đẳng-cấp. Tuy nhiên, họ chỉ mặc những chiếc áo choàng xếp nếp như vậy khi họ muốn đến triều đình hoặc khi có lễ hội trang-trọng.

 

[doctor76]

Trang phục của nhà sư thường rộng hơn và thoải mái hơn so với người thường, Chất liệu may trang phục của nhà sư (Bonze) thường cao cấp hơn, thể hiện sự uy quyền và địa vị của họ. Mũ của nhà sư được gọi là Mû Ny [mũ Ni], có hình dạng tròn và cao khoảng hai hoặc ba ngón tay, được trang trí bằng một mảnh vải ở phía sau với cùng chất liệu và màu sắc, hoặc bằng vải hoặc lụa, che phủ một nửa vai. Các màu sắc được sử dụng phổ biến trong trang phục của nhà sư là tím, nâu nhạt và nâu sẫm, đỏ tươi và đen tuyền. Một số nhà sư khác sử dụng màu xanh lá cây, vàng và đỏ nâu. Vào những dịp lễ hội quan trọng, một số nhà sư sẽ mặc một loại áo choàng đặc biệt, được trang trí bằng nhiều hạt cườm như chuỗi hạt thủy tinh hoặc pha lê với nhiều màu sắc khác nhau. Khi mặc lên người, những hạt cườm này tạo nên hiệu ứng màu sắc thay đổi đẹp mắt. Trang phục của nữ tu tương tự như nam tu, nhưng thay vì đội mũ, họ đội một chiếc mũ giống kiểu mi-trơ [Mitre là loại mũ trang phục truyền thống của các giám mục và một số viện phụ nhất định trong Kitô giáo truyền thống được trang trí bằng một vòng hạt lớn xung quanh] giống như những quả bóng nhỏ.

 

[doctor76]

Vua một ngày nọ suy nghĩ về trang phục của các triều thần và quyết định ban hành quy định về kiểu dáng trang phục. Vua ra tuyên cáo, yêu cầu tay áo của triều phục phải ngắn lại, chỉ còn một nửa cánh tay vì Vua thấy tay áo trước đây quá dài. Vua còn dặn dò rằng ai vi phạm sẽ bị tịch thu trang phục. Những người được Vua giao nhiệm vụ thực thi lệnh này đã lợi dụng cơ hội để trục lợi. Bọn chúng lấy cớ tuân theo lệnh Vua để vơ vét của cải một cách vô tội vạ. Bọn tham quan này chỉ biết đến lợi ích cá nhân, bất chấp mệnh lệnh của ngài, dù là chính đáng, cũng trở nên vô lý và bất công bởi sự tàn bạo và bóc lột của chúng. Thần dân phàn nàn gay gắt và vô cùng phẫn uất khi bị đối xử tàn tệ và bị tước đoạt trang phục một cách vô lý. Vua là một vị vua tốt bụng, khi biết chuyện, đã yêu cầu mang đến những bộ trang phục bị tịch thu. Ngài nhận ra rằng một số người đã bị tước đoạt trang phục một cách bất công. Vua ra lệnh chặt tay những kẻ đã coi thường mệnh lệnh và lạm-dụng quyền-lực, đồng thời bãi nhiệm tất cả bọn chúng.

 

[doctor76]

Thông thường, người dân Bắc Hà chỉ ăn mặc đẹp khi ở trong kinh thành. Ở các làng quê, dù họ có những bộ trang phục đẹp nhưng họ chỉ mặc những bộ quần áo rách rưới, cũ nát để che giấu sự giàu có của mình. Nếu họ ăn mặc đẹp, họ sẽ trở thành mục tiêu của bọn trộm cắp, những kẻ sẵn sàng cướp bóc bất kỳ ai họ thấy giàu có và ăn mặc đẹp. Hơn nữa, bằng cách ăn mặc giản dị, họ có thể tránh được sự bóc-lột của quan lại, những kẻ luôn tìm cách vơ-vét tiền bạc của những người có vẻ giàu có. Quan lại tin rằng những người này có thể kiếm được lợi nhuận từ thuế và các khoản thuế mới mà họ áp đặt. Do đó, người dân Bắc Hà cố gắng tỏ ra nghèo khổ, dù họ có thực sự giàu có hay không. Điều này cho thấy một ham muốn mãnh liệt có thể lấn át ham muốn khác.

Nhà cửa của họ rất đơn-giản và thường được xây dựng một cách thiếu cân-nhắc và thiếu kế-hoạch. Do đó, họ không cần đến kiến trúc sư hay thợ xây. Theo tôi, không cần nhiều thông minh để làm mái nhà hoặc những ngôi nhà như vậy, hay nói chính xác hơn là những túp lều. Không có lâu đài hay cung điện nào ở đây. Mọi thứ đều được làm đơn giản bằng gỗ và tre.Dân thường chỉ cần dựng bốn trụ cột hình trụ hoặc ít hơn trên những viên đá tròn có kích thước tương ứng làm nền móng. Họ không muốn chôn cột xuống đất vì nếu không phải là loại gỗ rất hiếm và đắt tiền, cột sẽ bị mục nát trong thời gian ngắn. Trên những trụ cột này, người ta dựng thêm những thanh gỗ khác. Khi những người dân tốt bụng này cần thêm phòng trong nhà, họ sẽ dựng thêm các cột khác. Vách ngăn chỉ được làm bằng ván hoặc tre, họ gọi là tre, được tẩm nhựa của một số loại cây trộn lẫn với nhau. Hỗn hợp này tạo thành một lớp phủ rất đẹp với một loại bột mịn màu xanh lam nhạt. Sàn nhà được làm bằng đất nện. Mái nhà được lợp bằng rơm hoặc rạ.Tất cả các ngôi nhà đều được tách biệt, cách xa nhau và được bao quanh bởi nhiều bụi tre để bảo vệ khỏi sự xâm hại của kẻ xấu và động vật hoang dã. Mỗi nhà cũng có một khu vườn và hầu hết đều có một cái ao để nuôi cá, đây là thức ăn phổ biến của người nghèo. Tuy nhiên, trước khi vào nhà, họ phải rửa chân. Nhưng điều khiến tôi ngạc nhiên nhất là không cái phòng ngủ đẹp đẽ nào dù đi đến đâu, tôi vẫn thấy giường ngủ đơn giản và nghèo nàn như ở người Bắc Hà này. Chiếc giường của họ được kê cao hai gang tay khỏi mặt đất và chỉ bao gồm một tấm ván gỗ dài bốn gang tay được làm bằng bốn tấm ván. Trên đó, họ trải một tấm nệm tre nhỏ hoặc một tấm lưới bằng dây thừng hình lưới, trên đó có một chiếc chiếu để họ nằm ngủ mà không cần nệm, ga trải giường, chăn màn và không có sự tinh-tế hay phòng ngừa nào khác.

 

[doctor76]

Nhà cửa của những người giàu có và cả quan lại cũng được xây dựng bằng phẳng với mặt đất, vì vậy người ta có thể ra vào dễ dàng. Tuy nhiên, nhà của họ có ưu điểm hơn những nhà khác là rộng rãi hơn, có nhiều ngăn và vật liệu xây dựng tốt hơn. Khi bước vào nhà, bạn sẽ thấy một khoảng sân đẹp, có nhà lớn, nhà nhỏ nhưng tất cả đều đủ rộng rãi để chứa lượng người đến đây liên tục để giải quyết công việc.Xung quanh nhà có một hành lang có mái che và có vòm, được đỡ bởi những cây cột lớn bằng gỗ quý, được sắp xếp đối xứng hoàn hảo. Từ hành lang, bạn đi vào một sảnh lớn và từ đó đi vào nhiều phòng và phòng khác nhau, được ngăn cách nhau bằng vách ngăn. Họ cất giữ thức ăn trong những chiếc giỏ lớn được tráng bên trong và bên ngoài bằng một hỗn hợp đặc biệt để ngăn thức ăn nhanh hỏng.

 

[doctor76]

Vì sông ở đây thường xuyên tràn bờ một hoặc hai lần mỗi năm và làm ngập nhà cửa, nên người dân để phòng tránh, đã cẩn thận xây dựng những bức tường chắn cao trên các cột bằng cách đặt các thanh gỗ ngang và buộc các tấm ván lên đó. Khi lũ lụt xảy ra, họ di chuyển lên những bức tường chắn này như trên một sân khấu hoặc sàn nhà kiên cố, từ đó họ có thể nhìn thấy toàn bộ vùng quê hoặc di chuyển bằng những chiếc thuyền nhỏ mà họ đã chuẩn bị sẵn để sử dụng trong những trường hợp này.

Cửa ra vào của những ngôi nhà bình-thường và phổ biến ở đây rất thấp và rất nhỏ để trộm cắp không thể dễ dàng lấy đi những gì họ đánh cắp. Tuy nhiên, đối với nhà của quan lại thì khác, họ không có gì phải lo sợ trước những tên cướp này, vì bọn cướp thực sự sợ hãi họ vì họ có lính canh canh gác cẩn thận. Tuy nhiên, nhà cửa của họ không được trang trí bằng thảm hay vải quý mà chỉ bằng những chiếc chiếu cói nhỏ nhiều màu sắc đẹp mắt và được tô điểm bằng nhiều hình thù khác nhau. Cả tài sản của họ chỉ bao gồm thóc gạo, người có nhiều thóc gạo nhất được coi là giàu nhất. Vì vậy, khi họ nói về một người đàn ông có nhiều Lua [Lúa], họ muốn nói rằng anh ta cực kỳ giàu có và sung-túc.

Họ không có đường sá hay đường phố lát đá và phân chia như chúng ta, nhưng nhà cửa của họ được xây dựng cách xa nhau và rải rác khắp vùng quê theo cách tôi đã mô tả ở trên. Một số lượng lớn các ngôi nhà như vậy tạo thành một ngôi làng mà họ gọi là Lang [Làng] trong ngôn ngữ của họ. Mỗi làng đều có một ngôi nhà chung và công cộng mà chúng ta gọi là "Nhà của Hội đồng" [nguyên văn:Hostel de Ville,Urbs Hostel], nơi có những người hành nghề luật pháp và một viên chức hành nghề thẩm phán [nguyên văn: l’office de Bailly, l'officium de Bailly], có tòa án để giải quyết các tranh-chấp phát sinh giữa người dân.

 

[doctor76]

Kiến trúc của các ngôi đền chùa ở đây ít rườm rà và tinh-tế hơn so với nhà cửa. Hầu hết các ngôi chùa hay đình tôi thấy đều có bậc thang đá dẫn lên. Chúng được lợp ngói, xây bằng gạch và có nhiều tác phẩm điêu khắc gỗ đẹp mắt cùng lớp vữa mịn và sáng bóng trên tường, chứng tỏ niềm tin tôn giáo sâu-sắc của người dân. Bên trong mỗi ngôi đền chỉ có một bàn thờ đặt ở vị trí trung tâm, đối diện với cửa ra vào, nơi đặt tượng thần mà họ thờ cúng. Bàn thờ được xây dựng tương tự như bàn thờ chính trong các nhà thờ lớn của chúng ta, cho phép mọi người đi xung quanh. Các nhà sư và nữ tu sống cộng đồng như các nữ tu trong tu viện của chúng ta, nhưng không quá nghiêm khắc là phải sống trong tu viện, họ rất quan-tâm đến việc bảo vệ và canh gác đền chùa.

Mọi thứ ở đây đều được quy-định, từ cách cư xử giữa người với người cho đến cách thức họ xuất hiện trước mặt Vua, và họ tuân thủ những quy định này một cách vô cùng nghiêm-ngặt. Không ai được phép đến trước Vua để cúi chào mà không mặc một bộ trang phục nhất định được gọi là "trang phục nghi lễ". Trang phục này phải có màu tím hoặc xanh đậm và người mặc phải đội mũ để thể hiện sự tôn kính. Những người không có chức vị quan lại sẽ đội một chiếc mũ đen cao nửa gang tay, dài hơn xuống phía sau gáy. Quan lại văn võ sẽ đội mũ khác kiểu và chất liệu khác. Mũ của họ được làm bằng lụa hay vải đen cao nửa gang tay, có hình dạng vuông vức, được thêu và phẳng ở trên đỉnh, khác với mũ của người thường có chóp nhọn. Chỉ có tội phạm và người bị kết án mới được phép xuất hiện trước Vua không đội mũ. Tuy nhiên, họ không được phép đi giày dép. Thật vậy, khi đến trước Vua, người ta không được phép đi tất hay giày, chỉ có Vua mới được đi dép . Vua chỉ cho phép một trong những Hoàng hậu của mình được đi dép như một đặc-ân đặc biệt. Quy định này được tuân thủ nghiêm-ngặt đến mức ngay cả con ruột của Vua cũng không được miễn trừ. Tuy nhiên, người được chỉ định kế vị ngai vàng có thể đi giày trong cung điện nơi anh ta sống và thậm chí khi anh ta ra ngoài, nhưng không được phép đi giày khi vào cung điện của Vua cha. Khi đến cổng cung điện, anh ta phải cởi giày ngay lập tức và một thị đồng sẽ mang nước đến rửa chân cho anh ta để anh ta có thể xuất hiện trước Vua một cách sạch sẽ.Việc sử dụng quạt cũng bị cấm đối với tất cả mọi người, bất kể địa vị, dù cho thời tiết có nóng nực đến đâu. Mọi người đều phải đeo quạt trong tay áo để làm mát khi cần thiết. Họ phải giữ tay yên lặng, một tay trong tay áo kia và cả hai tay đều được che phủ và đặt trên ngực.