[TT Hữu ích] Dịch sách cổ: Lịch sử vương quốc Đàng Ngoài, 1646-1658.

[doctor76]

Những chuyến hành-trình mà chúng tôi thực hiện dọc theo những con sông này rất thú vị và say mê vì phong cảnh đẹp, chủ yếu là khi gió bắc thổi, khi đó khí hậu rất mát mẻ và làm dịu đi cái nóng quá mức của Mặt trời, du khách sau đó được hít thở không khí trong lành và dễ chịu, họ thả hồn một cách hồn nhiên ngắm các rìa bên sông được bao phủ những rặng cây xanh xinh đẹp và dễ chịu và được trang trí bằng những bông hoa trổ bông rực rõ, bao phủ không gian điểm xuyết là những ngôi làng với vô số ngôi nhà đẹp, những ngôi nhà bên cạnh những ngôi nhà khác, nhân cơ hội cho những du khách muốn đến thăm. Tất nhiên, đôi khi họ [chủ thuyền] cũng gặp rủi ro mất cả thủy thủ đoàn và mạng sống của họ trên mặt nước cũng như trên đất liền, đặc biệt là khi chạm trán với bọn cướp ở những bãi biển hoang sơ và hoang vắng, nơi chỉ có những tên cướp biển sinh sống, những người dân giết chết kẻ trộm hay cướp sẽ không bị trừng phạt nếu họ có thể nộp ít nhất một phần tư số tiền [của bon cướp] miễn là họ chứng-tỏ được họ chỉ bảo vệ bản thân, tài sản và [bọn cướp] chủ-động tấn công họ trên mặt đất nơi họ phải tự vệ mạnh mẽ để bảo vệ mình trước tất cả những tai nạn này, những người thực hiện những chuyến hành trình dài thường sẽ chờ đợi bạn đồng hành và một đoàn thuyền cùng nhau giúp đỡ trong mỗi chuyến đi và tự trang bị bằng vũ khí để chống lại những tên cướp đầy kinh-nghiệm này. Biện pháp phòng ngừa hoàn toàn cần thiết này sẽ bảo vệ họ tốt trước cướp biển nhưng không chống lại những cơn bão mà những cơn gió mạnh đôi khi gây ra những vụ đắm tàu trên chính những con sông này, không chỉ những cơn bão khủng khiếp do gió gây ra mà còn bởi lũ lụt bất thường đôi khi sinh ra từ những cơn mưa rơi dồi dào kèm theo dòng chảy của biển khi thủy triều dâng cao đổ vào những con sông này với lượng mưa và dữ dội đến mức dường như nó muốn đảo ngược dòng chảy thông thường của vùng biển và thách thức sự đi lại của tàu bè. Tuy nhiên, điều này rất dễ dàng tránh được nguy hiểm khi thuyền neo đậu kịp thời cho đến khi cơn bão không kéo dài lâu đã lắng xuống.

 

[doctor76]

Mùa lũ tất nhiên có cả lợi và hại vì đó là quy luật của thiên nhiên, hàng năm lũ tràn khắp nơi, cũng giống như sông Nile ở Ai Cập, điều khác biệt là ở đây lũ lụt thường xảy ra vào tháng Ba đến tháng Năm theo Âm Lịch, có năm lũ đến sớm hoặc muộn hơn một chút và kéo dài cho đến tháng Tám, nước đến từ tuyết của những ngọn núi xa nhất tan chảy [ở đất Trung Hoa] hoặc từ những trận mưa lớn rơi xuống, sau đó các dòng sông dâng lên cho đến khi tất cả đồng bằng bị ngập trong những trận mưa lớn này,đôi khi bị ảnh hưởng bởi một cơn gió mạnh khi nó thổi mạnh và kéo dài trong vài ngày, chủ yếu là vào thời điểm thủy triều dâng cao ngăn cản dòng chảy bình thường của các con sông và chúng không tạo ra sự khác biệt nào, con đê ngăn vùng nước dâng cao đến mức không thể duy-trì trong giới hạn của mình nữa, người dân tản ra tránh lũ và trong một thời gian ngắn lũ bao phủ bề mặt của vùng đất mà họ biết nước sẽ tàn phá, nước chỉ tồn tại ở đó trong vài ngày và bằng cách này, chúng tôi hy vọng rằng mùa màng ở đây cũng như sông Nile sẽ dồi dào trong năm đó, nhưng nếu nước ứ đọng ở đó và kéo dài, cả vùng làng mạc, đồng ruộng trắng xóa một màn nước mênh mông, hơn mức bình thường thì có lẽ đất nước sẽ bị hủy hoại hoàn toàn. Đây là lý do mà ở Vương quốc này, toàn bộ đất nước và vùng đồng bằng được bao phủ bởi vô số thuyền nhỏ và những người không có nhà cửa cố định thì gắn một vài tấm lưới lên đầu và đóng những chiếc cọc nhất định gần nhà của họ hoặc bằng những tấm ván mà họ điều chỉnh cho phù hợp theo hình nhà nổi, quang cảnh mùa nước nổi đôi khi cũng rất náo nhiệt không giống bất cứ cảnh nào ở Châu Âu. Nhưng cảnh tượng này sẽ thật khủng khiếp và khủng khiếp hơn khi nước thường không tràn vào những thời điểm nhất định trong năm, trận lũ lụt làm hài lòng người dân Bắc Hà và những người di cư khác một cách tuyệt vời bởi vì khi đó chúng ta nhìn thấy vô số những chiếc thuyền nhỏ trên biển nước mênh mông điểm những bông hoa súng, hoa lục bình, bông bần li…khắp nơi là những người đi câu cá, cá nhiều vô kể và dễ dàng bắt được, có cả những người khác đi dạo để tận hưởng khung cảnh rất dễ chịu.

 

[doctor76]

Vì những trận lũ lớn này luôn gây ra thiệt hại và lấy đi nhiều thực phẩm, mảnh gỗ, đồ nội thất, chuồng trại chăn nuôi và những thứ tương tự khác, Nhà vua sẽ ban cho người dân một số thứ mà có thể dùng đến khi mùa lũ về thì tất nhiên cũng sẽ mang lại lợi ích tốt cho kẻ phạm tội, không có gì dễ chịu hơn là lấy được đồ khỏi phải trả tiền. Mùa lũ lụt tôi chứng kiến năm nào cũng náo nhiệt, chợ nổi họp trên sông, trên đồng nước ngập, người ta mua bán đủ thứ trên những con thuyền, người ta tắm giặt, nấu ăn, người ta câu cá, mặc cả hàng hóa, tất cả sắc màu thật náo nhiệt, vang dội. Lũ lụt bồi đắt phù sa cho những cánh đồng, mang tôm cá và nhiều nguồn lợi khác, chứ nó thực sự không phải chỉ gây ra tai họa như ta vẫn nghĩ, thật là một điều dễ chịu đáng sợ.

 

[doctor76]

Hẹn các cụ đến chiều...

 

[nkafe]

Một người theo đạo dịch tác phẩm của một linh mục truyền giáo bị chính quyến bắt giam 2 lần, có nhiều ác cảm với chính quyền vào đạo phật. Em không định phá thớt nhưng lưu ý để các bác đọc cho nó đúng tư thế.

 

[doctor76]

Một người theo đạo dịch tác phẩm của một linh mục truyền giáo bị chính quyến bắt giam 2 lần, có nhiều ác cảm với chính quyền vào đạo phật. Em không định phá thớt nhưng lưu ý để các bác đọc cho nó đúng tư thế.

Ý ông là gì? Định gây sự hay muốn tôi ngừng?

 

[nkafe]

Ý ông là gì? Định gây sự hay muốn tôi ngừng?

Lời trên tôi dành cho người đọc, thêm chút ngữ cảnh, trên mạng tài liệu bôi nhọ, độc hại không thiếu, đọc thì mình phải biết phân biết đúng sai, có chọn lọc. Còn anh làm gì thị kệ anh, cái đó do diễn đàn họ quy định.

Còn tại sao tôi biết anh là người theo đạo, không phải đọc được anh kể ở đâu đó, mà là do cảm nhận được sự ác cảm của anh dành cho đạo phật đó, từ thớt Tam Đảo - giấc mơ dang dở kìa. Tôi hoàn toàn vô thần, không theo phật nhưng đọc còn thấy gợn.

 

[doctor76]

Lời trên tôi dành cho người đọc, thêm chút ngữ cảnh, trên mạng tài liệu bôi nhọ, độc hại không thiếu, đọc thì mình phải biết phân biết đúng sai, có chọn lọc. Còn anh làm gì thị kệ anh, cái đó do diễn đàn họ quy định.

Còn tại sao tôi biết anh là người theo đạo, không phải đọc được anh kể ở đâu đó, mà là do cảm nhận được sự ác cảm của anh dành cho đạo phật đó, từ thớt Tam Đảo - giấc mơ dang dở kìa. Tôi hoàn toàn vô thần, không theo phật nhưng đọc còn thấy gợn.

Nghĩa là m vu khống t á? dm, căng nhề? Sách chưa đọc, người chưa gặp mà quy chụp, vu khống ngay được.

 

[huydang69]

Một người theo đạo dịch tác phẩm của một linh mục truyền giáo bị chính quyến bắt giam 2 lần, có nhiều ác cảm với chính quyền vào đạo phật. Em không định phá thớt nhưng lưu ý để các bác đọc cho nó đúng tư thế.

Cụ nói thế thì phiến diện và có tính ác cảm.
Cụ chủ đã giới thiệu rõ về bối cảnh của sách và tác giả khi post bài dịch. Việc cụ chủ bỏ công sức thời gian ra tìm hiểu và dịch sách là rất đáng quý đáng trân trọng người đọc nên cảm ơn. Còn cụ ko đọc thì bỏ qua ko nên gây war. Những người đã quan tâm đến chủ đề này thì họ cũng thừa trình độ chọn tư thế khi đọc để tự đánh giá vấn đề một cách độc lập.
Em hy vọng cụ chủ sớm chia sẻ tiếp. Rất cảm ơn cụ đã chia sẻ những tài liệu quý giá.

 

[doctor76]

CHƯƠNG III​

SỰ MÀU MỠ CỦA VƯƠNG QUỐC BẮC HÀ​

Vô số người sống ở Vương quốc này luôn chứng minh sự màu mỡ và dồi dào của tất cả những thứ cần thiết cho sự sống mà trái đất tạo ra ở đó vì họ không hài lòng với việc sống đạm bạc và tầm thường, họ ăn cơm rất nhiều, trừ khi không thể ăn được nữa và thường ăn bốn bữa lớn mỗi ngày, không cần lấy quá nhiều sản phẩm của mình bên cạnh những vụ thu hoạch [ý tác giả nói là không cần phải cày cấy nhiều vì năng đất đai màu mỡ và thu hoạch tốt], ngoài ra việc kinh doanh trên các eo biển cũng diễn ra một cách thịnh-vượng.

Đất nước như chúng tôi đã nói được giới hạn ở những vùng đồng bằng rộng lớn và rộng rãi và ở một số nơi, ở vùng phía Bắc mọc lên những ngọn đồi nhỏ nơi quang cảnh đẹp hơn và nhiều hơn vì sự đa dạng cây cối và động vật mà chúng ta nhìn thấy ở đó, vùng nông thôn nhiều hơn và trái cây ngon hơn và khi tầm nhìn mở rộng, chúng ta thấy nó gần như bị cắt hoàn toàn khỏi, hoặc tự nhiên ở nhiều rặng núi cũng như có những con sông nhỏ hình thành từ thác nước của những ngọn núi lân cận hoặc là những con kênh chia đôi nó thành ở giữa những cánh đồng, chỉ đến khi vụ cày cấy là thấy nhộn nhịp.

 

[doctor76]

Chúng ta không nên ngạc nhiên nếu ở một đất nước quá trù phú và quá dồi dào mà người dân lại lười biếng và không chăm chỉ, thực tế có rất ít người yêu thích buôn bán và công nghệ cũng như không chịu khó rời eo biển để đi nơi khác và gặp người khác. Đây cũng là một trong những lý do tại sao Vương quốc này đã lâu không được chúng ta biết đến bởi nhu-cầu con người là mẹ của Nghệ thuật và là động lực-mạnh mẽ nhất thúc đẩy con người. Chúng ta chỉ có thể giải thoát mình khỏi những khắc nghiệt này bằng cách thực hiện những chuyến đi đến tận cùng thế giới để buôn bán và dự trữ hàng hóa, những người [Châu Âu] đang ở đây và sẽ lại ra đi tìm kiếm [lợi nhuận] ở nơi khác bất chấp nguy cơ tính mạng của chính họ và với những nỗi đau không thể tưởng tượng được, tất cả những điều mà người ta không bao giờ có thể thấy hữu ích hơn cho cuộc sống ở các Vương quốc khác. Ở phương Đông, họ sống trong sự thịnh vượng nên sinh ra lười biếng và chỉ làm việc hoặc buôn bán tùy theo nhu cầu cụ thể của họ. Đúng là vì có người Bồ Đào Nha, người Hà Lan đến nên những cư dân của Vương quốc nơi nào có tiếp xúc buôn bán thì ở đó họ trở nên khôn khéo và khéo léo hơn, họ khéo léo hơn trong việc điều hành công việc; sự cần thiết không bắt buộc họ phải làm như vậy, nhưng ít nhất họ cũng có hứng thú và việc kiếm được tiền và lợi ích sẽ buộc họ phải làm điều đó, trong một thời gian ngắn, hiểu biết luật pháp và những mánh khóe thương mại họ đã thuộc lòng, đừng hòng mà lừa được họ nữa.

 

[doctor76]

Tuy nhiên, [ở đây] không có người phục vụ chuyên nghiệp cũng như sự tiện lợi của xe đẩy, hoặc xe chở hàng lớn, Vương quốc cũng như không có thuyền hay tàu lớn để đi những chuyến vượt đại dương, bởi vì họ sẽ bị nghi là tự ý phá sản nếu đem xuất cảng những thực phẩm, những loại tơ mới quay hay đã dệt, hoặc những thức hàng khác để kiếm lời. Họ chỉ bán ra một số mặt hàng làm bằng đủ mọi chất dùng trang hoàng hay có công dụng riêng. Hàng nhập cảng thì có nhiều thứ trong xứ đã sẵn có như gạo, lúa, rau, đậu, cá, cầm thú, hoa quả đủ mọi giống và đủ các loại vải dệt, bông, lụa, tơ, gỗ, quần áo đủ các kiểu, hàng kim khí các loại sản xuất tại các mỏ trong xứ.

Từ trước đến giờ, nhà vua không cho khai thác các mỏ vàng; ngài vừa mới cho phép khai 25 hay 30 mỏ bạc một phần ở tỉnh Bao, một phần ở tỉnh Cuicanghe [Cao Bằng]. Cũng có vài mỏ bạc trong địa hạt Bắc trấn vừa mới đào nhưng khi nào đức vua cho phép mới được khai thác. Ngài giữ các mỏ vàng bạc quý giá như vậy là tại ngài sợ người ngoại quốc nghe thấy thì đến xin khai thác và chiếm mất, sợ thần dân tranh quyền làm chủ những mỏ ấy và nổi loạn chống lại ngài. Sắt và chì thì tha hồ xin phép khai thác vì nhà vua không lo giữ gìn như vàng bạc. Ngoài các mỏ thì một hoạt động nữa là việc mò ngọc trai. Nhưng bây giờ không còn ai mò nữa vì các vua trước đã chiếm giữ lấy cả món lợi. Ai còn muốn hy sinh tính mạng trăm nghìn lần để làm việc khó nhọc ấy? khi mà nhà vua luôn muốn chiếm độc quyền và mua với giá rẻ mạt. Về việc đánh bắt thủy sản tôi không thấy nơi nào sẵn cá như xứ Bắc Hà, ai ai cũng có lưới để bắt cá ăn tươi hay ướp muối. Sự giàu có của Bắc Hà là núi và Biển.

 

[doctor76]

Một nguồn lợi nữa phổ biến hơn, khai thác không khó nhọc và nguy hiểm vì mọc sẵn trên đất, là núi rừng có nhiều thứ cây già hơn nghìn năm không mục nát được. Như gỗ Lim mà người Bồ Đào Nha chứ không phải người Italia gọi là Palo Ferro, nghĩa là cọc sắt để chỉ rõ tính cách gỗ nặng hơn cả gỗ mun vì chìm xuống nước mau hơn; màu sắc gỗ giống như sắt gỉ; cứng như sắt đem búa đóng đinh tốt vào, thì một người khỏe đến đâu dùng tay không cũng không nhổ lên được, dùng kìm thường nhổ cũng còn khó nhọc. Gỗ lim kỵ với sắt: lim làm han và ăn sắt gỉ chóng đến nỗi những chiếc tàu biển dùng đinh sắt đóng những xà và rường lim vào thành tàu, sắt gỉ, những phiến gỗ ấy long ra. Nếu ta không để ý và sửa chữa ngay thì tàu có thể vỡ ra và đắm.

Ngoài ra còn nhiều thứ gỗ cũng tốt như gỗ lim, nhưng nhà vua không cho phép đẵn nên ta không được đóng tàu chiến đẹp bằng gỗ mun. Gỗ Mun không có nhiều, và tốt như gỗ mun xứ Mozambique. Cây Quế mọc ở phía nam xứ Bắc Hà, ở phía bắc xứ Đàng Trong và ở phía Nam xứ này chỗ tiếp với Chăm Pa, quế không nhiều và tốt như quế Zeilan [còn gọi là Tích Lan, tức là Sri Lanka ngày nay]. Nhưng quế phương nam đắt hơn và rất được người Nhật chuộng dùng. Những người này thường nói giá Chúa Đàng Trong gửi sang Nhật bán thanh quế nặng 30 livers ngài giữ trong cung thì sẽ có nhiều người đem vàng cân đánh đổi. Quế đắt thế nên có nhiều người đi tìm kiếm. Nhưng vua cấm rất ngặt, ai không có giấy phép thì không được đi bóc và có phép cũng phải chở qua cung vua, Quế thơm nhưng muốn lấy quế phải mạo hiểm vào rừng sâu đầy thú ác, tuy nhiên, rõ ràng là không khí ở những khu rừng rậm bị bao bọc và người ta dễ bị ngạt thở trong những khu rừng rộng lớn và rậm rạp này, phổi sẽ bị hư hỏng do lượng hơi nước quá nhiều và những vũng nước đọng lâu ngày ở những khu rừng tạo ra những hóa chất gây hại, rất nhiều nơi làm người ta bị nhiễm bệnh và nguy hiểm. Sẽ thật đáng ngạc nhiên khi những kẻ thờ thần tượng sẽ chặt bỏ khu rừng gỗ này trước khi đặt rìu vào đó lại chuẩn bị rất hoàn hảo và họ thậm chí còn dâng hiến một món quà dành cho các vị Thần Hộ mệnh của những khu rừng này để không khí dễ lây lan và có hại không gây khó chịu cho họ, những dòng nước độc hại ở đó không làm hỏng máu trong huyết quản của họ và những con thú hung dữ sinh ra ở đó với số lượng vô số không làm hại họ, mặc dù có thể chắc chắn điều đó rất dễ dàng vì ban đêm họ rút vào rừng rậm dưới gốc cây, nơi họ làm nhà để nghỉ ngơi, tất nhiên người ta luôn có những thứ cần thiết để tự vệ trước những cuộc tấn công của thú dữ, nhưng kẻ thù lớn nhất mà những người bóc quế phải vượt qua trong những trường hợp này là những cơn sốt ác tính bởi tính dễ lây lan của không khí và nước. Thật may rủi khi xem đó là ai trong số những người bị nhiễm bệnh bởi vì dù là những người mạnh mẽ, sẵn sàng đảm nhận công việc, kể cả khi đề phòng và mang theo ngũ cốc dư thừa để chống độc, khí độc hay sốt ác tính có thể làm người ta chết dưới gốc cây hoặc khi trở về, cũng ốm liệt giường nằm nhà.

 

[doctor76]

Cũng chính những khu rừng này cung cấp một lượng lớn dây thừng làm từ rễ của một số cây to bằng ngón tay và dài với nhiều đoạn không có nút thắt rất chắc và rất cứng nhưng rất dễ uốn cong và biến chúng thành những tấm lưới đơn giản, các dây cáp để chặn các mỏ neo trên biển sau khi bện chúng thành nhiều chiếc cùng nhau và được thiết kế tốt để chống lại sự tấn công của chuột mà các thủy thủ thường nói về chất lượng khá tốt của dây thừng loại này, ít bị nước biển ăn mòn, chất lượng tốt và không bị nước biển và muối làm hỏng và làm mốc như các sợi dây gai dầu.

Bởi vì thú hoang có rất nhiều trong những khu rừng rộng lớn, một số loài thú dữ thuộc các loài khác nhau sẽ tấn công các loại thú khác mọi giá và thường những loài lớn nhất sẽ lại ở sâu trong rừng như: Hổ, Lợn rừng, Voi và Tê Giác, nhưng chúng có lẽ sợ con người hơn cả, hiếm khi đến gần những nơi có đông người sinh sống. Có rất nhiều Hổ ở phần của những khu rừng xa nhất về phía những ngọn núi mà họ gọi là Rumoi [Rú Mọi, tức là nơi sinh sống của những người dân tộc thiểu số], một bên giáp với hai Vương quốc phụ thuộc của Hoàng tử [vua Lê] này, được gọi là Vua Nước và Vua Lửa. Thực sự, chúng ta thấy họ thỉnh thoảng mạnh lên sau những cuộc giao tranh với những chú Gấu, những người cùng đi tìm con mồi. Cũng có những bầy sói xuất hiện ở đó Chúng đuổi theo những con nai, dê, thỏ và thỏ, số lượng lớn chủ yếu ở những nơi đất cao, lợn rừng cũng nhiều ở những khu rừng này và phát triển mạnh khắp các vùng nông thôn, chúng cùng nhau ủi đất đã gieo lúa và đặc biệt là vào thời điểm thu hoạch, đôi khi hoa màu bị lợn rừng phá nhiều đến mức tất cả người gieo trồng đều chỉ làm những người nhặt rác, nhưng lợn cũng phải trả giá bằng cái mạng của chúng bởi vì những người lao động quá tức giận nên dịp này đã tiêu diệt rất nhiều lợn rừng bằng súng hay cung nỏ, bẫy sập…..đến nỗi thịt lợn người ta ăn không hết, bèn đem phơi hay bán để trả thù, theo cách này hòng bù đắp những mất mát của chúng gây ra. Những chú Khỉ cảm thấy khác khi chúng đi đến một nơi mà ngũ cốc đang ở độ chín bởi vì chúng rất tinh ranh, người ta không ghét khỉ như lợn, nên bọn khỉ không chỉ ăn nhiều tùy thích mà mỗi con còn làm một bó nhỏ rất gọn gàng trên lưng rồi rút về hang ổ của mình, khi hết thức ăn chúng quay lại và thách thức người chủ ruộng, nhưng có lẽ người ta cũng bất lực.

 

[doctor76]

Người ta nói rằng có rất ít Tê giác ở Bắc Hà, tuy nhiên chúng tôi đã thấy một vài chiếc sừng ở đó và chúng tôi đã mua được. Thậm chí trước đây chúng tôi còn gửi một số con từ Ấn Độ đến Châu Âu, tuy nhiên, những người tò mò không hài lòng vì nó không tồn tại được lâu do sự thay đổi của khí hậu hoặc thức ăn. Con vật này mạnh mẽ và to lớn hơn bất kỳ con Trâu hay Bò đực nào, ngoại trừ đôi chân ngắn hơn đôi chân của một con Voi bình thường dù Voi và Tê giác không liên quan gì đến nhau xét về mặt loài, nhìn bên ngoài, Tê giác rất táo bạo và dũng cảm, có lẽ vì bộ da trông như áo giáp bọc sắt và những chiếc vảy nhìn như cái khiên chắc chắn đến nỗi có cảm giác chúng sẽ phản lại những cú đánh và những mũi tên bắn vào dù có mạnh đến đâu. Người ta quan niệm rằng tất cả các bộ phận trên cơ thể Tê giác đều quý,từ da, thịt, răng, móng chân…tất cả đều có tác dụng đối với người bệnh, nhưng đặc biệt quý là chiếc sừng-được mọc ra ở giữa trán chứ không phải hai bên [như trâu bò], sừng Tê giác có tác dụng tăng cường sức mạnh, quan niệm này xuất phát từ các nước Đông Ấn và Trung Hoa và những nước tiếp giáp, Sừng tê dùng để giải độc nên ai có của cũng cố tích trữ được một cái (?) ở trong nhà, nhất là tại các miền này, các dân thường có tục rất độc ác là bỏ thuốc độc hại lẫn nhau. Cũng có người quả quyết rằng nêu giẫm phải gai chỉ cần đem tán một ít sừng tê thành bột hòa vào với nước rồi dùng nước ấy rửa chỗ đau, thì không thấy nhức buốt gì, cái gai cứ tự nhiên lòi ra rất dễ dàng và chẳng đau đớn. Các vị quan Trung Hoa chức cao và lắm của lúc thết tiệc các bạn thân, chỉ rót rượu vào chén làm bằng sừng tê để tỏ ra rằng họ sang trọng, và cũng là để khỏi sợ say rượu vì sừng tê có tính chất giải độc.

 

[doctor76]

Cũng như ở nơi khác, dân Bắc Hà muốn thử xem sừng tê có tốt hay không, đem treo thanh kiếm bằng một sợi dây rồi cầm sừng tê để gần kiếm; nếu tay chuyển sừng đi mà kiếm quay theo thì sừng tốt, nêu kiếm đứng yên thì sừng không có giá trị gì cả. Cũng có người không thử thế, chỉ xem nếu trong giữa sừng có vân vàng mọc tỏa ra đen khắp ngoài rìa thì cho là sừng tốt. Nếu sừng vừa có vân vừa làm quay được thanh kiếm thì họ sẵn lòng bỏ ra mấy trăm đồng vàng mà mua... Người Đông Kinh, hơn người Trung Hoa còn biết dùng sừng tê làm cán gươm, chuôi dao để phòng hơi độc của thuốc độc mà luôn luôn họ giắt trong người, họ coi đây là loại thuốc giải độc tốt nhất.

 

[doctor76]

Ngoài rất nhiều loài động vật hoang dã, còn có những con vật nuôi trong nhà và gia súc mà chúng tôi cũng thấy như ở Châu Âu, tuy nhiên chúng tôi không thấy bất kỳ giống cừu Afnes, Lyons hay thậm chí cả cừu thường nào ở đây, mặc dù có rất nhiều dê, bò và trâu, những con ngựa nhỏ gần bằng ngựa ở Ba Lan. Những loại ngựa đẹp nhất và tốt nhất của đất nước đều được mua từ các Vương quốc xung quanh và tất cả đều là đối tác chính trị của nhà vua, nhưng thường thì ngựa [đực] trước khi bán sang [Bắc Hà] đều bị thiến. [Vua] ở các nước láng giềng một là muốn giữ mối lợi lâu dài, hai là sợ bán ngựa giống cho một nước một mà một ngày nào đó lại có thể trở thành thù-địch của mình, nên không muốn giống ngựa của mình có ở Bắc Hà. Ngựa không đóng móng vì đất ở vùng quê không có đá gây hại chân ngựa. Họ cũng không dùng đinh thúc ngựa nhưng cầm roi lông. Họ cho rằng cưỡi ngựa mà ngựa không có nhạc đeo, thì người cưỡi ngựa thành lố-bịch, cưỡi như thế cũng không khác cưỡi bò.

Người ta rất thương tiếc cái chết của Nhà vua hoặc những người thân của Hoàng gia, nếu ai trang trí cho ngựa bằng những vật lộng lẫy hay đeo nhạc thì sẽ bị phạt một khoản tiền lớn.

 

[doctor76]

Nếu những động vật trên cạn và hung dữ và khá nhiều, thì trên không trung, chúng ta sẽ tìm thấy ở Bắc Hà nhiều pháo đài khác nhau các loài chim như ở bất kỳ nơi nào khác ngoài nơi này ở phương Đông. Nhưng tôi muốn kể cho bạn nghe những đặc điểm mà tôi sẽ chỉ nói với bạn rằng ở đó là một số loài chim nhỏ giống như chim Én bay rất gần mặt đất và làm tổ trong các tảng đá ở Nam Hà [Đàng Trong] và tổ của chúng là một thứ quý giá mà không có loại thịt nào được coi là có giá trị lớn hơn và cũng không có ai bán nó đắt hơn vì những đặc điểm hiếm có và cụ thể của nó cũng như những tác dụng tuyệt vời mà thực phẩm này mang lại cho người nghèo và người bệnh, những người nhận được lợi ích to lớn từ nó và nhờ đó những người chán ăn sẽ phục hồi trong thời gian ngắn [tức là tổ Yến]. Cho đến bây giờ chúng tôi vẫn chưa thể biết món ăn nào mà chúng tôi được thưởng thức trên bàn ăn ngon hơn; ít nhất nó là thứ gì đó dính và trong suốt được tạo thành từ nhiều hình dạng nhỏ, giống hình những chiếc vỏ sò biển lớn như rất nhiều chiếc lá, xung quanh một cành gãy từ thân của nó dính vào nhau và dây leo bao quanh giống như vỏ sò cùng một chất làm đặc có màu của bánh ngọt hoặc của pho mát, món này không bao giờ thiếu trong các bữa tiệc xa-hoa, bữa tiệc sẽ không hoàn hảo vì nó là vật trang trí và đối với tầng lớp quý tộc nó không những mang tính lễ hội, mà còn chứng tỏ địa vị và sự xa hoa của chủ nhân. Hãy xem cách họ chuẩn bị để ăn nó: ngâm tổ yến qua đêm trong nước nóng cho đến khi nó mềm và bằng cách này, nó mềm ra sau đó họ phơi khô trong bóng râm, sau đó nó vỡ thành từng mảnh rất dễ dàng, có thể hầm với nấm, khi một người nấu ăn giỏi nêm nó với các loại gia vị thích hợp, tạo ra một loại nấm tuyệt vời, mùi vị không giống với các loại thịt khác mà ngon vô cùng, lại ăn không bao giờ ngán như thịt.

 

[doctor76]

Có vô số gà ở Bắc Hà, nhưng những con gà mà gọi là gà gô rất được quý, mặc dù số lượng của chúng rất nhiều và thịt của chúng rất ngon và rất mềm. Việc chúng tôi bắt được chúng sống hay chết là rất quan trọng. Ở đây, chúng tôi biết được những con mà chúng tôi mang về còn sống và rằng nếu không bỏ đi, chúng sẽ đẻ trứng mỗi ngày, kích thước của chúng không lớn hơn gà gô [ở Châu Âu] nhưng trứng của chúng vẫn to bằng trứng gà nhà. Người Bắc Hà cũng thường đảm bảo những con chim mà họ nuôi trong nhà và trở nên quen thuộc và thuần hóa đến chúng mức bắt chước những con chim bồ câu, những con chim này đi ra đồng kiếm ăn và trở về chuồng mỗi ngày, dù người ta ít cho ăn, nhưng chúng không bao giờ nản lòng và vẫn ở trở lại. Họ cũng có những con chim bồ câu mà được chọn làm người đưa thư và đôi khi sử dụng một số loài chim khác mà chúng ta không thấy ở nơi nào khác, chúng được gửi cùng với những lá thư từ một ngôi nhà hoặc từ thị trấn này sang thị trấn khác. Còn nhiều loài chim khác mà tôi không biết tên, những loại chim có bộ lông xanh mượt, những loại chim có là những tổ rất lớn bằng cỏ khô, có loài chim được nuôi lấy thịt và thực tế thì thịt của chúng rất ngon, đầy hương vị đồng quê.

 

[doctor76]

Tôi rất muốn nói chuyện với bạn về một số loài chim khác nhưng tôi phải nói với bạn rằng công việc liên tục của tôi đã không cho phép mình chuyên tâm vào chúng và chú ý đến những đặc-tính của chúng, thú thật, với số lượng rất lớn và sự đa-dạng gần như vô hạn các loài chim ở xứ này đã làm tôi mê mẩn và dù có tả đến đâu chắc cũng không hết. Tuy nhiên, đúng là mắt và bản thân tôi bị quyến-rũ bởi sự đa-dạng của màu sắc đẹp đẽ và sặc sỡ của chúng, dù tai rất sợ với tiếng ồn hay đúng hơn là với sự huyên náo, tiếng chim kêu suốt ngày như những bài hát bất tiện khiến người nghe phải sợ hãi và tiếng kêu của nó dường như không kém phần gay gắt và khác với tiếng hót thông thường của loài chim, so với ngôn ngữ của người dân trong nước đối với thành ngữ của các quốc gia khác.

Người dân Bắc Hà không băn chim bằng súng lục hay súng hỏa mai vì chi phí quá lớn và thậm chí còn đắt hơn số chim bắn được, thay vào đó người ta làm những sợi dây dính keo hoặc lưới nhỏ rồi rắc ngũ cốc vào, trải trên mặt đất hay trên những cánh đồng, khi chim đến nhiều người ta sập lưới, như thế sẽ bắt được nhiều hơn. Đây cũng là lý do tại sao có rất nhiều thợ săn trong nước. Đối với Đại bàng, Công và Vẹt, chúng tôi hầu như không thấy bất kỳ con nào ở nông thôn, nhưng có vô số chúng ở phía những ngọn núi cùng với rất nhiều loài chim kỳ lạ khác và những loài mà chúng tôi thấy những sải cánh rộng bay khắp nơi ở đất nước này.