[Funland] Dịch sách cổ : An Nam Tức Sự của sứ thần nhà Nguyên

[doctor76]

Vậy đoạn sau lại nói đến Nhật huyên được lập lên là Thánh tông, chắc cũng nhầm nốt cụ nhỉ

Nguyên bản thì nó không ghi là Thái Tông hay Thánh Tông đâu cụ, chỉ khi vua mất nó mới chép tiến hiệu, còn lại cứ tên thật nó viết.

 

[vua_luoi]

Cảm ơn các cụ đã đọc và góp ý thớt, về cơ bản nội dung em đã dịch xong, định dịch nốt cuốn sách : Thiên Nam Hành Ký 天南行記 của Từ Minh Thiện 徐明善 , sứ nhà Nguyên sang nước ta ngay sau khi chấm dứt cuộc kháng chiến lần 3 chống quân Nguyên-Mông, tuy nhiên do sách chỉ có bản gốc chụp chưa scan, chữ mất một ít, sách lai dài, nên em khất các cụ 1 thời gian nữa để dịch.
Sách rất hay, cũng mô tả đất nước ta thời Trần, với chi tiết các cống vật mà nhà Trần đem sang nhà Nguyên.
Do em đang bận dịch cuốn: Viễn Chinh Đà Nẵng-Nam Kỳ từ tiếng Pháp, nên sẽ trở lại cuốn sách tiếng Hán cổ này sau.
Mời các cụ chuẩn bị đón đọc: Viễn Chinh Đà Nẵng-Nam Kỳ, với những trận đánh kinh hồn giữa liên quân Pháp-Tây Ban Nha và quân Nguyễn, với sự mô tả của người trực tiếp tham chiến.

Cám on thớt em đã copy thành word về máy đọc rùi ah

 

[doctor76]

Tháng 3 năm thứ 16 [ 1279], bọn Sài Xuân đến kinh sư trước, lưu Trịnh Quốc Toản 鄭國瓚 lại đợi ở Ung Châu. Xu mật viện [ xàm] tấu:

- Vì Trần Nhật Huyên không sang chầu, nhưng sai sứ giả báo mệnh, giả bộ từ chối, kéo dài thời gian, xảo nịnh đã nhiều, lại trái chiếu chỉ, cầu xin thánh thượng đem binh đến biên giới, sai quan lại hỏi tội.

Đế [ vua Nguyên] không theo, lệnh cho sứ giả đến chầu.

Tháng 11, giữ sứ giả nước này là Trịnh Quốc Toản 鄭國瓚 ở lại Hội đồng quán會同館. Lại sai 4 người bọn Sài Xuân cùng Đỗ Quốc Kế 杜國計 [ sứ giả nước ta] cầm chiếu thư lại dụ Trần Nhật Huyên đến chầu, nói thêm:

- Nếu quả thực không thể tự mình vào hầu, thì đúc [ tượng người] vàng để thay thân mình, hai viên ngọc châu để thay mắt mình, kẻ theo giúp thì lấy hiền sĩ, phương kĩ [ thợ giỏi tính toán], con gái, thợ mộc khéo tay mỗi nhóm 2 người để thay dân chúng của mình. Không như vậy, thì sửa thành trì của mình, để đợi xét xử.

 

[doctor76]

Tháng 10 năm thứ 18 [ 1781], lập An Nam Tuyên úy ti 安南宣慰司, lấy Bốc Nhan Thiết Mộc Nhi卜顏鐵木兒 làm Tham tri Chính sự 參知政事, Hành Úy sứ Đô Nguyên suý 行宣慰使都元帥, lập riêng quan lại giúp việc các cấp bậc [ âm mưu chiếm Đại Việt và biến Đại Việt thành quận huyện].

Tháng đó, chiếu lệnh vì Trần Quang Bính đã chết, con của y là Trần Nhật Huyên không xin mệnh [ nhà Nguyên] mà lại tự lập, sai sứ giả đến gọi, lại lấy cớ mắc bệnh mà từ chối, chỉ ra lệnh cho chú của y là Trần Di Ái 陳遺愛 vào hầu, cho nên lập Trần Di Ái 陳遺愛 thay làm An Nam Quốc Vương 安南國王.
Tháng 7 năm thứ 20 [ 1283], Trần Nhật Huyên đưa thư cho Bình chương 平章 A Lí Hải Nha 阿里海牙, xin trả sứ giả trở về, Đế [ vua Nguyên] liền sai về nước. Bấy giờ, A Lí Hải Nha 阿里海牙 làm Kinh Hồ Chiêm Thành Hành tỉnh Bình chương Chính sự 荊湖占城行省平章政事, Đế [ vua Nguyên] muốn Giao Chỉ 交趾 giúp binh lương để đánh Chiêm Thành 占城, lệnh lấy ý này dụ y [ ý là lấy cớ này, Sử thần nhà Nguyên nói tránh đi]. Hành tỉnh sai Ngạc Châu 鄂州 Đạt lỗ hoa xích 達魯花赤 Triệu Chứ 趙翥 đem thư dụ Trần Nhật Huyên.

 

[doctor76]

Tháng 10, triều đình lại sai Đào Bỉnh Trực 陶秉直 cầm ấn thư đến dụ nước này. Tháng 11, Triệu Chứ đến An Nam. Trần Nhật Huyên bèn sai bọn Trung lượng Đại phu 中亮大夫 Đinh Khắc Thiệu丁克紹, Trung Đại phu 中大夫 Nguyễn Đạo Học 阮道學 đem phương vật theo Triệu Chứ vào hầu, lại sai bọn Trung phụng Đại phu 中奉大夫 Phạm Chí Thanh 范至清, Triều thỉnh lang 朝請郎 Đỗ Bão Trực 杜抱直 đến tỉnh bàn việc, lại đưa thư đến Bình chương, nói:

- Thêm quân 1 [ với] điều kiện: Chiêm Thành 占城 thần phục nước nhỏ đã lâu ngày, cha già [ vua Trần Thánh Tông] chỉ làm việc lấy đức mà vỗ về nước này, đến lúc thành thân con côi, cũng nối theo chí cha. Từ lúc cha già theo về Thiên triều, 30 năm đến nay, dùng can qua thấy không tiện, quân lính bãi bỏ làm dân đinh, một lòng cống nạp thiên triều, tỏ rõ một lòng không có hai mưu, mong các hạ thương xót. Giúp lương với 1 điều kiện: Thế đất nước nhỏ gần biển, sản lượng ngũ cốc, lúa mọc không nhiều, một khi sau khi đại quân đi rồi, trăm họ phải lưu vong, thêm có hạn hán, sớm no chiều đói, còn chưa tính khi mất mùa, dân ăn không đủ cấp; nhưng lệnh của các hạ, vốn không dám trái, phỏng theo châu Vĩnh An 永安州 trên cõi Khâm Châu 欽州, đợi sau này sẽ chuyển nạp. Còn việc dụ kẻ con côi này tự thân đến cửa khuyết, ngoảnh mặt nhận giáo huấn của người hiền thánh. Cha già thời còn sống, Thiên triều thương xót, đặt ở ngoài cõi; nay cha già chết rồi, kẻ con côi này thương cha đến mắc bệnh, đến nay vẫn chưa bình phục như thường, huống chi kẻ con côi này lớn lên ở nơi xa xôi hẻo lánh, không chịu nổi nóng lạnh, không quen thuộc thủy thổ, đường xá gian-nan không thạo, nếu đi thì chỉ có nước xương trắng phơi đường. Đến như bồi thần của tiểu quốc qua lại, còn bị khí độc thấm hại, kẻ chết hoặc năm, sáu phần mười, hoặc quá nửa, các hạ cũng đã vốn biết. Chỉ mong hết sức che-chở, truyền tấu Thiên triều, xem xét cho ý sợ chết tham sống của lớp lớp quan lại, họ hàng của kẻ con côi này. Há chỉ kẻ con coi này nhận ban thưởng đâu, mà còn sinh linh cả nước được nhờ yên-ổn, cùng chúc các hạ hưởng phúc lớn trong trời lâu dài vậy.

 

[doctor76]

Tháng 3 năm thứ 21 [ 1284], Đào Bỉnh Trực 陶秉直 đi sứ về, Trần Nhật Huyên dâng biểu trần tình, lại đem thư đến Kinh Hồ Chiêm Thành Hành tỉnh 荊湖占城行省, đại ý giống với thư trước. Lại theo [ lời] Quỳnh Châu 瓊州 An phủ sứ 安撫使Trần Trọng Đạt 陳仲達 nghe Trịnh Thiên Hữu 鄭天祐 nói:

- Giao Chỉ qua lại mưu-tính với Chiêm Thành, sai binh 20,000 người cùng 500 chiếc thuyền để ứng-cứu [ cho nhau].

Lại đưa thư đến Hành tỉnh, đại lược nói:

- Chiêm Thành là phiên thuộc của tiểu quốc [ Đại Việt], đại quân đến đánh, lấy làm thương cảm [ cho Chiêm Thành], mà chưa từng dám nói một lời, có lẽ thời nay người ta thờ nước nhỏ cũng biết rồi. Nay Chiêm Thành làm phản nghịch, giữ mê muội không phục, đấy gọi là không biết trời biết người vậy. Biết trời biết người, mà lại không cùng biết trời biết người cùng mưu, tuy trẻ con cao 3 thước cũng biết là không qua lại, huống chi là nước nhỏ đây? Mong Hành tỉnh xem xét.

Ngày Giáp Thìn tháng 5 nhuận năm thứ 21 [11/7/1284], Trần Nhật Huyên sai Trung đại phu nước này là Trần Khiêm Phủ 陳謙撫 cống chén ngọc, bình vàng, lụa màu hồng, áo nạm vàng, vượn trắng, chim cưu xanh và tiền bạc.

Tháng 8, em của Trần Nhật Huyên là Chiêu Đức Vương 昭德王 Trần Xán 陳燦 đem thư đến Kinh Hồ Chiêm Thành Hành tỉnh, tự nguyện nạp thuộc xin hàng [ người dịch chưa rõ nhân vật Trần Xán này là ai?].

 

[Kurumasuki]

Tháng 3 năm thứ 21 [ 1284], Đào Bỉnh Trực 陶秉直 đi sứ về, Trần Nhật Huyên dâng biểu trần tình, lại đem thư đến Kinh Hồ Chiêm Thành Hành tỉnh 荊湖占城行省, đại ý giống với thư trước. Lại theo [ lời] Quỳnh Châu 瓊州 An phủ sứ 安撫使Trần Trọng Đạt 陳仲達 nghe Trịnh Thiên Hữu 鄭天祐 nói:

- Giao Chỉ qua lại mưu-tính với Chiêm Thành, sai binh 20,000 người cùng 500 chiếc thuyền để ứng-cứu [ cho nhau].

Lại đưa thư đến Hành tỉnh, đại lược nói:

- Chiêm Thành là phiên thuộc của tiểu quốc [ Đại Việt], đại quân đến đánh, lấy làm thương cảm [ cho Chiêm Thành], mà chưa từng dám nói một lời, có lẽ thời nay người ta thờ nước nhỏ cũng biết rồi. Nay Chiêm Thành làm phản nghịch, giữ mê muội không phục, đấy gọi là không biết trời biết người vậy. Biết trời biết người, mà lại không cùng biết trời biết người cùng mưu, tuy trẻ con cao 3 thước cũng biết là không qua lại, huống chi là nước nhỏ đây? Mong Hành tỉnh xem xét.

Ngày Giáp Thìn tháng 5 nhuận năm thứ 21 [11/7/1284], Trần Nhật Huyên sai Trung đại phu nước này là Trần Khiêm Phủ 陳謙撫 cống chén ngọc, bình vàng, lụa màu hồng, áo nạm vàng, vượn trắng, chim cưu xanh và tiền bạc.

Tháng 8, em của Trần Nhật Huyên là Chiêu Đức Vương 昭德王 Trần Xán 陳燦 đem thư đến Kinh Hồ Chiêm Thành Hành tỉnh, tự nguyện nạp thuộc xin hàng [ người dịch chưa rõ nhân vật Trần Xán này là ai?].

Liệu Trần Xán có phải là Trần Xưởng, anh em cùng mẹ với Trần Ích Tắc, Trần Nhật Duật không nhỉ.
Nếu đúng thì 3 con trai bà Vũ Thị Vượng này đều di truyền từ mẹ trí tuệ thông minh mẫn tiệp hơn người.

 

[duongphong]

Té ra Minh Mạng đối xử với Champa cũng ác như Chu Đệ đối với Đại Việt nhỉ/

Thế mà sử quốc doanh lờ lịt, chắc là muốn giữ khối đại đoàn kết dân tộc.

Người chăm là công cụ cho Nguyễn huệ và Nguyễn ánh, diệt chăm là Minh mạng.

 

[batitus]

Hóng cụ đốc ra chap mới

 

[ferrari]

Vào ủn bài này giúp cụ kaka

 

[Hoàng Linh 88]

Mong cụ ra đoạn tiếp,,.em mong bản full để in cho cụ nhà em đọc lắm rồi

 

[doctor76]

Ngày Mậu Tý tháng 7 [24/8/1284], chiếu ban Trấn Nam Vương 鎮南王 Thoát Hoan 脫歡 đi đánh Chiêm Thành 占城; cho bọn Sứ giả An Nam bị lưu giữ là Lê Anh黎英 trở về nước này. Trần Nhật Huyên sai bọn Trung đại phu Nguyễn Đạo Học 阮道學 mang sản vật địa phương đến cống hiến.
Tháng 11, [ 1284] Hành tỉnh Hữu thừa Toa Đô 唆都 nói:

- Giao Chỉ 交趾 tiếp giới với các nước Chân Lạp [ nguyên tác in là Chiêm Lạp 占臘], Chiêm Thành 占城, Vân Nam 雲南, Xiêm 暹, Miến 緬, có thể đến đất này lập tỉnh; cùng với ba đạo Việt Lí 越里 [ nay thuộc Triết Giang], Triều Châu 潮州, Tì Tan 毗蘭 mà đồn quân trấn giữ, nhân đó lấy lương hướng đất này để cấp cho quân sĩ, trừ bỏ được cái khổ của việc chuyển chở bằng đường biển.

 

[doctor76]

Tháng 2 năm thứ 22 [ 1285], Kinh Hồ Chiêm Thành Hành tỉnh nói:

- Trấn Nam Vương ngày trước nhận chỉ đem quân đánh Chiêm Thành, sai Hữu thừa Đường Ngột Chí 唐兀䚟 đi nhanh đến Chiêm Thành, hẹn cùng Hữu thừa Toa Đô 唆都 đem binh đến hội họp. Lại sai Lí vấn quan Khúc Liệt 曲烈, Tuyên sứ Tháp Hải Tát Lí 塔海撒里 cùng bọn sứ giả của An Nam là Nguyễn Đạo Học 阮道學, cầm thư của Hành tỉnh đến đòi Trần Nhật Huyên vận lương hộ tống đến Chiêm Thành giúp quân; Trấn Nam Vương qua đường đến gần cõi, lệnh cho Nhật Huyên đến gặp.

Kịp lúc quan quân đến huyện Hành Sơn 衡山縣, nghe tin Trần Nhật Huyên cùng anh là Hưng Đạo Vương 興道王 Trần [ Quốc] Tuấn 陳峻 đem binh chặn ở trên biên giới. Chốc lát Khúc Liệt cùng Tháp Hải Tát Lí dẫn bọn Trung lượng Đại phu Trần Đức Quân 陳德鈞, Triều tán lang Trần Tự Tông陳嗣宗 của An Nam cầm thư của Trần Nhật Huyên đến, lời thư nói là từ nước này đến Chiêm Thành đường thuỷ, bộ đều không tiện, xin tuỳ theo sức mà dâng nạp lương cho quân. Đến lúc quan đến Vĩnh Châu 永州, Nhật Huyên gửi thư đến Ung Châu 邕州, nói:

- Ngày hẹn chuyển nạp khoảng vào tháng 10, xin dự bị đinh phu trước đường, đến ngày Trấn Nam Vương xuống xe, mong là có thư đến báo.

Hành tỉnh lệnh cho Vạn hộ Triệu Tu Kỉ 趙修己 đem ý cũ đáp thư, lại đưa công văn đến, lệnh phải mở đường chuẩn bị lương thực, tự mình đón Trấn Nam Vương. Lúc quan quân đến Ung Châu, Điện tiền Phạm Hải Nhai范海崖 của An Nam lĩnh binh đồn đóng ở Khả Lan Vi 可蘭韋 để trợ giúp các xứ. Đến châu Tư Minh 思明, Trấn Nam Vương lại đưa thư đến nước này. Đến Lộc Châu 祿州, lại nghe tin Trần Nhật Huyên điều binh giữ các đường ải Khâu Ôn 丘溫, Khâu Cấp Lĩnh 丘急嶺, Hành tỉnh bèn chia quân làm hai đường để đi.

 

[doctor76]

Trần Nhật Huyên lại sai Thiện trung Đại phu Nguyễn Đức Dư 阮德輿, Triều thỉnh lang Nguyễn Văn Hàn 阮文翰 cầm thư đến Trấn Nam Vương, nói:

- Không thể tự mình đến gặp ánh sáng [ nguyên văn là 末光 mạt quang, ở đây chỉ Thoát Hoan], nhưng trong lòng hớn hở. Vì người đi đến tiếp nhận chiếu chỉ nói có lệnh riêng là: ‘Quân ta không vào cõi ngươi’; nay thấy cầu đường doanh trạm của Ung Châu, nơi nơi tiếp nhau, thực là sợ hãi, mong làm rõ lòng trung thành, có gì thiết sót mong tha thứ.

Lại đem thư đến quan Bình chương Chính sự, xin bảo vệ sinh linh của nước này, tha miễn cho lỗi trốn chạy.

Trấn Nam Vương lệnh cho Hành tỉnh sai Tổng bả A Lí 阿里 cầm thư cùng bọn Nguyễn Đức Dư đến dụ Trần Nhật Huyên là nguyên nhân dấy binh thực [ra] là đánh Chiêm Thành, không phải đánh An Nam vậy.

Đến huyện Cấp Bảo 急保 quan Quản quân của An Nam là Nguyễn Lộc阮盝 đồn binh ở châu Thất Nguyên 七源州 [ nay thuộc huyện Tràng Định, Lạng Sơn], lại từ huyện Thôn Lí 村李 đến Vạn Kiếp 萬劫 đều có quân của Hưng Đạo Vương, A Lí không đi được. Hành tỉnh lại lệnh cho Vạn hộ Nghê Nhuận 倪閏 đến do xét thật giả, thận trọng điều quân, nhưng không được giết cướp dân chúng của nước này. Chưa bao lâu, bọn Tát Đáp Nhi 撒答兒, Lí Bang Hiến 李邦憲, Tôn Hữu孫祐 đều nói:

- Đến ải Khả Li 可離隘, gặp quân Giao [Chỉ] đến chống [cự], [ Tôn] Hữu đánh với chúng, bắt được Quản quân Phụng ngự của chúng là Đỗ Vĩ 杜尾, Đỗ Hữu 杜祐, mới biết Hưng Đạo Vương quả thực lĩnh binh đón chặn. Quan quân qua ải Khả Li, đến ải Động Bản 洞板隘, lại gặp quân giặc, liền đánh bại chúng, tướng của chúng là Tần Sầm 秦岑 bị thương chết.

 

[doctor76]

[Quân Nguyên] chia làm 2 cánh, sau khi đến ải Nội Bàng [thị xã Chũ, Bắc Giang] mới chia thành 6 đạo.

Tháng 12 [7/15/2/1285], Trấn Nam Vương mang quân đến An Nam, giết quân phòng thủ rồi chia làm 6 đạo quân tiến đánh. Hưng Đạo Vương An Nam dùng binh chống cự tại Vạn Kiếp [huyện Chí Linh, Hải Dương], [ quân Nguyên] bị đánh bại; Vạn hộ Nghê Nhuận 倪閏 tử trận tại Lưu Thôn 劉村.

Nghe tin Hưng Đạo Vương ở ải Nội Bàng 內傍 [nay là thị trấn Chũ, Bắc Giang], lại đem binh đến thôn Biến Trụ 變住, dụ y thu quân mở đường, đón bái Trấn Nam Vương, [ Quốc Tuấn] không theo. Đến ải Nội Bàng, nhận lệnh đem chỉ lệnh sai người đến chiêu dụ y, vẫn lại không theo. Quan quân bèn chia thành 6 đạo đồng loạt tấn công, hứa thưởng chức Đại Liêu Ban 大僚班 [ chức quan có từ thời cổ, tặng cho công thần, tước Bá] nếu bắt được [vua Trần].

 

[doctor76]

Mùa xuân, tháng giêng, ngày mồng 6 [ 11/2/1285], Ô Mã Nhi 烏馬兒 đánh vào các xứ Vạn Kiếp và núi Phả Lại [Chí Linh, Hải Dương], quan quân Trần Nhật Huyên vỡ chạy.

Ngày 9 Nhâm Ngọ tháng giêng năm Chí Nguyên thứ 22 [14/2/1285], quân Ô Mã Nhi 烏馬兒 gặp quân Hưng Đạo Vương, đánh bại rồi tiến đến phía bắc sông Phú Lương.

Ngày 12 Ất Dậu [ 17/2/1285], đánh vào Gia Lâm [Hà Nội], Vũ Ninh [Quế Võ, Bắc Ninh], Đông Ngàn [Từ Sơn, Bắc Ninh], bắt được quân giặc, thấy người nào cũng thích hai chữ “Sát Thát” bằng mực vào cánh tay, Ô Mã Nhi tức lắm, giết hại rất nhiều. Rồi đến Đông Bộ Đầu [dốc Hàng Than gần cầu Long Biên], dựng một lá cờ lớn.

Ngày 12 Ất Dậu [17/2/1285], Thế tử An Nam Trần Nhật Huyên dùng 1.000 thuyền [ tiến quân ra] chống cự.

Ngày 13 Bính Tuất [18/2/1285], giao tranh lớn, đại phá địch; Trần Nhật Huyên thua, bỏ trốn vào [rồi bất ngờ quay lại] đánh chiếm [lại] thành rồi trở về đóng tại phía bắc sông Phú Lương 富良. Toa Đô 唆都, Đường Cổ Đái 唐古帶 dẫn binh [từ Chiêm Thành] ra hợp quân với Trấn Nam Vương.

 

[doctor76]

Ngày Quí Vị tháng 3 [16/4/1285], Hành tỉnh Kinh Hồ Chiêm Thành xin tăng thêm quân. Lúc bấy giờ Trần Nhật Huyên trốn về 2 xứ Thiên Trường 天長 [Nam Định], Tràng An 長安 [Ninh Bình], lại tập hợp được binh lực; Hưng Đạo Vương có hơn 1.000 chiếc thuyền tụ tại Vạn Kiếp [Chí Linh, Hải Dương], Nguyễn Lộc 阮盝 tại Vĩnh Bình 永平 [Bằng Tường, Quảng Tây]. Riêng quan binh hành quân xa, đánh giặc lâu [ không thắng], quân giặc cậy địa thế hiểm [nguyên văn: 懸處 huyền xứ] [ nên chiến cuộc] ở thế giằng co; quân Toa Đô và Đường Cổ Đái 唐古帶 không đến đúng lúc, nên xin tăng thêm quân. Thiên tử cho rằng đường thuỷ nguy hiểm, lệnh cho đi bằng đường bộ.

Hưng Đạo Vượng còn có hơn hơn 1.000 thuyền quân, đóng gần Vạn Kiếp 10 dặm. Bèn sai quân sĩ đến ven sông tìm thuyền, đến tụ hội tìm ván gỗ đóng đinh, đặt bãi sân chế tạo, chọn những người quân thủy, lệnh cho Ô Mã Nhi Bạt đô thống lĩnh, mấy lần đánh với giặc, đều đánh bại giặc. Bắt được hai tờ văn vứt lại ở bờ sông của giặc, rồi Trần Nhật Huyên đem thư đến Trấn Nam Vương và Hành tỉnh Bình chương, lại nói:

- Lúc trước chiếu lệnh nói là ‘quân ta không vào cõi ngươi’, nay vì cớ Chiêm Thành đã phục lại phản, nhân đó phát đại quân, đi qua bản quốc, tàn hại trăm họ, đấy là điều mà Thái tử lầm lẫn, không phải là cái mà bản quốc lầm lẫn vậy. Kính mong đừng làm khác chiếu lệnh trước, đem đại quân trở về, bản quốc sẽ chuẩn bị vật cống đến dâng, trở lại như lúc đầu.

Hành tỉnh lại đem thư đến, cho là:

- Triều đình điều binh đánh Chiêm Thành, thường đem thư đến Thế tử sai mở đường trữ lương, không ngờ làm trái mệnh lệnh của triều đình, sai bọn Hưng Đạo Vương đem binh đón chống, bắn thương quân ta, khiến cho sinh linh An Nam bị hại là do nước ngươi tự chuốc lấy vậy. Nay đại quân đi qua nước ngươi đánh Chiêm Thành, là lệnh của Nhà vua. Thế tử biết rõ ý nước ngươi theo về đã lâu, nên nghĩ đức thẫm đẫm thương yêu của Hoàng đế, lập tức ra lệnh rút quân mở đường, dụ yên trăm họ, chăm chú làm việc. Các chỗ mà quân ta đi qua, phải không có một chút phiền nhiễu nào, Thế tử nên ra đón Trấn Nam Vương, cùng bàn việc quân. Không như vậy, đại quân sẽ dừng ở An Nam mở phủ.

Nhân đó ra lệnh sứ giả của nước này là bọn Nguyễn Văn Hàn 阮文翰đến. Đến lúc quan quân bắt được dân chúng, lại gặp Trần Nhật Huyên đưa các quân Thánh Dực 聖翊 đến, điều hơn 1.000 chiếc thuyền, giúp Hưng Đạo Vương đánh chống cự quyết liệt. Trấn Nam Vương bèn cùng Hành tỉnh tự mình đến bờ đông, sai quân đánh thẳng vào, giết là làm bị thương rất nhiều, bắt được hơn 20 chiếc thuyền. Hưng Đạo Vương thua chạy, quan quân buộc bè làm cầu, vượt bờ bắc sông Phú Lương.

Trần Nhật Huyên men theo sông bày binh, bố trí thủy quân, thuyền chiến, lập rào gỗ, thấy quan quân đến bờ, liền [bắn] phát pháo hô lớn:

- Đánh [ nguyên văn: Cầu Chiến 求戰]

Đánh nhau đến hết buổi chiều, lại sai bọn Nguyễn Phụng Ngữ 阮奉御 đem thư đến Trấn Nam Vương và Hành tỉnh, xin đại quân rút lui. Hành tỉnh lại đưa văn thư qua trách mắng giặc, rồi tiến quân. Trần Nhật Huyên bèn bỏ thành trốn chạy, rồi lệnh cho Nguyễn Hiệu Duệ 阮效銳 đưa thư tạ lỗi, cùng dâng phương vật, lại xin rút quân. Hành tỉnh lại gửi thư chiêu dụ, rồi đưa quân vượt sông, đóng trại ở dưới thành An Nam.

 

[doctor76]

Quân binh [Nguyên] đánh tan phòng tuyến Lục Đầu, qua tỉnh Bắc [ có lẽ Bắc Ninh], tiếp tục tiến xuống phía tây nam; Trần Nhật Huyên sai Sứ giả đến thương lượng và hiến sản vật. Trần Nam Vương chối từ, Quan quân Nguyên vượt sông [ Hồng], chiếm kinh thành [Thăng Long]

Ngày sau, Trấn Nam Vương vào nước này, cung điện trống không, chỉ giữ lại các chiếu lệnh dụ hàng và các tờ thư của Trung thư, còn lại lệnh phá hủy hết cả. Ngoài có tờ văn, đều là của các tướng ngoài biên nam bắc của nước này báo tin tức cho quan quân và các tình huống chống địch [quân Nguyên].
Trần Nhật Huyên tiếm xưng Đại Việt Quốc Chủ Hiến Thiên Thể Đạo Đại Quang Minh Hiếu Hoàng Đế Trần Uy Hoảng 大越國主憲天體道大明光孝皇帝陳威晃, truyền ngôi vị cho Hoàng Thái tử, lập Thái tử phi làm Hoàng hậu, trên bày tỏ biểu chương Từ Thuận Thiên Hoàng Thái hậu 顯慈順天皇太后 [tên húy là Lý Oánh (莹), là con gái cả của vua Lý Huệ Tông Lý Hạo Sảm, mẹ là Linh Từ Quốc mẫu Trần thị - con gái Trần Lý và là cô ruột của Trần Thái Tông Trần Cảnh. Người em gái cảu bà chính là Chiêu Thánh Công chúa, tức Lý Chiêu Hoàng. Bà sinh năm Bính Tý, Kiến Gia năm thứ 6 (1216), mùa hạ, tháng 6 (âm lịch), tước phong ban đầu là Thuận Thiên Công chúa 順天公主, bà là vợ thứ 2 của Trần Thái Tông Trần Cảnh - vị hoàng đế đầu tiên của nhà Trần, thân mẫu của Trần Thánh Tông, Tĩnh Quốc đại vương Trần Quốc Khang và Chiêu Minh đại vương Trần Quang Khải, theo đó còn là bà nội trực hệ của Trần Nhân Tông], ở trên dùng Ấn Hạo Thiên Thành Mệnh Chi Bảo 昊天成命之寶.
Trần Nhật Huyên lại giữ ngôi Thái Thượng hoàng 太上皇, lập con của Nhật Huyên nối nghiệp làm An Nam Quốc Vương 安南國王 [vua Trần Nhân Tông], dùng niên hiệu Thiệu Bảo 紹寶.

Cung thất của nước này có 5 cửa, cửa Ngạch Thư Đại Hưng 額書大興, cửa dịch Tả, Hữu, điện chính có 9 phòng Thư Thiên An Ngự Điện 書天安御殿, cửa chính Nam có Thư Triều Thiên Các 書朝天閣. Lại có bảng yết thị lớn bày ra ở các chỗ nói:

- Tất cả quận huyện trong nước, nếu có giặc ngoài đến, phải liều chết mà đánh. Nếu sức không chống nổi, phải vào đầm núi mà trốn tránh, không được đón hàng.

Các chỗ hiểm trở chống giữ của nước này đều có kho tàng để cất giữ đồ binh giáp. Quân của nước này bỏ thuyền lên bờ vẫn đông, Trần Nhật Huyên dẫn họ hàng, quang lại đến Thiên Trường, Tràng An tụ tập đồn đóng, Hưng Đạo Vương, Phạm Điện Tiền 范殿前 lĩnh thuyền binh lại tụ tập ở cửa sông Vạn Kiếp, Nguyễn Lộc trú ở đường phía tây Vĩnh Bình.

 

[doctor76]

Hành tỉnh chỉnh sửa quân sĩ để chuẩn bị đuổi theo đánh úp, cho nên điều binh của bọn Đường Ngột Đái 唐兀䚟 và Toa Đô từ Chiêm Thành đến, hội hợp với đại quân. Từ lúc vào đất này, đánh 7 trận lớn nhỏ, chiếm đất dài hơn 2.000 dặm, 4 cung thất của vua nước này.

Lúc đầu, đánh bại quân của Chiêu Minh Vương 昭明王 [ Trần Quang Khải], lại đánh nhau Chiêu Hiếu Vương 昭孝王 của nước ấy, nhiều liêu thuộc đều chết, Chiêu Minh Vương đành rút quân đi xa nhưng thật cảm phục cho tinh thần xuất binh. Lại đến châu An Diễn 安演, Thanh Hóa 清化, Trường An bắt được hơn 400 người là bọn con rể của Trần Thượng Thư 陳尚書 của nhà Tống đã mất, bọn Lương Phụng Ngự 梁奉御 cùng Triệu Mạnh Tín 趙孟信, Diệp lang tướng 葉郎將 của Giao Chỉ.

Vạn hộ Lí Bang Hiến 李邦憲, Lưu Thế Anh 劉世英 đem quân mở đường từ Vĩnh Bình vào An Nam, mỗi 30 dặm lập một trại, 60 dặm đặt một trạm dịch, mỗi một trại một trạm đặt 300 quân giữ gìn tuần tra.

Lại lệnh cho Thế Anh lập rào lũy, chăm chú xem xét các trại, trạm dịch, rào lũy, công sự. Hữu thừa Khoan Triệt 寬徹 dẫn bọn Vạn hộ Mang Cổ Đái 古䚟, Bột La Cáp Đáp Nhi 孛羅哈答兒 theo đường bộ, Lí Tả Thừa 李左丞 dẫn Ô Mã Nhi Bạt Đô 烏馬兒拔都 theo đường thủy, đánh bại thuyền quân của Trần Nhật Huyên, bắt Kiến Đức Hầu 建德侯 Trần [Bình] Trọng 陳仲 của nước này.

Trần Nhật Huyên cố đánh, nhưng thua, đem quân rút chạy, quân [ Nguyên] đuổi đến cửa Giao Hải 膠海口 [ nay thuộc Giao Thủy, Nam Định], không biết chỗ mà y đến. Họ hàng của y là Văn Nghĩa Hầu 文義侯, cha là Vũ Đạo Hầu 武道侯 cùng con là Minh Trí Hầu 明智侯, con rể là Chương Hoài Hầu 彰懷侯, Chương Hiến Hầu 彰憲侯 [ chính là Trần Kiện], cùng bọn Tăng Tham Chính 曾參政, con của Tô Thiếu Bảo 蘇少保 là Tô Bảo Chương 蘇寶章, con của Trần Thượng Thư là Trần Đinh Tôn 陳丁孫 đều là quan quân cũ của nhà Tống theo nhau đem quân đến hàng.

Đường Ngột Đái 唐兀䚟, Lưu Khuê 劉珪 đều nói là Chiêm Thành không có lương, quân khó ở lại lâu.

 

[doctor76]

Trấn Nam Vương lệnh cho Toa Đô dẫn quân Nguyên đến các chỗ Tràng An tìm lương. Trần Nhật Huyên rút quân đến cửa biển An Bang 安邦, bỏ thuyền, đồ áo giáp, binh khí, chạy trốn vào rừng núi. Quan quân bắt được 10.000 chiếc thuyền, chọn thuyền tốt để dùng, còn lại đều đốt bỏ, lại đổi theo nhiều lần ở trên thủy, bộ 3 ngày 3 đêm. Bắt được dân chúng, nói là Thượng hoàng, Thế tử chỉ có 4 chiếc thuyền, Hưng Đạo Vương cùng con của y có 3 chiếc, Thái sư có 80 chiếc, chạy đến phủ Thanh Hóa.

Toa Đô cũng cấp báo nói:

- Trần Nhật Huyên, Thái sư chạy đến Thanh Hóa.

Ô Mã Nhi Bạt Đô bèn lấy 1.300 quân, 60 chiếc thuyền chiến, giúp Toa Đô đánh úp quân Thái sư của nước này. Lại lệnh cho Đường Ngột Đái vượt biển đuổi theo Trần Nhật Huyên, cũng không biết được nơi mà y đến.

Em của Trần Nhật Huyên là Chiêu Quốc Vương 昭國王 Trần Ích Tắc陳益稷 dẫn họ hàng cùng vợ con, quan lại của mình đến hàng. Bèn sai bọn Minh Lí, Tích Ban cùng đưa Chương Hiến Hầu, Văn Nghĩa Hầu cùng em của y là Minh Thành Hầu, con của Chiêu Quốc Vương là Nghĩa Quốc Hầu vào chầu.
Nguyên soái Toa Đô đem 50 vạn quân từ Vân Nam thẳng đến Chiêm Thành, hội với quân ở Châu Ô Lý 烏裏 [Quảng Trị, Thừa Thiên] rôi cướp châu Hoan [Nghệ Tĩnh], châu Ái [Thanh Hóa], tiến đóng ở Tây Kết [Khoái Châu, Hưng Yên].