[Funland] Dịch sách cổ : An Nam Tức Sự của sứ thần nhà Nguyên

[doctor76]

Mà ông ấy đến vào mùa đông thì lấy đâu ra vải mà ăn nhỉ?

Hay là vải trái mùa hả cụ? kiểu tiến vua ấy? ông ấy đến tháng Giêng, ở lại khoảng 52 ngày, tức là vẫn chưa hết rét???

 

[Aliabu]

Tinh Hoa chu tác thị, 星華舟作市
Hoa Phúc thủy vi phu. 花福水為郛

Nghĩa là:

Phủ Tinh Hoa dùng thuyền để họp chợ,
Châu Hoa Phúc lấy nước làm thành bao vòng ngoài.


Phủ Tinh Hoa 星華 [Thanh Hóa bây giờ] tức châu Hoan 驩 đời Đường, cách thành Giao Châu hơn 200 dặm [ tức là hơn 150km], thuyền bè tàu buôn các nước đều tụ-hội ở đây, họ buôn-bán, mở chợ ngay trên thuyền, tôi thấy người ta mua nhiều trục bánh xe, nhiều hàng hóa vô kể, cảnh buôn bán thật thịnh-vượng. Miếu tổ cùng những vật quý trọng của Chiêu Văn [ Vương] 昭文 [ Trần Nhật Duật], người chú của quốc vương vẫn còn ở đây. Giao Châu thực là một vùng đất giàu có.
Ở đây không có những thành quách lớn, chỉ có những bức tường bằng đất xây trên các mô tường từ trước mà thôi.
Về phía Tây đất Giao Châu, có châu Hoa Phúc 花福, vì có nước bao bọc xung quanh, nên chỉ ra vào bằng 4 chiếc cầu ở mặt trước là: cầu MẠc Kiều 莫橋, cầu Tây Dương 西陽, cầu Ma Tha 麻他 và cầu Lão Biên 老邊. (Không rõ bây giờ là vùng nào?)

Phía Tây Thanh Hoá thì là vùng núi :/ cụ này chắc k vượt TS sang phía Lào, hay định hướng k chuẩn lắm thì lên mạn Hoà Bình Sơn La ah?

 

[belo]

Ý e là "đồng" nghĩa cổ là cái ống hình trụ tròn, chứ ko phải làm bằng đồng.

Ví dụ:
- cột đồng Mã Viện
- Thoát Hoan chui ống đồng tránh mưa tên chạy về nước
- súng hỏa đồng (hỏa hổ) của quân Tây Sơn
- ...

Cụ cho em xin tài liệu nói quan họ bắt đầu từ Chăm với. Em cảm ơn

 

[doctor76]

Phía Tây Thanh Hoá thì là vùng núi :/ cụ này chắc k vượt TS sang phía Lào, hay định hướng k chuẩn lắm thì lên mạn Hoà Bình Sơn La ah?

Cụ ấy nói phía Tây, có thể tính từ Thăng Long cụ ơi, coi Giao Châu trung tâm là Thăng Long, thì phía Tây Hà Nội có lẽ mạn Hà Tây đấy.

 

[Bastion.P]

Nói "bắt đầu" thì hơi quá, có lẽ nói có sự góp phần của âm nhạc Chăm thì đúng hơn.

Ví dụ như bài Trống cơm. Bài này nếu ko giới thiệu nó là 1 bài quan họ thì 99% bà con sẽ cho nó là 1 bài ... ca vè nào đó.

Còn trống cơm nó ở đâu mà ra, thì Lê Tắc cho biết nó có từ thời Lý, là nhạc khí của dân Chiêm Thành bị bắt ra Đại Việt.

Như bài viết này thì đưa ra giả thiết: thủy tổ môn quan họ, Vua Bà, là 1 bà vợ Chăm của vua Lê Đại Hành, là mẹ đẻ 2 vua Lê Trung Tông & Lê Ngọa Triều (Lê Long Đĩnh).

Vua Bà – Thủy tổ Quan Họ được thờ ở làng Diềm là ai ?

Bài viết về bà vợ người Chiêm Thành của Hoàng đế Lê Đại Hành nhân dịp kỷ niệm 1040 năm (981 – 2021) đại phá quân Tống ở Bình Lỗ. Lê Đắc Chỉnh ĐẶT VẤN ĐỀ Làng Diềm là một ngôi làng cổ nằm bên bờ sôn…

nghiencuulichsu.com

Cũng có nhiều bài phân tích khác nữa, có thời gian e tìm được e sẽ post hầu cccm.

Cụ cho em xin tài liệu nói quan họ bắt đầu từ Chăm với. Em cảm ơn

 

[poiuy]

Hay là vải trái mùa hả cụ? kiểu tiến vua ấy? ông ấy đến tháng Giêng, ở lại khoảng 52 ngày, tức là vẫn chưa hết rét???

Em quê Hải Dương mà chưa thấy vải trái mùa bao giờ. Không biết là đã từng có không nữa.

 

[Noname_2015]

Vài lời ngỏ:
Nhu cầu tìm hiểu Lịch Sử của nhiều cụ OF rất nhiều, trong mùa dịch này, những lúc rảnh rỗi, em cố gắng tìm những cuốn sách cổ của nước ngoài viết về Việt Nam thời xưa để dịch hầu các cụ, có dịp tìm-hiểu và thấy được những chi tiết thú vị mà Sử ta chưa nhắc đến.
Em đã dịch gần xong cuốn : Viễn Chinh Đà Nẵng-Nam Kỳ của một sĩ quan Pháp, người trực tiếp tham gia trận chiến của Pháp tại Đà Nẵng với quân Nguyễn năm 1858, có rất nhiều chi tiết, thời gian chính xác đến từng phút, từng trận đánh mà tác giả trực tiếp tham-gia,chính tác giả đã giết chết quan hộ thành Đà Nẵng, gần xong thì do nghịch dại, máy bị nhiễm virus có đuôi . NOOA, nghĩa là tất cả các tệp tin đều bị mã hóa dưới tên đuôi này, kèm theo lời đòi tiền chuộc của hacker, nhưng em từ chối, thế là bao nhiêu tài liệu mất sạch.
Đành format lại ổ cứng, cài lại Windows.
Hôm nay, xin giới thiệu với các cụ cuốn: AN NAM TỨC SỰ tác giả là sứ thần nhà Nguyên tên là Trần Cương Trung.

Máy cụ có cài phần mềm anti virus nào ko. Nghe kinh quá.

 

[doctor76]

Máy cụ có cài phần mềm anti virus nào ko. Nghe kinh quá.

Em có cài, nhưng cái này do em thôi, khi nhận Email công ty cũ, lẽ ra không nên click những file đính kèm nếu nghi ngờ, lập tức, em vừa click, lập tứ nó down toàn bộ dữ liệu từ Onedrive về máy, sau đó mã hóa các file dữ liệu sang đuôi . NOOA, em không kịp xử lý vì toàn bộ các file đã bị đổi tên kể cả khi đã ngắt kết nối.

 

[doctor76]

Thơ rằng:

Ngụ huyện thương phân trở, 寓縣傷分阻
Sinh linh khốn độc phô. 生靈困毒痡
Vũ giai do vị cách, 舞階猶未格
Chiết giản khởi năng hô. 折簡豈能呼
Đạ xã sơ truyền mã, 大社初傳禡
Viên môn hợp thụ phù. 轅門合受俘
Tì hưu vi yển tập, 貔貅微偃戢
Xà thỉ ngẫu đào bô. 蛇豕偶逃逋
Thiên dĩ tồ cừ ác, 天已殂渠惡
Dân do phụng tiếm sồ. 民猶奉僭雛
Thế như Thuần cứ Lũng, 勢如純據隴
Chính dĩ Hạo vong Ngô. 政似皓亡吳
Phượng trát trùng tuyên lệnh, 鳳札重宣令狼
Lang tâm cánh phục cô. 狼心更伏辜
Hạnh năng khoan phủ chất, 幸能寛斧鑕
Do tự luyến nê đồ. 猶自戀泥塗
Hiến tụng tôn Thiên tử, 獻頌尊天子
Đằng chương khiển đại phu. 騰章遣大夫
Trượng đề ngôn khả đính, 象鞮言可訂
Đố sách sự phi vu. 蠧冊事非誣
Công dục thu biên kiếu, 功欲收邊徼
Uy tu trượng miếu mô. 威須仗廟謨
Mộc huân trần tử thập, 沐熏陳此什
Lễ bộ tiểu thần Phu. 禮部小臣孚

Nghĩa là:


Ở huyện cách xa-xôi hiểm yếu cảm thấy nhớ nhà,

Sinh linh còn bị đau khổ.

Múa [ can, vũ] ở thềm mà [ Hữu Miêu] còn chưa thấy đến. (Câu này tác giả dùng ẩn ý, muốn dựa vào thiên Đại Vũ mô trong Kinh thư: “vũ can vũ mô lưỡng giai” nghĩa là múa cái Can cái Vũ ở 2 bên thềm, Can và Vũ là 2 thứ binh khí tượng trưng cho thuẫn và quạt trong các điệu múa, lấy tích từ thời vua Thuấn, có Hữu Miêu làm phản, Thuấn bèn sửa sang văn đức, múa Can-Vũ ở 2 bên thềm 70 ngày liền, Hữu Miêu do đó mà quy thuận vào chầu. Tác giả muốn nói vua Nguyên cũng lấy cái VĂn-Đức để đối-xử với vua Trần, nhưng vua Trần vẫn không sang chầu, tức là chưa chịu thuần-phục nhà Nguyên],

[ Thế thì] chỉ dùng thư từ, chiếu thư [ gửi đi] làm sao có khả-năng [ gọi vua Trần] đến [ chầu] được. (Năm 1289, vua Nguyên là Hốt Tất Liệt sai 2 sứ giả là Lưu Đình Trực và Lý Tư Diễn đến Đại Việt đòi thả hết tù binh và yêu cầu vua Trần vào chầu, nhưng vua Trần khôn-khéo từ chối, lấy lí do sợ đường xa, thủy-thổ không hợp, chết khi không kịp đến nơi. Năm 1292, vua Nguyên lại sai Trương Lập Đạo và Buyan Tamur sang sứ đòi vua Trần Nhân Tông sang chầu, vua Trần vẫn lấy lí-do không hợp thủy-thổ, đường xa, chết vô-ích. Và lần này, tác giả cũng không thuyết phục được vua Trần sang chầu).

[ Trước đây] khi trên nền Xã lớn đã làm lễ tế Mã, [ Xã là cái nền để cúng tế, Mã là tế lễ khi chuẩn bị hành quân đánh nhau, ý tác giả nói trước đây nhà Nguyên đã mấy lần đem quân sang đánh],

[ Thì] ở cửa doanh trại cũng nhận được tù binh [ do Đại Việt] trao trả. [ Câu này tác giả nói Đại Việt có lòng nhân-đạo chăng?].

Nay quân đội dũng mãnh [ như] hùm sói đang tạm nghỉ ngơi,

Nên là [ kẻ địch bạo-ngược] như rắn như lợn mới có cơ trốn tránh.

Trời đã làm chết tên cầm đầu hung ác, [ tức vua Trần Thánh Tông, mất năm 1290, quân Nguyên thảm bại dưới tay ông 2 lần],

Nhưng mà [ nói thật] dân vẫn tôn-phụng tiếm vương nhỏ tuổi [ như gà con] [ Đúng vào lúc tác giả sang sứ thì vua Trần Anh Tông lên ngôi, mới 17 tuổi, mọi việc vẫn do Thái Thượng Hoàng Trần Nhân Tông chỉ đạo].

Ở cái thế như Thuần chiếm cứ đất Lũng, [ Lũng là vùng Thiểm Tây, Cam Túc, câu này ý nói chưa thể tiến đánh Đại Việt bây giờ được, trích từ câu 君隴不能守, 尚望蜀耶? Quân Lũng bất năng thủ, thượng vọng Thục đa? không giữ được đất Lũng, còn mong được đất Thục ư?]

Việc chính-sự rồi đây cũng như Hạo làm mất nước Ngô. [ Tôn Hạo, cháu Tôn Quyền, vì không sửa sang chính sự nên lúc quân nhà Tấn đến đánh, đã phải đầu hàng, nước Ngô mất, tác giả muốn nói quân Nguyên không cần đánh ngay, hãy cứ đợi vua Trần mà không chăm lo chính sự, dần dần sẽ mất nước].

Khi mang tờ Phượng Chiếu [ chiếu của vua] đến tuyên bố mệnh lệnh lần thứ hai, [ chỉ lần trước 1292 và lần này],
Thì kẻ lòng lang [ dạ sói] kia mới chịu vâng phục. [ Tuy vua Trần không sang chầu, nhưng cũng không thể làm mất mặt đoàn sứ giả, để tránh những rắc rối ngoại giao, tạo cớ cho quân Nguyên sang xâm lược, nên vua Trần Anh Tông đã rất mềm mỏng với đoàn sứ của tác giả, trong biểu thư trả lời, ông viết: “ngày 14 tháng hai năm nay, Thần được thấy sứ giả của Thiên triều là Lại bộ Thượng thư Lương Tăng và Lang trung Lễ bộ Trần Phu (tác giả) vâng mệnh mang thiên chiếu sang tiểu quốc. Thần kính sợ đem tông tộc, quan lại lên đường, đốt hương đón tiếp. Nay đọc Thiên Chiếu nói tội lỗi thần đã nhận, Hoàng đế đại-xá, Thánh thiên tử độ-lượng khoan hồng như thế, thần đẳng vui sướng không biết nhường nào?].

May được khoan hồng tha cho tội phải chịu búa rìu hành hình,

Nhưng bản thân vẫn tiếc cái chốn bùn lầy [ cả 2 câu thơ này tác giả nói vua Trần Nhân Tông, dù đã rất mềm-mỏng, nhưng cũng vẫn cương-quyết từ chối sang chầu, tác giả nói lý do].

Nay xin dâng lời [ tán] tụng [ của vua Trần] để kính dân Thiên tử [ vua Nguyên]

Đã sai quan đại phu mang chiếu, sắc thư đi. [ Chỉ tác giả]

Những lời phiên dịch có thể là chắc chắn, [ sau mỗi cuộc thương-thảo, khi về chỗ nghỉ, các sứ giả yêu cầu viên quan làm nhiệm vụ phiên dịch rà-soát lại toàn bộ ghi chép, đính-chính và sửa-chữa nếu thấy sai]

Việc ghi chép trong sách cũng không thể dám dối lừa [ vua Nguyên].

Muốn thu [ xếp] công việc ngoài chốn biên ải xa xôi,

Còn phải nhờ mưu-lược nơi Triều đình [ nhà Nguyên].

[ Nay thần] tắm gội, xông hương [ thơm] kính cẩn dâng tập thơ này,

Kẻ bầy tôi nhỏ mọn tên là [ Trần] Phu, làm quan bộ Lễ.

 

[LangThinh]

Xưa tre gì mà to 20,30cm không vậy cc.Có loại 60cm luôn

 

[mihkun]

Có lẽ ông ấy thấy những điều quá kì lạ so với Trung Quốc khi đó, lần đầu được nghe thấy, nên tả có phần quá, tất nhiên là với thời điểm hơn 800 năm rồi, nên kiểm chứng rất khó cụ ơi, hehe.
Biết đâu hồi đó có những con vật ấy thật, giờ tuyệt chủng???

Ông phó sứ nhiều khả năng là nghe kể lại, nên có một vài điều huyền bí lẫn hoang đường pha lẫn sự thật. Ví dụ con Thuỷ Nỗ nhiều khả năng là rồng Komodo, được nghe dân Chăm kể lại. Dân Chăm thì có liên hệ với đội Indo nên việc họ nghe về con Komodo kia cũng không có gì lạ.
Có 52 ngày, để vừa ở cung ăn đủ loại của ngon vật lạ dự yến tiệc, lại vừa dự lễ và còn đi chu du cách tỉnh trong hoàn cảnh trèo đèo lội suối thì để ra được những điều kỳ lạ như vậy hẳn là phải được nghe kể nhiều hơn là trải nghiệm thật.
Nhân tiện xin cảm ơn cụ đốc đã dành thời gian dịch sách và chia sẻ với cộng đồng, rất đáng trân quý.

 

[vudinhtaybannha]

Có lẽ trồng ở đâu lúc ấy nó ngọt, chưa bị thoái hóa giống , ông sứ này nhiều câu nói cũng đúng như ăn chuối mùa đông ngon hơn.
Giờ em mới biết, Thanh Hóa thời Trần là một thương cảng buôn bán sầm uất, tàu buôn các nước cập cảng buôn bán, có thể thấy nhà Trần cũng " mở cửa " chứ đâu phải kém làm kinh tế như ta vẫn nghe sử nói???

Quả chay em hay dùng kho cá nhưng chưa hình dung ra nó giống cái đầu người ntn?

Em nghĩ thời ấy lũ lụt thường xuyên lượng phù sa nhiều nên cáy trái tươi tốt hoa quả ăn rất ngon .Con sông quê em trước 1954 mỗi khi nước lên là tràn hết vào đồng ruộng , nước rút thì tôm cá nhiều vô kể .Sau 1954 chính phủ mới huy động dân công đắp đê bao để chống lụt mới cấy được 2 vụ và gối vụ thì trồng mầu khoai ngô .Vì bị đê chắn nên không còn phù sa như trước nữa và đất bạc mầu dần + với phân hoá học nên hoa trái không còn ngon như trước nữa .Thanh Hoá thời ấy có lẽ là nơi thương cảng sầm uất vì phía Chiêm Thành , Malaysia , Indonesia ...họ sang gần hơn ra Thăng Long chăng ?

 

[vudinhtaybannha]

Quả chay em hay dùng kho cá nhưng chưa hình dung ra nó giống cái đầu người ntn?

Có lẽ em nhầm vì không giống hình đầu người .

 

[1.25 ton]

Một cách dịch khác, cái thủy nỗ này là cái nỏ nước, một loại vũ khí bắn ra cát độc. Phía nam Quảng ( tây) nhiều độc vật dị vật, người tàu sang không mặc đồ bảo vệ dễ dính mà toi ( chắc nóng nên cởi trần di chuyển, đánh nhau). Thực tế, đợt trước tướng Nguyên ăn tên độc chết cũng vài tay, chưa nói lính, như Lý Hằng.

Toa Đô bị ăn tên độc đấy cụ.

 

[doctor76]

Em nghĩ thời ấy lũ lụt thường xuyên lượng phù sa nhiều nên cáy trái tươi tốt hoa quả ăn rất ngon .Con sông quê em trước 1954 mỗi khi nước lên là tràn hết vào đồng ruộng , nước rút thì tôm cá nhiều vô kể .Sau 1954 chính phủ mới huy động dân công đắp đê bao để chống lụt mới cấy được 2 vụ và gối vụ thì trồng mầu khoai ngô .Vì bị đê chắn nên không còn phù sa như trước nữa và đất bạc mầu dần + với phân hoá học nên hoa trái không còn ngon như trước nữa .Thanh Hoá thời ấy có lẽ là nơi thương cảng sầm uất vì phía Chiêm Thành , Malaysia , Indonesia ...họ sang gần hơn ra Thăng Long chăng ?

Cũng đúng cụ ạ, Thanh Hóa có lẽ gần Chăm Pa, Chân Lạp, Java, MÃ lai..., ở đây không có tàu buôn Trung Quốc vì tác giả dùng từ: tàu buôn Phiên quốc, chữ Phiên 番 mang hàm ý là các dân tộc ngoài TQ.
Hàng hóa cũng nhiều, chứng tỏ ngoại thương cũng mạnh, mà sao dân ta lại đi mua bánh xe nhiều nhỉ?? chả lẽ không sản xuất được, hay là bán bánh xe cho các nước khác???

 

[doctor76]

Ông phó sứ nhiều khả năng là nghe kể lại, nên có một vài điều huyền bí lẫn hoang đường pha lẫn sự thật. Ví dụ con Thuỷ Nỗ nhiều khả năng là rồng Komodo, được nghe dân Chăm kể lại. Dân Chăm thì có liên hệ với đội Indo nên việc họ nghe về con Komodo kia cũng không có gì lạ.
Có 52 ngày, để vừa ở cung ăn đủ loại của ngon vật lạ dự yến tiệc, lại vừa dự lễ và còn đi chu du cách tỉnh trong hoàn cảnh trèo đèo lội suối thì để ra được những điều kỳ lạ như vậy hẳn là phải được nghe kể nhiều hơn là trải nghiệm thật.
Nhân tiện xin cảm ơn cụ đốc đã dành thời gian dịch sách và chia sẻ với cộng đồng, rất đáng trân quý.

Thời Trần thì ở kinh thành, có rất nhiều làng của người Chăm Pa cụ ạ, họ có thể là tù binh, hoặc những vùng nhà Trần lấy được, dân Chăm " nhập quốc tịch" nên ở lại sinh sống, sau này Hồ Quý Ly thảm sát hết người Chăm ở Thăng Long.
Cũng rất có thể ông phó sứ nghe kể những chuyện huyền bí, khoái quá, hehe

 

[doctor76]

Em quê Hải Dương mà chưa thấy vải trái mùa bao giờ. Không biết là đã từng có không nữa.

Thì cách đây gần 1000 năm em nghĩ thủy thổ, cây vải Thanh Hà chắc cũng khác giờ ít nhiều chứ cụ? với lại ông phó sứ chắc toàn dự tiệc vua, hay ra chợ mua vải ăn cụ nhỉ???

 

[Voi sứt]

Trước có chuyện là coi áo dài, khăn đóng là Quốc phục, em phản đối và nói rằng đó chỉ là trang phục của triều Nguyễn, không đại diện cho cả dân tộc. Cá nhân em không bao giờ mặc loại trang phục này.
Sếp em bảo thế theo cậu, trang phục nào là của dân tộc? Nhà Nguyễn không phải triều đại Vn sao?
Em bảo chả có trang phục nào của dân tộc hết, nếu em bảo sếp nếu em thích trang phục thời Lê, thời Trần thì sao? Cũng là triều đại chính thống đấy chứ ???
Sếp tím mặt.

Theo em quốc phục phải như thời cụ Hùng, đầu cắm lông chym còn chy...m thời che khố, đơn giản gọn nhẹ. Quốc phục nam của các đảo Thái Bình Dương em thấy giờ ngừi ta vẫn mặc vậy, em nhìn rất ưng. Cảm ơn thớt của cụ đốc.

 

[doctor76]

Theo em quốc phục phải như thời cụ Hùng, đầu cắm lông chym còn chy...m thời che khố, đơn giản gọn nhẹ. Quốc phục nam của các đảo Thái Bình Dương em thấy giờ ngừi ta vẫn mặc vậy, em nhìn rất ưng. Cảm ơn thớt của cụ đốc.

Cũng chỉ nghe sách Tàu mô tả thời cụ vua Hùng là: xăm con chim vào trán, đeo ấn đồng thao, ..chắc có mặc áo mới đeo được dây thao chứ cụ, chả lẽ cởi trần, hehe

 

[Hacking]

Xưa tre gì mà to 20,30cm không vậy cc.Có loại 60cm luôn

cháu nghĩ đó là cây "luồng", cũng là 1 giống tre, rất to và thẳng. cái này thời xưa các cụ nhà mình hay khai thác làm mái nhà