[Funland] Dịch sách cổ : An Nam Tức Sự của sứ thần nhà Nguyên

[Homo Deus]

[Có thơ rằng]

Quốc úy thanh bàn hộ, 國尉青盤護
Quân tưu bạch đĩnh khu. 軍掫白梃驅

Nghĩa là:

Quan Quốc úy cầm miếng ván xanh như cái mâm [ để che],
Quân đi tuần tra người đi đầu cầm 1 chiếc gậy.

Hiện nay, đảm-đương việc nước có 2 người: một người là chú của Tù trưởng [ vua Trần Anh Tông] tức ngụy Thái sư Trần [ Quang] Khải 陳啟; một là em của [ của vua] giữ chức ngụy Thái úy tên là Trần [ Đức] Diệp 陳曄 [ là con trai thứ 2 của vua Trần Thánh Tông, sinh năm Ất Sửu, 1265], việc quốc gia đại-sự lớn nhỏ đều do Khải và Diệp chuyên tâm gắng sức và [ đưa ra] quyết-định. Mỗi lần đến trước cửa điện môn, lập tức 2 người này [ Khải và Diệp] xuống xe rồi mỗi người cầm 2 miếng ván to tròn như cái gương, màu xanh, rộng 6 xích [ khoảng 2m] trên có vẽ mặt trời, trăng, sao Bắc Đẩu và 28 vì sao [ Nhị Thập Bát Tú 二十八宿] có ý là che-chở cho mình.

Ở mỗi châu, huyện có quan gọi là “tướng tưu 將掫” [ tướng tuần gác] giữ việc tuần tra, canh gác, phòng thủ kiêm cai-quản quân đội địa phương thuộc phạm vi lãnh địa của mình, hễ có tin cấp báo thì tập trung trai tráng lên đường ngay, khí giới tự họ trang-bị, tôi không thấy [ đội quân này] trang bị cung tên, nhưng có trang bị nỏ tẩm thuốc độc, súng tiêu 鏢 [một thứ súng cổ, bằng kim loại, như cái giáo, dài ngắn nặng nhẹ tùy theo, dùng thuốc nổ để phóng mũi tiêu kim loại] cũng có người chỉ cầm mỗi cây côn mà thôi. [ các Vương thất, hoàng tộc đời Trần đều có quyền tuyển mộ trai tráng để làm quân đội riêng, khi vô-sự thì chuyển sang làm ruộng, khi có giặc thì tuyển-mộ các trai tráng khỏe mạnh, cứ 5 người thành 1 “ngũ”, 1 ngũ thành 1 “đồ”, lại chọn ra 2 người giỏi nhất về võ-nghệ để thao luyện quân].

Chỗ in đậm em nghĩ là Trần Nhân Tông chứ nhỉ, Anh tông là con Nhân Tông. Nhân Tông mới là cháu cụ Khải. Tá Thiên Vương Trần Quốc Việp là con Thánh Tông em Nhân Tông.

 

[hrvs]

Tưởng tượng vậy thôi cụ.
Vua quan thời xưa trông thất vọng lắm.
Gần nhất là triều Nguyễn mới có ảnh chụp từ Đồng Khánh, đến Khải Định mới có clip, thì trông rất tệ.
Còn Quang Trung thì có tranh truyền thần do hoạ sĩ Thiên Triều tặng trông càng chán.
Nhà Trần thì dân toàn chân đất, vua thì toàn cận huyết, lấy đâu ra mà đẹp.

E đang nói từ góc độ phim ảnh, nghệ thuật VN làm thế nào để thu hút, thúc đẩy được thanh thiếu niên lẫn ông già bà cả thêm yêu và tìm hiểu lịch sử nước nhà ấy cụ.
Chứ còn thực sự thì cả các cung tần mỹ nữ của hoàng đế nhà Thanh nhìn qua ảnh lưu trữ thì khán giả nào cũng thất vọng toàn tập khi so với các diễn viên ĐA thời nay chứ
Nhưng nghệ thuật có quyền làm những điều đó, và bọn TQ làm rất giỏi điều này, tới mức thanh thiếu niên Việt giờ qua phim TQ còn hiểu lịch sử TQ nhiều hơn cả LS VN

 

[Homo Deus]

Nhân dịch ngồi ở nhà xem phim về con đường tơ lụa Marco Polo, rồi tìm mua 2 cuốn viết về Marco Polo và Mông cổ bí sử xem thấy cũng thú vị. Hóa ra Hốt Tất Liệt, người chỉ đạo đem quân sang đánh VN 3 lần (có con trai Thoát Hoan cầm đầu và chui ống đồng thua chạy) là vị vua khá thú vị. Từ hồi xa xưa ông đã giao lưu với mọi đạo giáo, chấp nhận nhiều tư tưởng, cá nhân từ các nền VH khác nhau du nhập vào và sử dụng họ để góp phần quản trị quốc gia. Trước đây chưa biết em luôn nghĩ ông ấy chỉ đem quân đi mở bờ cõi và chém giết (dù việc đó là phổ biến).

Hốt Tất Liệt là vị vua rất giỏi trị nước đấy cụ, ông ý rất trọng thương mại và biết dung nguofi nước ngoài (như Marco polo). Có 1 điều thú vị có vẻ ông ý muốn so bì với Giáo Hoàng xem ai mới là thiên tử

 

[doctor76]

Chỗ in đậm em nghĩ là Trần Nhân Tông chứ nhỉ, Anh tông là con Nhân Tông. Nhân Tông mới là cháu cụ Khải. Tá Thiên Vương Trần Quốc Việp là con Thánh Tông em Nhân Tông.

Lúc tác giả sang nước ta là 1293, lúc này đời vua Trần Anh Tông chứ cụ? Cũng có thể tác giả lầm ngôi thứ nhà Trần chút ???

 

[doctor76]

Chắc chắn bài Mộng uyên ương hồ điệp của tác giả Hoàng An không phải là bài Mộng hồ điệp mà ông phó Sứ nghe đâu cụ.

Bài hát được cho là xuất phát từ một cảm xúc bất chợt của nhạc sĩ Hoàng An vào một tối tháng 10 năm 1992. Sau khi hoàn thành phần giai điệu mang đậm phong cách Trung Hoa, Hoàng An đã sử dụng nhiều đoạn thơ Đường khác nhau để viết thành phần lời.
Mộng uyên ương hồ điệp (tạm dịch: Giấc mơ đôi bướm), nguyên tên Tân uyên ương hồ điệp mộng (phồn thể: 新鴛鴦蝴蝶夢, giản thể: 新鸳鸯蝴蝶梦, bính âm: Xin yuan yang hu die meng) là tên một bài hát tiếng Hoa, do ca sĩ, nhạc sĩ Hoàng An trình bày.[1] Phát hành lần đầu vào ngày 1 tháng 2 năm 1993, được sử dụng như một ca khúc trong phim Bao Thanh Thiên,

Em cũng nghĩ thế, để cố tìm xem phần nhạc nó thế nào cụ ạ.
Chắc cụ phó sứ được nghe bản Mộng Hồ điệp phiên bản khác rồi.

 

[doctor76]

E đang nói từ góc độ phim ảnh, nghệ thuật VN làm thế nào để thu hút, thúc đẩy được thanh thiếu niên lẫn ông già bà cả thêm yêu và tìm hiểu lịch sử nước nhà ấy cụ.
Chứ còn thực sự thì cả các cung tần mỹ nữ của hoàng đế nhà Thanh nhìn qua ảnh lưu trữ thì khán giả nào cũng thất vọng toàn tập khi so với các diễn viên ĐA thời nay chứ
Nhưng nghệ thuật có quyền làm những điều đó, và bọn TQ làm rất giỏi điều này, tới mức thanh thiếu niên Việt giờ qua phim TQ còn hiểu lịch sử TQ nhiều hơn cả LS VN

Góc độ điện ảnh, kịch...của ta về Lịch sử, em thấy phần chối nhất là trang phục, cái này thua xa TQ.
Vua thời nào cũng mặc giống nhau, cứ thời cổ là mặc ngay bộ quần áo nhà Nguyễn gồm : khăn xếp, áo the, quần...vua quan cũng vậy, vua thì đội cổn miện nhà Nguyễn như hề.
Thời Lê, vua ta mặc có nét giống vua Minh, còn dân thì mặc viên lĩnh, giao lĩnh gần giống thời Đường nhưng kín đáo hơn.

 

[Kurumasuki]

Góc độ điện ảnh, kịch...của ta về Lịch sử, em thấy phần chối nhất là trang phục, cái này thua xa TQ.
Vua thời nào cũng mặc giống nhau, cứ thời cổ là mặc ngay bộ quần áo nhà Nguyễn gồm : khăn xếp, áo the, quần...vua quan cũng vậy, vua thì đội cổn miện nhà Nguyễn như hề.
Thời Lê, vua ta mặc có nét giống vua Minh, còn dân thì mặc viên lĩnh, giao lĩnh gần giống thời Đường nhưng kín đáo hơn.

Đây cụ
"Tháng 10 âm lịch năm 1300, Trần Anh Tông đặt quy chế mới về trang phục bá quan, theo đó quan văn đội mũ chữ đinh màu đen, thuộc quan đội mũ toàn hoa màu xanh có hai vòng vàng đính vào hai bên. Áo của quan văn, tướng võ phải có ống tay rộng từ 9 tấc đến 1 thước 2 tấc, không được rộng dưới 8 tấc. Ngoài ra, các quan văn võ đều không được phép mặc xiêm, tụng quan không được phép mặc thường. Đến mùa xuân năm 1301, nhà vua lại ban chiếu cho bá quan văn võ đều dùng mũ chữ đinh, có miếng lụa bọc tóc màu tía xen màu biếc"
Căn cứ thêm vào tư liệu của Nguyên sử, hoàn toàn có thể vẽ lại được trang phục đời Trần.

 

[Lah]

Cụ nói đúng, tất nhiên là ông ấy cũng là quan nước lớn, chức vụ Lang Trung bộ Lễ , chắc cỡ như thứ trưởng bây giờ, nên cái nhìn không tránh khỏi phiến diện.
Ở các tác giả khác em dịch, như Chân Lạp Phong thổ ký, cái nhìn cũng vậy...

Lang trung là cục trưởng thôi cụ.

 

[garungrobi]

Cụ doctor76 giỏi chữ Hán lại bỏ công sưu tầm tài liệu lịch sử quý, dịch lại công bố cho mọi người, thật có tâm. Những tài liệu của Cụ rất khó dịch, cần có kiến thức tổng hợp và có giá trị lịch sử rất cao, giúp con cháu nước Việt biết rõ ơn về cuộc sống của Tiền nhân. Đáng tiếc là các nhà Sử học hay các viện nghiên cứu lịch sử chưa quan tâm hoặc không biết.

Em rất thích đọc bài của Cụ Chủ. Việc Cụ làm cũng cũng là giúp đời, giúp đạo, tạo Âm đức. Chúc Cụ và gia đình luôn bình an, mạnh khỏe, an lạc- cát tường.
Em mời Cụ một ly ạ.

Thật ra là thừa biết. Ý trên ko muốn phổ biến thôi. Ko lại bảo sao ta giống Trung Quốc thế lại ko giống tuyên truyền

 

[dz0r0]

Không tính mục đích 9chị và 1 số hạn chế của thời đại, phàm là người có văn hóa thâm sâu thì không ai đi "miệt thị" dân tộc khác đâu cụ. Hơn nữa đôi khi ranh giới giữa lời nói thật và "miệt thị" cũng rất mong manh, tùy thuộc vào góc độ đánh giá, tri thức, thế giới quan của người viết cũng như người đọc nữa.
Có những đoạn cụ ấy tả về cuộc sống của người Việt thời đó nghe không mấy dễ chịu, nhưng chúng ta cũng nên thử đứng từ góc độ khách quan mà tự nhìn nhận, thời xưa cũng thế mà thời nay cũng nên như vậy.

Phần lớn mọi người khi ra nước ngoài đều bị shock văn hoá mà bọn tây lông hay gọi là culture shock. Ngày nay dù thế giới phẳng rồi mà shock văn hoá cũng vẫn phổ biến. Việc người xưa shock văn hoá cũng là dễ hiểu và việc họ mô tả các cụ mình với một giọng văn khó chịu là điều bình thường. Mình đọc và lọc bằng lăng kính của mình thôi. Lật ngược lại vấn đề các cụ cứ sang tàu xem dân họ cởi trần hoặc sang Châu Âu khu vực không phải khu du lịch thì cũng thấy shock văn hoá như thường

 

[dz0r0]

Em cũng nghĩ thế, để cố tìm xem phần nhạc nó thế nào cụ ạ.
Chắc cụ phó sứ được nghe bản Mộng Hồ điệp phiên bản khác rồi.

Khả năng là tích Trang Chu mơ hoá thành bướm bay lượn rong chơi rồi tỉnh dậy lấy làm quái lạ không biết mình mơ thành bướm hay là bướm mơ thành mình?

 

[chuot08]

Chỗ in đậm em nghĩ là Trần Nhân Tông chứ nhỉ, Anh tông là con Nhân Tông. Nhân Tông mới là cháu cụ Khải. Tá Thiên Vương Trần Quốc Việp là con Thánh Tông em Nhân Tông.

Ông Sứ sang Việt Nam năm 1293 là đời vua Anh Tông rồi cụ. Ngoài lề chút, em nghĩ các đời vua xưa cũng khá dân dã, ăn trầu uống riệu cũng như thường; có lẽ đến đời Hậu Lê và Trịnh Nguyễn sau này mới có đk phú quí hơn. Đây là 1 đoạn trích vua Anh Tông uống riệu ngâm cỏ thạch xương bồ bị say, năm 1299.

 

[garungrobi]

Em nghĩ các nhà Sử học nên thay đổi cách viết và dạy Lịch sử cụ ạ, sao họ không tìm dịch tư liệu nước ngoài, có khá nhiều, dạy về lối sống, ăn mặc, nhà cửa, chọ búa như tác giả viết đây cụ, nó sống động như ta đang ở thời nhà Trần gần 1000 năm trước, mà dễ hiểu.

Khó cụ à. Lịch sử đúng sai đôi khi ko quan trọng bằng có đúng với chủ trương tuyên truyền ko nữa.

 

[doctor76]

Khó cụ à. Lịch sử đúng sai đôi khi ko quan trọng bằng có đúng với chủ trương tuyên truyền ko nữa.

Vâng, cái này thì khó thật. Chẳng hạn, đọc thư các giáo sĩ gửi cho nhau, đôi khi thấy quân Tây Sơn và cả quân Nguyễn cũng cực kì tàn bạo, cắt cổ các nữ tu, cướp phá đồ thờ, nhưng viết ra thì động chạm..

 

[belo]

[ Thơ rằng]

Sênh tiêu vi xú kỹ, 笙簫圍醜妓
Lao lễ tự dâm vu. 牢醴祀淫巫

Nghĩa là:

Tiếng sênh, sáo nổi lên thì một đám ca kỹ nhìn dáng xấu vây xúm xung quanh
Cỗ lớn, rượu ngọt bày ra thì một đám đồng cốt nhảm nhí say rượu cúng bái.


Tôi đã từng được dự yến tiệc ở điện Tập Hiền 集賢殿 [ nơi các quan Văn làm việc trước khi vào chầu vua], tiết mục biểu diễn có một nhóm con hát là nam [ nam ưu 男優] và ca kỹ, vũ nữ [ nữ xướng 女倡], mỗi bên chia ra làm 10 người họ ngồi chiếu dưới đất. Nhạc cụ thì thấy có những thứ như đàn Tì bà 琵琶, đàn Tranh kiểu đời Tần 秦箏, đàn Tam Huyền 三絃 [ đàn 3 dây]. Tiếng hát tiếng đàn hòa lẫn vào nhau. Khi bắt đầu hát thì ê a lấy giọng rồi sau đó mới đến lời hát [ chính], tôi ngồi cùng cả Điện hạ [ không rõ ai], có cả ngoại thích [ họ ngoại nhà vua] nhưng không thấy Thượng sứ đâu [ chánh sứ TQ].
Phía trước điện Tập Hiền có biểu diễn nhiều điệu múa, leo cột, múa rối trên đầu gậy [ 杖頭傀儡 trượng đầu khôi lỗi; là một trò múa rối mà người ta gắn các con rối lên đầu cây gậy để biểu diễn]. Lại có những người mặc quần gấm rất đẹp nhưng mình lại để trần, nhìn rất khêu gợi, họ nhảy nhót hò reo rất náo nhiệt. Các vũ nữ đi chân không, có xích đeo chân, xòe mười đầu ngón tay ra như trạc cây nhưng rất là mềm mại, sau đó họ từ từ đứng dậy và bắt đầu điệu múa. [ Tôi thấy] phong-thái điệu múa này xấu. [ Đây rất có thể là các vũ nữ Chăm Pa, tác giả chưa từng thấy nên chê].
Trước cửa của nhà người dân, hầu như trăm nhà như một, đều có một cái am nhỏ thờ thần gọi là “Mã Phu Nhân 馬夫人” được tạc bằng gỗ, tôi trông thấy nó xấu xí kinh khủng, mà chả biết gọi là gì. Cứ đến ngày mùng 1 đầu tháng thì đem tượng gỗ ấy bày ra sân, già trẻ sắp hàng mà khấn khứa vái lạy.

Xin lỗi cụ Đôc tờ, em có xem bản text hóa của tác phẩm này thì thấy nhiều chữ khác với bản của cụ. Ví dụ đoạn này Mã phu nhân bản text là Mã Đại Nhân. Không rõ Mã đại nhân là ông nào, chả nhẽ Mã viện, hay thần Bạch Mã. Mồng một rằm (sóc vọng) thấy chép là bày biện đồ ra sân cúng bái, rằm mùng một cúng tổ tiên, thì đúng rồi, nhưng em không nghĩ là lôi tượng từ cái am nhỏ bày ra cúng.
Đoạn tả nhảy múa thì là có người cởi trần mặc khố gấm, vũ nữ đi chân không ( không bị xích), ngón tay xòe ra. Nhảy múa đóng khố cởi trần thì quen rồi, còn bàn tay xòe ngón mềm mại em thấy hơi giống động tác múa bàn tay khi hát chèo.

 

[doctor76]

Đây cụ
"Tháng 10 âm lịch năm 1300, Trần Anh Tông đặt quy chế mới về trang phục bá quan, theo đó quan văn đội mũ chữ đinh màu đen, thuộc quan đội mũ toàn hoa màu xanh có hai vòng vàng đính vào hai bên. Áo của quan văn, tướng võ phải có ống tay rộng từ 9 tấc đến 1 thước 2 tấc, không được rộng dưới 8 tấc. Ngoài ra, các quan văn võ đều không được phép mặc xiêm, tụng quan không được phép mặc thường. Đến mùa xuân năm 1301, nhà vua lại ban chiếu cho bá quan văn võ đều dùng mũ chữ đinh, có miếng lụa bọc tóc màu tía xen màu biếc"
Căn cứ thêm vào tư liệu của Nguyên sử, hoàn toàn có thể vẽ lại được trang phục đời Trần.

Vẽ thoải mái mà cụ, nhưng xem phim ảnh, thậm chí đúc tượng của ta, trang phục rất lẫn lộn, vua Lý mặc đồ vua Tàu, Lê Quý Đôn là quan thời Lê lại cho tạc tượng đội khăn xếp thời Nguyễn, cứ lính tráng là cho mặc áo đội nón tốt đỏ thời Nguyễn, lính nào cũng đội nón chân quấn xà cạp, ...

 

[Kurumasuki]

Vẽ thoải mái mà cụ, nhưng xem phim ảnh, thậm chí đúc tượng của ta, trang phục rất lẫn lộn, vua Lý mặc đồ vua Tàu, Lê Quý Đôn là quan thời Lê lại cho tạc tượng đội khăn xếp thời Nguyễn, cứ lính tráng là cho mặc áo đội nón tốt đỏ thời Nguyễn, lính nào cũng đội nón chân quấn xà cạp, ...

Vâng, ý em là ta nghèo nên làm ẩu, chứ không phải là không có tư liệu.

 

[doctor76]

Xin lỗi cụ Đôc tờ, em có xem bản text hóa của tác phẩm này thì thấy nhiều chữ khác với bản của cụ. Ví dụ đoạn này Mã phu nhân bản text là Mã Đại Nhân. Không rõ Mã đại nhân là ông nào, chả nhẽ Mã viện, hay thần Bạch Mã. Mồng một rằm (sóc vọng) thấy chép là bày biện đồ ra sân cúng bái, rằm mùng một cúng tổ tiên, thì đúng rồi, nhưng em không nghĩ là lôi tượng từ cái am nhỏ bày ra cúng.
Đoạn tả nhảy múa thì là có người cởi trần mặc khố gấm, vũ nữ đi chân không ( không bị xích), ngón tay xòe ra. Nhảy múa đóng khố cởi trần thì quen rồi, còn bàn tay xòe ngón mềm mại em thấy hơi giống động tác múa bàn tay khi hát chèo.

Em dịch từ bản scan sách từ TQ, có thể trong quá trình Scan, có chữ bị thiếu, thêm nét, nhất là những chữ giống nhau.
Cảm ơn đóng góp của cụ, vì bản em dịch là chữ Mã Phu Nhân, chữ đại và chữ Phu khác nhau chỉ 1 nét trên, ...
Em sẽ có soát lại, vì cũng chưa tham khảo các bản dịch khác nếu có ở Vn.

 

[hungpb]

Cám ơn cụ Doctor,
Chúc cụ mạnh khỏe để tiếp tục dịch cho cccm mở rộng kiến thức.
Em thích đọc sử, nhất là những tài liệu như cụ dịch, nó không mang tính tuyên truyền, đọc đến đây em cũng đã mường tượng được phần nào cuộc sống cũng như văn hóa thời Trần

 

[garungrobi]

Vâng, ý em là ta nghèo nên làm ẩu, chứ không phải là không có tư liệu.

Ko phải, vì làm theo tư liệu thì bị cấm chiếu vì giống Tầu. Nó khổ thế đấy. XH mình nhiểu thứ nó ttows trêu lắm. Em thì em nghĩ với quan trên thì thà chối bỏ hết sự thật lịch sử chứ ko có truyện lệch với tuyên truyền đâu.