Hà Nội sơ tán dân để đánh Mỹ tháng 12-1972
Nguyễn Kim Phong
(Tạp chí Lịch sử Quân sự 12/1987)
Trong chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ đối với miền Bắc nước ta (8-1964-1972), những người cầm đầu Nhà trắng và Lầu Năm góc luôn luôn coi Hà Nội, thủ đô nước VNDCCH, trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của cả nước là một mục tiêu quan trọng nhằm gây sức ép “tối đa” với ta trong những bước phiêu lưu quân sự của chúng. Trong chiến tranh phá hoại của Mỹ, HN có số dân là 1.021.000 người trên diện tích 586km2, bao gồm 4 khu phố nội thành (nay là 4 quận Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Ba Đình, Đống Đa) và 4 huyện ngoại thành (Thanh Trì, Từ Liêm, Gia Lâm, Đông Anh). Trong đó, chỉ với hơn 37km2, nội thành HN có tới gần 65 vạn người, bình quân 17.000 người/km2. Khu phố Hoàn Kiếm là nơi có mật độ dân số rất cao, hơn 4 vạn người/km2. Nơi đây có nhiều cơ quan, xì nghiệp liền nhau, nhiều rạp hát, rạp chiếu bòng, mậu dịch lớn, chơ to, có khu vực HN cũ, đường sá chật hẹp, nhà cửa xây dựng từ lâu rất nguy hiểm đối với chiến tranh phá hoại của địch. Không những đông, thành phần cấu tạo số dân nội thành cũng rất đa dạng, phức tạp, khó khăn cho công tác vận động sơ tán. Trong số 65 vạn dân ở nội thành, có 106.000 cán bộ, công nhân, viên chức ở các cơ quan, xí nghiệp Trung ương, hơn 42.000 học sinh, sinh viên các trường đại học và trung học chuyên nghiệp của các Bộ mà diện vận động sơ tán thuộc về công tác của Ban sơ tán trung ương. Ngoài 50.000 cán bộ, công nhân viên chức các cơ quan, xí nghiệp địa phương còn 46.000 xã viên các hợp tác xã thủ công, xây dựng…, hơn 10.000 tiểu thương các ngành, gần 9.000 lao động linh tinh khác mà đời sống của họ gắn liền với sinh hoạt của thành phố, hơn 200.000 trẻ em từ 15 tuổi trở xuống. Ngoài ra, còn phải kể đến thường xuyên có hơn 20.000 người vãng lai thành phố hàng ngày.
Trong cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ nhất của địch, Hà Nội đã vận động được nhiều người sơ tán ra ngoại thành và đi các tỉnh khác. Kết hợp với việc điều chuyển các cơ sở kinh tế ra ngoài thành phố và thực hiện nhiều biện pháp tích cực, số dân ở nội thành hà Nội đã giảm nhiều. Song, sau khi địch ngừng ném bom chấm dứt cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ nhất, tình hình HN tương đối yên tĩnh, và do gặp nhiều khó khăn trong khi sơ tán, nhiều người lớn và trẻ em lại trở về, làm cho dân số thực sự ở nội thành lại tăng lên. Bước vào cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ hai, để chủ động đối phó với địch, ngày 4-5-1972, Thành ủy chủ trương khi địch bắt đầu đánh lại vào thành phố nhưng không liên tục thì vẫn phải đảm bảo sản xuất bình thường, sẵn sàng chiến đấu nhưng phải sơ tán hết người già, trẻ em, những người không có nhiệm vụ chiến đấu, sản xuất ra khỏi thành phố, khoảng 30 vạn (số còn lại khoảng 30-35 vạn). Những người còn ở lại làm nhiệm vụ phải có đủ hầm, hố, sinh hoạt quân sự hóa. Từng cơ quan, xí nghiệp, khối phố… sẵn sàng sơ tán cấp tốc khi có tình hình khẩn trương.
Khi địch đánh vào thành phố tương đối liên tục thì phải sơ tấn khoangr 10-15 vạn người nữa (số còn lại khoảng 20-25 vạn). Và khi địch đánh liên tục, ác liệt vào HN thì phải cấp tốc sơ tán nhân dân, tạm ngừng sản xuất trong nội thành, sẵn sàng chiến đấu ở mức cao nhất và chiến đấu thắng lợi với kẻ thù. Trường hopự này chỉ có những lực lượng có nhiệm vụ chiến đấu, phục vụ trực tiếp cho chiến đấu mới được ở lại nội thành, bao gồm bộ phận nhẹ các cơ quan Thành ủy, Ủy ban hành chính thành phố, các lực lượng vũ trang chiến đấu bảo vệ thành phố (bộ đội chủ lực của Bộ và Hà Nội, các lực lượng dân quân tự vệ, công an nhân dân), các lực lượng cấp cứu phòng không, khắc phục hậu quả, thông tin liên lạc, những cơ sở sản xuất đảm bảo cho chiến đấu như điện, nước… Tất cả các bộ phận khác phải cấp tốc sơ tán, trong thời gian ngắn nhất phải rút ra ngoài.
Sai đúng các cụ đừng mắng em!
.
