Chủ thớt nói vài tháng nữa là xong thì tức là luận án đã thành hình, đầy đủ xương thịt rồi; mọi thứ thủ tục và công bố quốc tế đều đã ổn - tức là phần việc khó nhất cơ bản đã xong. Trên thực tế, quá trình soạn thảo luấn án mất từ vài tuần đến hàng tháng, lại lên lên xuống xuống chỉnh sửa theo góp ý của giáo sư, người proof-reading, v.v. cũng mất thêm hàng tháng nữa. Ở Đức thường có lệ xong xuôi đâu đấy rồi lại niêm yết quyển luận án công khai tại khoa viện cũng mất hàng tuần. Em nhớ Pháp, Bỉ còn có cả vòng trù bị gì đấy trước khi bảo vệ chính thức.
Vào lúc lẽ ra bắt đầu được xả áp mà chủ thớt ngó nghiêng bạn bè rồi bị stress em cũng thấy lạ. Làm NCS lúc căng nhất là thống nhất được ý tưởng và đề xuất hướng và kế hoạch nghiên cứu với GS, rồi đến giai đoạn công bố quốc tế. Chứ đã biết chỉ còn vài tháng nữa là xong thì có lẽ NCS nào cũng đầy xung lực, và việc tốt nhất cần làm lúc đó là dành thời gian lập và triển khai kế hoạch hậu bảo vệ: ăn chơi xả láng, ứng tuyển R&D tại hãng, lập start-up, kết nối đối tác làm ăn, chuẩn bị thủ tục sứ quán và mua quà biếu xén (nếu về nước luôn), hay tìm suất postdoc nếu định theo đuổi nghiệp hàn lâm.
Liệu có khả năng chủ thớt đang gặp khúc mắc nào đó với GS, kể cả mấy ông phản biện, hay thấy nghi ngờ kết quả nghiên cứu? Muốn trị được bệnh thì NCS phải tự bắt đúng bệnh đã.