Đây đều là các hiện tượng / công cụ phổ biến trong ngôn ngữ và được giảng dạy rộng rãi ở phương Tây từ cấp 3. Chỉ có điều
nghành ngôn ngữ học VN chưa phát triển đến nơi đến chốn và môn Ngữ Văn dạy ở trường lớp Việt Nam vừa thừa vừa thiếu nên chủ thớt thấy lạ lẫm.
Ví dụ 1:
“Hắn ta khoe quen biết nhiều dân xã hội”. “Xã hội” ở đây là “xã hội đen”
Trường hợp này được gọi là
euphemism trong tiếng Anh. Định nghĩa theo Wiki: "A euphemism (/ˈjuːfəmɪzəm/) is an innocuous word or expression used in place of one that is deemed offensive or suggests something unpleasant." ~ tức là cách nói vô hại / không gây phản cảm ~ thuật ngữ chuyên môn gọi là
uyển ngữ, cách nói phổ thông là nói giảm nói tránh. Vd khác: phòng nam = phòng vệ sinh nam.
Ví dụ 2 & 3:
“Giới trẻ Đà Lạt thích làm việc ở Thành phố”. “Thành phố” ở đây đc hiểu là “thành phố HCM”
“Bước đầu áp dụng công nghệ vào nông nghiệp”. “ Công nghệ” ở đây ám chỉ “công nghệ thông tin”
2 trường hợp này được gọi là
synecdoche trong tiếng Anh. Định nghĩa theo Wiki: "
A synecdoche (/sɪˈnɛkdəki/ sin-NEK-də-kee, from Greek συνεκδοχή, synekdochē, 'simultaneous understanding') is a figure of speech in which a term for a part of something refers to the whole of something or vice versa." Tức là dùng cái bộ phận/nhỏ để tượng trưng cho cái toàn thể/lớn hoặc ngược lại.
Theo định nghĩa trên thì nếu tìm trong ngữ văn VN sẽ ra
hoán dụ:
View attachment 6902103
Tuy nhiên hoán dụ trong tiếng Việt dựa trên nhiều khái niệm khác nhau, bao gồm cả khái niệm
synecdoche (#1 trong hình) nói trên lẫn
metonymy (#2 trong hình, vd: Nhà Trắng hôm nay tuyên bố ủng hộ nền độc lập của Ukraine ~ Nhà Trắng = Chính phủ Mỹ). Hai phép
hoán dụ còn lại cũng có thể được gộp chung vào
metonymy hoặc một số phân loại khác với tên thuật ngữ riêng trong hệ thống ngữ văn tiếng Anh.