[TT Hữu ích] Hồ Nguyên Trừng, vài dòng biên-khảo

[doctor76]

Phần dịch 1 vài truyện ngắn trong tác phẩm: Nam Ông Mộng Lục của Nguyên Trừng.

Nam Ông Mộng Lục nghĩa là: Chép lại những giấc mộng của Nam Ông ( ông già nước Nam).

Tác phẩm gồm 31 thiên và ba bài tựa của Hồ Huỳnh, quan Thượng thư bộ Lễ đồng triều với Hồ Nguyên Trừng, viết năm Chính Thống thứ năm (1440). Tiếp đến là bài tựa của chính Hồ Nguyên Trừng, viết năm Chính Thống thứ ba (1438).

Cuối sách có bài hậu tự của Tống Chương, người Việt Nam, làm quan cho triều Minh, viết năm Chính Thống thứ bảy (1442).

Một số dị bản chỉ ghi có 28 thiên, thiếu mất ba thiên "Mệnh thông thi triệu", "Thi chí công danh" và "Tiểu lệ thi cú", trong đó, thiên "Tiểu lệ thi cú" bị chuyển vào phần sau của "Thi ngôn tự phụ", bản thân thiên "Thi ngôn tự phụ" cũng bị cắt xén bớt một đoạn.

Theo lời đề tựa của tác giả, thì Nam Ông Mộng Lục được biên soạn, một là để "biểu dương các mẩu việc thiện của người xưa", hai là để "cung cấp điều mới lạ cho bậc quân tử".

 

[doctor76]

南翁夢錄序(胡濙): Nam Ông mộng lục tự (Hồ Huỳnh)

夫日星昭布，雲霞絢麗，天之文也；川嶽流峙，草木華實，地之文也；名物典章，禮樂教化，人之文也。普天率土，星羅碁布之國，莫不咸有是文焉。今工部 左侍郎交南黎公澄孟源，性資明敏，才學優長，與予有同朝之好。間以南翁夢錄一帙見示，且徵言以弁其端。

予 徧閱之，南翁乃孟源自號，其所著之文，簡約而 謹嚴，豐瞻而愽洽，緣情指事，陳義措辭，痛快切實，無非叙君臣之等，明彝倫之懿，闡性命道術之奧，紀家國起廢之由。以至褒賛節義，則感慨激烈，可以厲風 俗，稱揚述作，則清新俊逸，可以怡性情，與夫孟源自叙餘慶所鍾云：出自幽谷，遷于喬木；生逢聖世，深沐堯仁，而有此奇遇之說，予有以知孟源之心， 以為偏方之異跡，今得敷張於中夏，徧聞於郡邑，抑且播聲光於後世，苟非叨聖朝亞卿之寵任，則帙中所錄者，將泯滅於遐荒而無聞矣。今茲遭際，遂獲流傳於不 朽，豈不為存沒之大幸也歟？因嘉其能旌善而篤於仁厚，故不辭其請而書此，以冠于篇端云。

正統五年歲庚申，十月望日，資德大夫正治上卿禮部尚書毘陵胡濙書。

Bài tựa sách "Nam Ông mộng lục"(Hồ Huỳnh)​

Kìa trời sao tỏa sáng,ráng mây phô màu, văn hay chữ tốt của trời ; núi non bủa vây, cỏ cây hoa trái, văn của đất đó ; danh vật điển chương, lễ nhạc giáo hóa, văn của người đó. Khắp trong trời đất, có biết bao nhiêu nước, không đâu không có nền văn minh. Nay Công bộ Tả Thị lang Giao Nam Lê Công Trừng tự Mạnh Nguyên, tư tính thông minh, tài học hơn người, với tôi có giao hiếu đồng triều. Mới rồi đem Nam Ông mộng lục một cuốn cho xem, lại nhờ dùng lời viết tựa.

Tôi xem một lượt, biết Nam Ông là tự hiệu của Mạnh Nguyên, dùng đó để viết văn, ngắn gọn mà nghiêm cẩn, cao nhã mà hòa hợp, theo tình kể việc, lấy ý đặt lời, thú vị thiết thực, lại không quên thứ bậc vua tôi, làm rõ được ý tứ luân thường, nêu lên chỗ sâu sa của tính mệnh đạo thuật, ghi chép con đường hưng phế của nhà nước. Đến như ca ngợi tiết nghĩa thì cảm khái bừng bừng, có thể lấy đó mà uốn nắn phong tục ; biểu dương thuật tác thì siêu thoát thanh tân, có thể lấy đó mà nuôi dưỡng tính tình. Với câu sau, Mạnh Nguyên kể lại phúc trạch của tổ tiên ông hun đúc cho hậu duệ "ra tự hang núi, dời đến cây cao (Đây là thơ trong bài Phạt mộc, phần Tiểu nhã của Kinh Thi. Hồ Nguyên Trừng trích câu này trong thiên Thi Triệu Dư Khương, kể về tổ tiên bên ngoại của Hồ Quý Ly là Nguyễn Thánh Huấn), sinh cùng thời thánh, tắm gội nhân Nghiêu nên có chuyện kì ngộ này", tôi hiểu được tâm ấy của Mạnh Nguyên, đó là dấu tích lạ của một phương, nay được phô trương ở trung hạ, nổi danh khắp quận ấp, hoặc giả thanh danh còn để lại tới hậu thế. Nếu không được thánh triều sủng nhiệm, cho làm Á khanh thì những ghi chép trong sách này sẽ mai một ở chốn hoang xa, không ai nghe đến. Nay nhờ tri ngộ, sách sẽ được lưu truyền bất hủ, há chẳng phải là dịp may lớn trước nguy cơ mai một đó sao ? Nhân vì đánh giá cao việc biểu dương cái thiện, dốc lòng vào nhân hậu của ông nên tôi đã không chối từ, viết vài lời vào đầu cuốn sách vậy.

Ngày rằm tháng Mười, năm Canh Thân, niên hiệu Chính Thống thứ năm ,1440.
Tư đức Đại phu, Chính trị Thượng khanh, Lễ bộ Thượng thư, Hồ Huỳnh người ở Tì Lăng, đề tựa.

 

[khoailangvietnam]

Nghe 1 số anh diễn giải thì con bò thành con rắn cũng được.

Nhưng lịch sử nó diễn ra ra sống động. Ko ai tác động được vào nó.

Càng nói càng diễn giải theo ý mình lại lòi cai đuôi của mình ra ngay.

Một quốc gia tồn tại sừng sững, lập quốc ngang với người Anh ở đảo Anh mà chúng nó dám bảo ko có Khái niệm về dân tộc, quốc gia.

Thời Minh đô hộ có 64 cuộc kh nổ ra.

nhưng cũng để nói ở đất nước chúng hoặc bị tấn công bởi dân Tàu hoặc trong nước tồn tại những bộ phận bị khuyết tật về mặt tâm hồn do mất gốc hoặc ko cùng gốc gac.

Về văn hóa, từ sớm, Khổng Tử đã đề cao 3 mối quan hệ giềng mối là vua tôi, cha con và vợ chồng là 3 cái quan trọng làm nên xh. Chứ đâu mỗi quan hệ vua tôi. Nhiều anh cứ đặt quan hệ vua tôi, đúng, nhưng nó là thứ được đề cao mà người theo Nho giáo họ thực hành, đề cao.

Chứ ko phải diễn giải bừa là họ chỉ theo vua của họ, abc chứ ko tồn tại đất nước. Diễn giải rất bựa và ko đặt nó trong bối cảnh chung của văn hóa.

Em ko phải học giả gì nhưng đọc sách Tứ Thư, chữ Quốc đã xuất hiện rất sớm, dịch ra là quốc gia, nước đó.

Ít nhất phải đọc sách cái đã, những sách Tàu kinh điển, Tứ Thư, Hàn Phi Tử, Binh pháp Yoon tử. .khái niệm quốc gia được họ viết rất nhiều. Mà người Việt, Hàn, Jpan đọc sách ấy cả chứ đâu.

 

[doctor76]

南翁夢錄序(胡元澄): Nam Ông mộng lục tự (Hồ Nguyên Trừng)

語稱：十室之邑，必有忠信。如丘者焉，况交南人物，自昔蕃盛，豈可以偏方而遽謂無人乎哉！前人言行才調，多有可取者，至于兵火之間，書籍灰 燼，遂令泯滅無聞，可不惜歟？興思及此，尋繹舊事，遣亡殆盡，猶得百中之一二，集以為書，名之曰南翁夢錄，以備觀覽，一以揚前人之片善，一以資君子之 異聞。雖則區區于小說，亦將少助于燕談。

或問予曰：君所書者，皆是善人，平生聞見，無不善乎？予應之曰：善者我所樂聞，故能記之。不善者非無，吾不 記耳。曰：錄以夢名，其義安在？曰：彼中人物，昔甚繁華，時遷事變，畧無遺迹，惟我一人，知而道之。非夢而何？達人君子，其知之乎？南翁澄自謂 也。

正統三年戊午，重九日，正議大夫資治尹工部左侍郎交南黎澄孟源序.


Tạm dịch

Luận ngữ có câu "Trong một cái ấp mười nhà, tất có người trung tín như Khâu này vậy", huống gì Giao Nam nhân vật phồn thịnh, chẳng lẽ vì là nơi xa xôi mà vội cho rằng không có nhân tài ?

Người xưa, lời nói , việc làm, ghi chép, có nhiều điều biết rõ, nhưng qua cơn binh lửa, sách vở cháy sạch, thành ra bị mất mát không được nghe lại, chẳng đáng tiếc lắm sao ? Nghĩ tới điều này, [tôi bèn] tìm ghi việc cũ, thất lạc gần hết, trong trăm phần chỉ còn được một hai ; góp lại thành sách, tên là Nam Ông mộng lục, phòng khi có người xem tới ; một là để biểu dương việc thiện nhỏ của tiền nhân, một là để cung cấp chuyện quái dị cho quân tử , tuy chỉ là tầm thường trong tiểu thuyết, nhưng cũng để góp vui lúc yến đàm.

Hoặc hỏi tôi rằng "Những người ngài ghi, đều là kẻ thiện, vậy thì bình sinh nghe thấy lại không có chuyện bất thiện ư ?" Tôi trả lời rằng "Chuyện thiện, tôi vốn thích nghe, nên mới ghi được, bất thiện không phải không có, chẳng qua không nhớ được thôi". Lại hỏi "Lấy tên là mộng, ý nghĩa ở đâu ?" Trả lời "Nhân vật trong này, trước rất phồn hoa, đời thay việc đổi, dấu xưa không còn, còn mỗi một người biết chuyện mà thôi, không phải mộng là gì ? Đạt nhân quân tử có hiểu cho không ?

Nam Ông, tên tự của Trừng vậy,

Ngày Trùng Cửu, năm Mậu Ngọ, niên hiệu Chính Thống thứ ba, 1438
Chính nghị Đại phu, Tư Trị doãn, Công bộ Tả Thị lang, Giao Nam Lê Trừng Mạnh Nguyên đề tựa.

 

[meotamthe]

Có lẽ kết thúc rồi nhỉ

 

[Great Snow Mountain]

Cha con HQL, HNT có tài mọn nhưng đều chưa tới tầm. Lại tham sống sợ chết!

HQL hơn 70 đã xưng đế lại chấp nhận bị bắt làm tù binh, bị sỉ nhục. Còn giết cả tuỳ tướng khuyên mình tự sát để giữ danh tiết.

HNT thì hợp tác với nhà Minh, moi thông tin nhà Hậu Trần, bị sỉ nhục trả lương bằng gạo, sống nghèo hèn qua bao nhiêu năm cống hiến hết gan ruột cho kẻ thù.

 

[khoailangvietnam]

Ngày xưa có thời tứ trụ lịch sử, rồi mấy ông già già lên phát biểu, người ta ngồi nghe. Nhưng qua thời ấy rồi cc ạ.

Ko ai có thể lừa lọc như trước, sách vở pdf dễ cập nhật, free, dễ tra cứng, bản pdf đánh Ctr F đánh ho quy ly là ra ngay toàn bộ thông tin hoquyly ở sách Toàn thư chẳng hạn.

Rồi wikipedia, có những phần viết rất hay, mà người đọc thấy họ chú rõ nguồn nào, trang, nhà xuất bản.

 

[echnikj]

Mẹ.họ Hồ làm vua chưa khi nào là điềm lành cho nước cả!

Tất cả đều chỉ được một đời rưỡi

 

[MDPlaza2]

ờ

thì thấy lát nói phét nhiều quá
mình cứ dự thế
có sao ko?

Gừng cãi thua rồi, ông này thù lát từ bên OS thì phải. Ông lát chỉ mỗi cái tính kém kiềm chế, bị mấy thằng du côn vào nói đi nói lại là nổi nóng hay mất nick, chứ nói thật ông Gừng này chả có luận điểm gì cả, cách tranh luận thì kẻ cả

 

[echnikj]

Cha con HQL, HNT có tài mọn nhưng đều chưa tới tầm. Lại tham sống sợ chết!

HQL hơn 70 đã xưng đế lại chấp nhận bị bắt làm tù binh, bị sỉ nhục. Còn giết cả tuỳ tướng khuyên mình tự sát để giữ danh tiết.

HNT thì hợp tác với nhà Minh, moi thông tin nhà Hậu Trần, bị sỉ nhục trả lương bằng gạo, sống nghèo hèn qua bao nhiêu năm cống hiến hết gan ruột cho kẻ thù.

Cụ nhận xét "sát" hơn bọn khựa. Ly Trừng có tài, nhưng chỉ giỏi 1 góc thôi (người như vậy thật ra rất phổ biến) không phải toàn tài, không phù hợp làm thiên tử
Tài của QL là lươn lẹo miu mô, tài của Trừng là tài của nhà bác học (về cơ khí) họ không phải là chính trị gia xuất sắc.
Nếu họ sinh ra ở thời nay (hiện tại) thì QL có thể leo lên đến tổng tịch, Trừng đạt đến tầm GS đầu ngành nhận giải Nobel.

 

[khoailangvietnam]

Cái này do nhân dân lúc bấy giờ ngả theo nhà Minh, cho rằng nhà Hồ không xứng đáng, họ hy vọng và ngóng đợi quân Minh sang diệt nhà Hồ để giải phóng cho họ, nhưng sau kh
i nhà Hồ bị diệt thì nhân dân lại chịu cảnh đô hộ của nhà Minh, vì lẽ phản chủ ngay nơi ấy thì với chủ nơi khác chắc gì đã trung, những oán ức đấy là tiền đề để nhân dân theo Lê Lợi khởi nghĩa chống quân Minh. Nhà Hồ tuy có nhiều cải cách, nhưng quan trọng là phe dư đảng và tàn tư ảnh hưởng của nhà Trần trong dân lúc đó còn nhiều, nên không có ủng hộ từ nhân dân. Tầng lớp nhân dân thì ghét ông nào thì sẽ dễ dàng ngả sang ông chống ông đó, đây là lẽ thường trong lịch sử từ cổ đại cho đến hiện đại.

Dân Bắc Bộ ban đâu Lê Lợi phái 3 cánh quân ra Bắc đã ko theo Lê Lợi. Cái này Lê Quý Đôn nói rõ trong ĐV thông sử.

Chỉ sau chiến thắng kì diệu của Đinh Lễ Lý Triện ở Tố Động mới khiến cho Bắc Hà theo Lê Lợi.

Nên Lê Q Đôn, Ngô Sĩ Liên nói rằng Đ Lễ L Triện là 2 tướng giỏi nhất của Lam Sơn.

Dân Bắc Bộ thời ấy ko theo nhà Hồ là nói nhẹ đi, mà họ đã phản bội lại quốc gia dân tộc. Rất nhiều người theo nhà Minh.

Sau này 500 năm, tới thời Ngô Đình Diệm, các thế lực Thanh Hóa, Sau là Thuận Quảng cấm cửa dân Bắc tham gia vào hệ thống chính trị.

 

[Leopard1]

Dân Bắc Bộ ban đâu Lê Lợi phái 3 cánh quân ra Bắc đã ko theo Lê Lợi. Cái này Lê Quý Đôn nói rõ trong ĐV thông sử.

Chỉ sau chiến thắng kì diệu của Đinh Lễ Lý Triện ở Tố Động mới khiến cho Bắc Hà theo Lê Lợi.

Nên Lê Q Đôn, Ngô Sĩ Liên nói rằng Đ Lễ L Triện là 2 tướng giỏi nhất của Lam Sơn.

Dân Bắc Bộ thời ấy ko theo nhà Hồ là nói nhẹ đi, mà họ đã phản bội lại quốc gia dân tộc. Rất nhiều người theo nhà Minh.

Sau này 500 năm, tới thời Ngô Đình Diệm, các thế lực Thanh Hóa, Sau là Thuận Quảng cấm cửa dân Bắc tham gia vào hệ thống chính trị.

Khoai à! Đánh trận Tốt Động mà không có dân Bắc ủng hộ thì 2000 quân với hai con voi (hai đạo kết hợp) gặp 10 vạn quân của Thông nó ném dép cũng chết nhé!
Chém cũng nên hợp lý tý đi chứ!

 

[khoailangvietnam]

Khoai à! Đánh trận Tốt Động mà không có dân Bắc ủng hộ thì 2000 quân với hai con voi (hai đạo kết hợp) gặp 10 vạn quân của Thông nó ném dép cũng chết nhé!

Chém cũng nên hợp lý tý đi chứ!

Em nghe theo Lê Quý Đôn 1 tri thức Bắc Bộ tk 18 chép thế.

Chứ em ko dám phịa ra như thế.

Em nghĩ 90% các cụ ở đây đều ko đọc sách. Chỉ. chém theo kiểu nghe nói, qua loa,...nên tranh luận rất khó.

Em nghĩ nhiều cụ ko đọc 3 tác phẩm Đại V sử kí, Lam sơn thực lục và ĐV thông sử.

Cụ Đôn ko chép cụ Trãi thành 1 chương riêng như Bùi Q Hưng, Lê Sát,...mà chép vài ba dòng thôi. Cũng ko nhắc tới Bình Ngô sách.

 

[bucxucthivao]

Tks cụ doc đã mất công dịch sách. Em theo ngành kỹ thuật nên cho rằng nhân vật Hồ Nguyên Trừng như vậy là đã sống trọn đời hoàn hảo. Là người tài, có đất dụng võ và phát huy trọn vẹn sở học của mình.

 

[doctor76]

Tks cụ doc đã mất công dịch sách. Em theo ngành kỹ thuật nên cho rằng nhân vật Hồ Nguyên Trừng như vậy là đã sống trọn đời hoàn hảo. Là người tài, có đất dụng võ và phát huy trọn vẹn sở học của mình.

Vâng, và cụ cũng gặp may mắn nữa cụ ạ

 

[Bastion.P]

Gần nửa thế kỷ đói khổ kiệt quệ nó làm cho con người ta mờ mắt với chút vật chất nhỏ mọn.

Cách ứng xử của nhà Minh dành cho quan chức tương lai thể hiện trong chiếu chỉ gửi Trương Phụ như sau:

Ngày 17 tháng 3 năm 1407: “Khi quân chiếm được An Nam, hãy thăm dò rộng rãi khắp nước để tìm người tài đức, hoặc có một điều hay, một nghề giỏi. Hãy dùng lễ để

sai khiến, tìm cách đưa về kinh đô.” (Minh Thực Lục I, 250) (a)

Sau đó, vua Minh lại tiếp tục dặn dò kỹ lưỡng việc săn lùng và ứng xử với nhân tài.

Ngày 28 tháng 7 năm 1407: “Đất Giao Chỉ chắc có những người tài đức song toàn ẩn dật tại núi rừng, rành kinh điển văn hay học rộng, có tài hiền lương đứng đắn; nông dân hiếu đễ thông minh chính trực; kẻ thư lại có khả năng được việc, thông thạo sách vở, người luyện tập binh pháp vũ nghệ trí mưu, dung mạo khôi ngô cao lớn, ăn nói lưu loát, có sức vóc dũng cảm; kẻ biết thuật số âm dương, rành y dược chẩn mạch. Hãy hỏi han tìm cho được, dùng lễ sai khiến để mang về kinh dùng.” (Minh Thực Lục I, 274)(b)

Toàn Thư cho biết những kẻ hợp tác khi sang nước Minh đều có người bạn tống, được chu cấp tiền đi đường và cung ứng thực phẩm dọc đường. Có lẽ sử Việt đã đề cập đến “lễ 禮” này. Còn con dân Đại Ngu hưởng ứng ở mức độ nào?

Toàn thư ghi nhận tình hình nhân sĩ Đại Ngu vào năm 1407 như sau:

“Những người có tiếng tăm một chút đều hưởng ứng. Duy có Bùi Ứng Đẩu từ chối, lấy cớ đau mắt, bọn hạ trai học sinh Lý Tử Cấu mấy người lui ẩn không chịu ra mà thôi.” (Toàn Thư II, 235)
Phía nhà Minh, Trương Phụ báo cáo về Kim Lăng như sau:

Ngày 6 tháng 11 năm 1407: “..đã thăm hỏi các quận huyện tại Giao Chỉ để đề cử những người tài đức, rành kinh điển, giỏi văn chương, học rộng tài cao, thông minh chính trực, lực điền hiếu đễ, hiền lương đoan chính, thông thạo việc quan, hiểu rành binh pháp và tài nghệ các mặt gồm 9.000 người, đang lục tục đến kinh đô.”(Minh Thực Lục I, 285)(a)

Vua Minh cho rằng dân phía Nam không quen chịu lạnh nên ra lệnh cấp áo bông, ủng vớ cho những người này.

Như vậy, mặc dù từ vùng nay là Ninh Bình đến biên giới Chiêm Thành tình hình chưa yên hẳn vì cuộc khởi nghĩa Hậu Trần, Trương Phụ đã tuyển được số nhân sự gấp ba lần số giấy khám hợp nhà Minh dự trù. Họ Trương thành công ngoài sức tưởng tượng.

 

[bucxucthivao]

Vâng, và cụ cũng gặp may mắn nữa cụ ạ

Vâng. Nếu đổ cho may mắn cũng có lý. Nhưng theo bản dich chi tiết của cụ thì cụ ấy là người có tài có đức và có giá trị sử dụng.

 

[doctor76]

Vâng. Nếu đổ cho may mắn cũng có lý. Nhưng theo bản dich chi tiết của cụ thì cụ ấy là người có tài có đức và có giá trị sử dụng.

Cụ nói đúng, không có tài sao có thể đứng vững trong chốn quan trường đầy phức tạp của Trung Quốc được, lại còn làm đến Thượng Thư mà.

 

[Bastion.P]

Hình như nó cũng có nguyên do là sau khi Chu Đệ tiếm ngôi, thì dân Tàu ko chịu ra làm quan và xin từ quan nhà Minh khá nhiều. Sau khi dời đo lên Bắc Kinh thì tình trạng còn trầm trọng hơn nữa.

Nhà Minh khát người tài thực sự, đám quan lại hiện hữu vừa thiếu vừa yếu, tài năng chỉ ở mức làng nhàng; khi thấy dân An Nam có ai giỏi mà chịu quy thuận thì bênh dùng ngay.

Cụ nói đúng, không có tài sao có thể đứng vững trong chốn quan trường đầy phức tạp của Trung Quốc được, lại còn làm đến Thượng Thư mà.

 

[bucxucthivao]

Vâng. Em cũng tiếp thu lịch sử trên phân tích của một số cụ. Khái niệm quốc gia dân tộc là tương đối và thời đó nó cũng khác. Những nhân vật lịch sử luôn là các hình mẫu tốt cho thế hệ sau tham khảo và vận dụng trong thời đại của mình.

 

[One-77]

Đau đớn tủi nhục nhứt là kẻ phá truynh, bọn xếp xau dễ dàng hơn nhều ná

Đèo. Thế mà trăm lão thì cả trăm đều ham