[Funland] Dịch tài liệu viết tay : Nhật Ký ở Bắc Hà từ 1787-1789 của Giáo sĩ Jean Davoust

[binhsu7273]

Đọc hết những gì Cụ dịch tạm mới thấy thời đó, Lũ Tây Lông cũng thuộc phường Lẻo Mép. Chiến Tranh không tránh khỏi chém giết hay bị trà trộn cướp bóc, nhưng Tác Giả có vẻ hành văn không khách quan. Cũng có thể vì Tác Giả chỉ là những phường Buôn, nhưng đọc đến đoạn đội lũ "Càn Long" lên đầu thì khó ngửi nổi.
Ps: Chờ Cụ dịch tiếp đoạn Càn Long xua quân vào Đống Đa.

 

[doctor76]

Nể cụ nhiệt tình quá.Một tư liệu đáng quý ko biết giới học giả VN đã biết đc tài liệu này chưa?

Theo em biết thì cũng có người dịch ,nhưng từ sách in, bản dịch đó không chính xác, em cố dịch trực tiếp từ bản gốc hay hơn ạ.

 

[doctor76]

Đọc hết những gì Cụ dịch tạm mới thấy thời đó, Lũ Tây Lông cũng thuộc phường Lẻo Mép. Chiến Tranh không tránh khỏi chém giết hay bị trà trộn cướp bóc, nhưng Tác Giả có vẻ hành văn không khách quan. Cũng có thể vì Tác Giả chỉ là những phường Buôn, nhưng đọc đến đoạn đội lũ "Càn Long" lên đầu thì khó ngửi nổi.
Ps: Chờ Cụ dịch tiếp đoạn Càn Long xua quân vào Đống Đa.

Em dịch vì tác giả lúc đó trực tiếp có mặt cụ ạ, còn đúng sai thế nào do các cụ đọc và cảm nhận, đánh giá, tác giả không đội Càn Long đâu, đoạn sau còn mỉa mai ác cụ nhé.

 

[doctor76]

Em đang hoàn chỉnh nốt phần cuối của tài liệu, sẽ post sớm thôi ạ. Mong các cụ đón đọc.

 

[thattinhvt]

Em đang hoàn chỉnh nốt phần cuối của tài liệu, sẽ post sớm thôi ạ. Mong các cụ đón đọc.

Đang hay, nhanh nhé cụ, mong cụ không son són giống cụ khongthuphi hồi trước . Bọn tây lông nó lưu giữ các tài liệu xưa ghê thật, chắc ở các thư viện của bọn nó đầy các tài liệu mà có khi giới sử học VN chưa tiếp cận được. Một góc nhìn của người nước ngoài về 1 giai đoạn ls VN.

 

[doctor76]

Đang hay, nhanh nhé cụ, mong cụ không son són giống cụ khongthuphi hồi trước . Bọn tây lông nó lưu giữ các tài liệu xưa ghê thật, chắc ở các thư viện của bọn nó đầy các tài liệu mà có khi giới sử học VN chưa tiếp cận được. Một góc nhìn của người nước ngoài về 1 giai đoạn ls VN.

Nhiều lắm cụ, có rất nhiều thư, ghi chép..dạng viết tay, tuy nhiên, nếu ở Pháp thì còn dễ tiếp cận, chứ Vatican khó lắm cụ, xin phép, chờ duyệt, không phải họ gây khó dễ, mà tư liệu nhiều quá, bản gốc thì phải chờ họ sao chụp...

 

[Ndchung]

Tư liệu Cụ Dr quá hay. Người dịch như người Chép sử...

 

[kieuthienan]

Cụ miệt mài quá, cụ sớm có để em đọc tiếp cụ nhé. Chúc cụ sức khoẻ.

 

[t_rex]

Cám ơn cụ. Em hóng

 

[doctor76]

[Chú thích của tác giả: Mấy giáo dân Bắc Hà là thuộc hạ của quan Đại Tư mã [Ngô Văn Sở] mà tôi nhắc tới ở trên, đã quả quyết với tôi rằng Tiếm vương trừng phạt vị quan này về tội hoảng sợ bằng cách trừ ông một tháng lương thực và cấm ông không được đụng với thực phẩm của binh lính. Ngoài ra tôi còn nhớ rằng:
1. Quang Trung có tới đại bản doanh của ông [Quang Trung] tại Vân Sang, [một địa danh gần núi Tam Điệp] và mời các quan võ cao cấp dự tiệc, nhân đó ông bắt Đại Tư mã quỳ xuống cách xa ông trong khi các quan khác ăn uống và dùng lời lẽ gay gắt, dữ dội nhất quở trách về tính nhút-nhát của ông này.
2. Ít lâu sau, muốn làm ông [Đại Tư mã] phải kinh-hồn, Quang Trung cho xử chém viên trấn thủ Than Hoa [Trấn thủ Thanh Hóa, không rõ viên tướng nào] và một đại thần khác bị khép tội quấy nhiễu đàn áp dân chúng trước mặt ông.
3. Quang Trung bắt ông (Đại Tư mã) lại ra chỉ huy quân đội.
4. Quang Trung bãi chức Tổng Nguyên soái của ông [Tư lệnh quân đội tại Bắc Hà hồi trước].

 

[doctor76]

Ngày 26 hay 27 tháng 1 [1789], Hoàng đế Quang Trung đi qua xứ [Sơn] Nam và trực chỉ kinh đô. Ngày 28 ngài tới Kẻ Vôi hay Hà Koi [tức là Hà Hồi, huyện Thượng Phúc, Hà Đông], một thị trấn cách thủ đô có một ngày rưỡi thôi, và nghỉ tại đó. Người ta nói với tôi rằng, có một tướng Trung Hoa tên là Đô Khou Coung (không rõ là ai) đến gặp ngài tại đó để báo tin cho ngài biết là Hoàng đế Càn Long vừa gửi một đại binh tới tiếp viện cho Bắc Hà. Quang Trung giả vờ không tin điều đó nhưng ngài biết rằng ngài chỉ có hai con đường để chọn: một là phải ra qui hàng, hai là sửa soạn giao chiến vào ngày mùng 6 năm mới tức ngày 31 tháng 1 [ 1789].

 

[doctor76]

Vài ngày trước đó, các tướng Trung Hoa, vì tự-phụ, cho công bố lại tất cả các khu phố trong kinh thành một bản cáo thị kêu gọi công chúng đến làm chứng và chứng kiến tại chỗ trận chiến sắp xảy ra. Chúng còn hứa sẽ bao vây và bắt trọn quân Tây Sơn và trao giải thưởng cho ai có thể khuyến-dụ Quang Trung đích thân tấn công chúng tại thủ đô Bắc Hà vì như vậy sẽ tránh cho họ đỡ mất công đi tìm kiếm ngài. Mặc cho thái độ kiêu-căng ấy, lời thách của họ được chấp nhận và ngày tốt lành được ấn định bởi quân Trung Hoa mê tín, nhưng Quang Trung, khôn ngoan hơn đã ra tay trước ngày đó.

 

[doctor76]

Ngày 28 tháng 1 [1789], tướng Đại Tư mã tấn công liền mấy tiền đồn của Trung Hoa. Quân Trung Hoa bị đánh bất-ngờ và không kịp điều-động binh lính đi cứu-viện vì họ không đề phòng trước. Thực tế người ta thừa nhận rằng có một số lính Trung Hoa bỏ chạy hôm ấy nhưng hôm sau ngày 29 họ bình-tĩnh trở lại, quyết tâm đánh đuổi địch, giết và gây thương tích cho nhiều lính Tây Sơn và khá đông voi trận. Sự kiện này làm Quang Trung lo ngại. Ngày 30 tháng 1 [ 1789], Quang Trung rời Kẻ Vôi trên lưng voi và đến chung sức, khuyến-khích đội ngũ ông nhưng khi thấy họ chiến đấu không được hăng-hái lắm, ông liền bỏ voi và dùng ngựa. Theo lời đồn, ông cầm hai cái đoản đao [gươm] và thúc ngựa phi ngang dọc, vung gươm chém rơi đầu nhiều võ quan và binh lính Trung Hoa làm rất nhiều người chết về tay ông. Ông luôn hô xung phong và lúc nào cũng ở trận tuyến đầu. Lúc bấy giờ một số ít tàn quân Trung Hoa, bị rối-loạn hàng ngũ, lại bị dồn ép và bị tấn-công cả bốn mặt, thấy hậu vệ đội Bắc Hà [quân nhà Lê của vua Chiêu Thống] nao-núng, chúng liền bỏ cuộc và chạy thẳng về kinh đô. Quang Trung dẫn quân Tây Sơn đuổi theo chúng sát gót, phá được một cửa thành và làm chủ tình thế. Theo bản trần thuật sát sự thật nhất, ít nhất là 1 phần 3 bị chết đuối khi chen nhau qua sông trên cái cầu phao [vì không chịu nỗi sức nặng của hàng ngàn người nên cái cầu này liền sụp xuống], 2 phần 3 còn lại bị dẫm [hay chém] nát hoặc bị bắt làm tù binh. Quân Tây Sơn thì cố giấu giếm tổn thất của họ. Ai cũng nói rằng ít nhất có 8.000 lính Tây Sơn bị giết trong số đó có một võ quan cao cấp [cũng là dũng sĩ của Quang Trung] tên là Đo Đoc Lân [ chắc chắn Đô đốc Lân này không phải Đô đốc Phan Văn Lân vì về sau vua Quang Trung ủy cho Ngô Văn Sở và Phan Văn Lân coi việc binh ở Bắc Hà, Ngô Thì Nhậm, Phan Huy Ích coi việc giao thiệp với Trung Hoa sau khi Vua đại phá được quân Thanh và trở về Nam] .

 

[doctor76]

Không chậm trễ, Quang Trung sai tướng Tư Mã dẫn một phân đội kỵ binh đuổi theo tàn quân Trung Hoa. Tới một con sông tên là Soung Thoung ( sông Thương, hay sông Nhật Đức, còn gọi là sông Nam Bình, sông Lạng Giang, sông Long Nhỡn, là một phụ lưu của sông Thái Bình, là một sông lớn ở vùng đất các tỉnh Lạng Sơn, Bắc Giang, Hải Dương), hai bên đánh nhau lần nữa và Tư Mã bị thua liên tiếp hai trận lại còn bị địch bắt sống. Nhưng theo một nguồn tin khác, ông đã rút lui sau khi bị thiệt-hại lớn. Những lời đồn về trận này xung khắc nhau nhiều quá, nên tôi không dám bảo-đảm bất cứ ngồn tin nào. Có một điều chắc chắn là khi cuộc giao chiến đẫm máu ở Hoàng thành chấm dứt [và từ ngày 30 tháng 1] có nhiều tin đồn rằng quân Thiên triều sắp trở lại. Nhưng tới hôm nay, ngày 30 tháng 3 [1789], người ta vẫn chưa thấy chúng đâu và có lẽ chẳng bao giờ người ta còn nhìn thấy chúng nữa. Dù sao chúng không thể nào mà trở sang ngay được. Hiện nay, dân Bắc Hà đều coi chúng là ngu xuẩn mặc dù họ có tin cậy chúng lúc ban đầu.

 

[doctor76]

Trong khi chờ đợi, Quang Trung để đề phòng một cuộc xâm lăng bất ngờ đã cho xây trong 3 ngày 3 đêm liền, chung quanh điện vua Chiêu Thống, một mô đất dày 20 piê [1pie = 0,324m] và cao 12 pie. Về việc này, ông La Mothe đã phải thốt lên rằng:
- Thật là hiếm những người đáng sợ và quỉ-quyệt như ông ta! Ông ta đã cho đem về Phú Xuân và về tân kinh đô của ông [ Quang Trung] bằng đường bộ chứ không phải bằng đường thuỷ [vì ông sợ tàu bè chất nặng quá có thể chìm xuống đáy biển hoặc gặp bão giữa đường] 2 đến 3.000 cỗ đại bác và súng thần công [ hỏa pháo], không biết bao nhiêu là súng trường và khí giới khác cùng với vô số tiền bạc và [đại khái] tất cả những vật liệu quý giá bắt được của quân Trung Hoa.
Đó, kết quả của cuộc chinh phạt ấy là như vậy, nó đem đến sự đau-đớn và nhục nhã cho quân Trung Hoa và lợi- ộc cùng vẻ-vang cho quân Tây Sơn.

 

[doctor76]

Cuối cùng, Quang Trung, sau một thời gian lưu trú tại kinh đô Bắc Hà mà ông đã hoàn-toàn phá huỷ và biến thành trơ trọi, đã trở về Nam Hà thượng vào ngày 25 mang theo nhiều voi nhưng ít người. Phần lớn quân đội của ngài đã tử trận, một phần lớn hơn nữa đã chết vì bệnh dịch và số còn lại mệt mỏi quá không đủ sức mang theo vũ khí, nhiều người chỉ có thể lê lết nhờ một cái gậy thành ra họ bỏ xác dọc đường như rạ và tất cả đều nghĩ rằng không còn bao giờ thấy lại Phú Xuân nữa. Trước khi rời kinh thành Bắc Hà, Quang Trung có lập một hội đồng gồm vài vị quan có nhiệm vụ duy-trì mọi việc trong tình-trạng cũ [của ông để lại]. Các đội và các đồn vệ binh được đặt khắp nơi để mộ lính, thu thuế, [nộp bằng tiền, gạo hay bằng các thực phẩm khác], lập sổ điền địa ghi đầy đủ ruộng đất của các tư nhân mà chúng bắt nộp thuế theo ý chúng, và để duy-trì áp-lực trên dân chúng. Mục-đích của chuyến đi [vào Nam] này là gì? Có phải để đi đánh ông hoàng [Nguyễn Ánh] muốn cướp ngôi vua Nam Hà của ngài không? Chúng tôi chưa được biết rõ điều đó mặc dù có nhiều tin đồn được truyền đi về việc đó từ lâu nay.

 

[doctor76]

Ngày 20 tháng 1 năm 1790. Thư của ông La Mothe gửi cho ông Blandin (Giáo sĩ Pierre Antoine Blandin, 1753 -1802, sang Bắc Hà năm 1778, tới 1784 về Pháp)

…Ông Letondal có viết cho chúng tôi rằng Đức ông Bá Đa Lộc đã trở về Nam Hà từ 5,6 tháng nay thật, nhưng đường sá bị giặc [quân Tây Sơn] canh giữ kỹ quá nên Đức ông không cho chúng tôi biết tin ông. Tiếm vương [chỉ Nguyễn Huệ] dũng cảm và tàn bạo, chúa tể Nam Hà thượng và Bắc Hà không mấy lo sợ quân đội gồm người Ấn Độ, Xiêm, Trung Hoa và Bồ Đào Nha… Ngay đến Hoàng đế Trung Hoa [Càn Long] cũng có vẻ vì nể tân Attila này [Nguyễn Huệ] vì ngài mới phong ông làm vua Bắc Hà qua trung gian một vị đại sứ ( Thanh Lâm, sứ nhà Thanh sang phong Quang Trung làm An Nam Quốc Vương), quên cả việc 50.000 binh lính Trung Hoa đã chết vì tay Tiếm vương năm ngoái chỉ trong một cuộc giao chiến [thôi] [ trận Đống Đa] ; trận đó quân Trung Hoa, được trang bị đầy đủ khí giới, từ súng cho tới gươm và đông gấp 10 quân Tiếm vương… Tiếm vương không thèm rời Nam Hà để “sắc phongʼʼ tại thủ đô chúng tôi [ Bắc Hà] và chỉ chịu phái một vị quan thường nhân danh ông. Ông này mặc áo của chúa ông [ Quang Trung] làm vị đại sứ của Trung Hoa phải kính nể.


Tôi phải thú nhận rằng Hoàng đế [ Quang Trung] bây giờ đối xử rất công-bằng với đạo [ Thiên Chúa], ông cũng cho mời vài Giáo sĩ dòng Tên dịch sách và biên-soạn 1 bộ Luật theo kiểu Châu Âu, ông ham học, ông ấy muốn Hoàng đế [ Càn Long] sớm mở lại chợ búa, vì như tôi biết, trước chiến tranh, các thương nhân Trung Hoa ở Bắc Hà rất đông.

Hoàng đế [ Quang Trung] còn đã mời được 1 tốp thợ đúc kim loại từ Hà Lan sang Phú Xuân, tôi nghĩ ông sẽ sớm chế được các dụng cụ kim loại, hay cả súng.

Sự cai trị của Tây Sơn còn được thích hơn sự cai trị của quân Trung Quốc hay nói cho đúng thì sự thống trị của họ dễ chịu hơn triều đại các vị vua trước, vì họ không ngược-đãi các tôn giáo và biết cầm giữ điều khiển lính họ, [dân chúng và đạo tặc mấy năm trước thương đốt phá nhà chúng tôi] thành thử nếu họ bớt đừng bắt dân chúng đáng thương phải đóng nhiều thuế quá và họ bớt tàn-nhẫn trong vài trường hợp có lẽ chúng tôi không mong đổi họ với 1 vị Chúa nào khác.

 

[doctor76]

Bản dịch của em đến đây là hết, em đang dịch nốt phần : Cuộc Khởi nghĩa ở Quảng Nam Quốc, tài liệu của các giáo sĩ Dòng Tên, họ chứng kiến toàn bộ cuộc nổi dậy của Tây Sơn từ đầu, bị Tây Sơn bắt, gặp Nguyễn Huệ, Nguyễn Nhạc..và cả gặp trực tiếp Nguyễn Ánh..
Hẹn các cụ vài hôm nữa.

 

[doctor76]

Trang thứ 2 của phần 2

 

[doctor76]

Trang thứ 3 của phần 2 Nhật ký