[Funland] Dịch sách siêu cổ: Bổ An Nam dị lược đồ ký

[gongga]

Năm 610 có gì mà ghê cụ. Doumer mô tả Vn 1900 còn chặt người vác đi rải máu chảy ròng ròng cho .... được mùa tươi tốt đất kìa đâu đó nói ở Quảng Bình thì phải

Hủ tục thì đâu cũng có.

Ngay ở TQ thế kỷ XIX còn tồn tại tục cưới vợ ma, rồi tục bó chân của người Hán (nhưng không phải ở mọi nơi).

Tụi Tây Lông sang xem cảnh lăng trì đầu thế kỷ XX ngay giữa Bắc Kinh còn mất vía

 

[Dở người]

Cũng chưa lâu đâu cụ, năm 1831, khi Minh Mạng đồ sát dân Chăm Pa và xóa sổ Vương quốc này,mới ra lệnh đốt hết sách, phá sạch đền đài, bia ký.
Thành ra lịch sử Chăm Pa chỉ căn cứ vào khảo cổ học và sử Trung Quốc.

Phải nói Minh Mạng dã man thật cụ ạ.
Xóa sổ hoàn toàn cả một vương quốc, truyền thống, thiết chế của người Chăm vỡ vụn ra. Minh Mạng đuổi người Chăm vào sâu trong đất liền, tách họ khỏi biển cả và đồng bằng, biến họ thành sắc dân thiểu số lạc hậu.
Giờ tới thăm mấy làng Chăm mà thấy tội. Một dân tộc từng có quá khứ huy hoàng, nhiều lúc còn rực rỡ hơn Đại Việt mà giờ còn loe ngoe mấy mống, nghèo, vất vả, suy tàn triệt để.
Người Chăm giờ khối người vẫn ôm mộng phục quốc nhưng với điều kiện như này thì chắc đó chỉ là mộng tưởng thôi.

 

[doctor76]

Phải nói Minh Mạng dã man thật cụ ạ.
Xóa sổ hoàn toàn cả một vương quốc, truyền thống, thiết chế của người Chăm vỡ vụn ra. Minh Mạng đuổi người Chăm vào sâu trong đất liền, tách họ khỏi biển cả và đồng bằng, biến họ thành sắc dân thiểu số lạc hậu.
Giờ tới thăm mấy làng Chăm mà thấy tội. Một dân tộc từng có quá khứ huy hoàng, nhiều lúc còn rực rỡ hơn Đại Việt mà giờ còn loe ngoe mấy mống, nghèo, vất vả, suy tàn triệt để.
Người Chăm giờ khối người vẫn ôm mộng phục quốc nhưng với điều kiện như này thì chắc đó chỉ là mộng tưởng thôi.

Minh Mạng ác thứ nhì thì cỡ Kiệt, Trụ bên Trung QUốc không dám nhận số 1.
Chả cứ gì dân Chăm, dân Bắc Hà cũng thế, vùng nào nổi dậy khởi nghĩa là Minh Mạng đồ sát dã man, chia nước ta thành 3 Kỳ năm 1831 cho dân chúng gây mâu thuẫn ghét nhau dễ chia rẽ, lấy quân Bắc Hà vào đánh Chăm Pa, khoán cho chặt đầu người, sau đó, ai người Bắc phạm tội thì đưa hết vào NAm Kỳ gọi là lính Hồi Lương.

 

[doctor76]

Xin gửi tới các cụ bản dịch
Lâm Ấp tức Chăm Pa, năm 604, trích trong Tùy Thư, quyển số 53, 82 mục Liệt Truyện và Bắc Sử, quyển 73 Liệt Truyện.

 

[doctor76]

[ Đi hết quận Nhật Nam] là Lâm Ấp, nhân lúc nhà Hán mạt, người phụ nữ Giao Chỉ là Trưng Trắc khởi loạn [ nguyên văn: 因漢末交阯女子徵側之亂 nhân Hán mạt Giao Chỉ nữ tử Trưng Trắc chi loạn], nên con của Công tào [ 功曹 là tên chức quan thời cổ ở Trung Quốc; còn gọi là Công tào sứ. Bắt đầu có từ thời Tây Hán, thời Tần cũng có chức quan này, chính Tiêu Hà đồng hương với Lưu Bang làm chức quan này. Nhưng với quận thủ, thì huyện lệnh chủ yếu lại là tá lại giúp việc. Thời Đông Hán các châu cũng có công tào, nhưng tên gọi thì có thay đổi. Nếu là người thuộc Ty lệ hiệu úy thì gọi là công tào tòng sự, ở dưới có môn công tào thư tá cùng trợ giúp xử lí tuyển dụng nhân viên. Những công tào tòng sự khác thì đổi gọi là trị trung. Thời Tây Hán Nguyên đế đặt chức quan này, tên đầy đủ là trị trung tòng sự sứ, còn gọi là trị trung tòng sự, là quan phụ tá cao cấp duy nhất cho thứ sử các châu, tương đương với phó trưởng châu. Các thời tiếp theo đều có chức danh này. Đến Lưỡng Tấn, Nam Bắc triều hầu hết đều đổi gọi Tây Tào, đồng thời còn có công tào tòng sự, công tào sứ, tây tào thư tá, tây tào tham quân. Các châu phủ thời Bắc Tề có công tào tham quân sự, người thuộc quyền quận thủ thì đều gọi là công tào. Tùy Dượng Đế bỏ châu giữ lại quận, đổi công tào thành thư tá] trong huyện là Khu Liên [ tiếng Phạn là Sri Mara श्री मार] đã giết chết huyện lệnh người Hán [ 縣令 là vị trí huyện trưởng, cái tên huyện lệnh có từ thời Chiến Quốc. Thời cổ mỗi huyện có một người đứng đầu, quản lý và chịu trách nhiệm mọi mặt về nhân sự, hành chính, tư pháp, thẩm phán, thuế khóa, lao dịch, binh dịch, an ninh của dân chúng. Dưới quyền huyện lệnh có huyện thừa, chủ bộ, huyện úy, điển sứ là người phụ tá làm việc vặt cho huyện lệnh], tự xưng là vua.

 

[doctor76]

[ Khu Liên chết] Không con trai, đưa cháu bên ngoại là Phạm Hùng kế vị, Hùng chết, con là Dật lên thay.

Có người Nhật Nam tên Phạm Văn nhân lúc loạn vào làm nô bộc cho Dật, thỏa sức sai bảo xây dựng nhà cửa, chế tạo khí giới. Dật vô cùng tín nhiệm, sai Văn làm tướng chỉ huy quân đội, rất được lòng quân binh và dân chúng. Văn nhân đó truy đuổi con em của Dật, những kẻ [đó] đã phải trốn chạy, hoặc dời đi nơi khác. Đến khi Dật chết, nước không người thừa kế, Văn tự lập làm vua. Sau đó Phạm Phật bị Tấn Dương uy tướng quân Đái Hoàn đánh bại. Thứ sử Giao Châu của nhà Tống là Đàn Hòa Chi [ 檀和之? - 456) người Kim Hương, Cao Bình, là tướng lĩnh nhà Lưu Tống [420-459]. Hòa Chi là con trai của tướng Đông Tấn Đàn Bằng Chi. Năm Nguyên Gia thứ 23 [446], Lưu Tống Văn đế lấy Hòa Chi làm Long Tương tướng quân, thứ sử Giao Châu, chinh phạt nước Lâm Ấp. Vua Lâm Ấp Phạm Dương Mại sai sứ dâng biểu, xin trả dân chúng Nhật Nam đã bắt đi, dâng hiến đồ quý trân châu bảo vật trong nước. Tháng 2 [Âm lịch], quân Tống đến Chu Ngô thú, Hòa Chi sai Phủ hộ tào tham quân, Thái thú Nhật Nam Khương Trọng Cơ, gặp Dương Mại tuyên chiếu, [ đánh nhau thua] Dương Mại bắt [ sống] bọn Trọng Cơ, Tinh Nô 28 người, sai Hoằng Dân quay về gởi lời xin hàng, nhưng lại tổ chức phòng bị nghiêm mật hơn.

Bọn Cảnh Hiến bèn tiến quân nhắm đến thành Khu Túc [ tiếng Phạn: Kurung nay là Bố Trạch, Quảng Bình], Dương Mại sai đại tướng [ Lâm Ấp] là Phạm Phù Long Đại trấn giữ Khu Túc.

 

[doctor76]

Cảnh Hiến phá tan [ quân] nước ngoài [ Phù Nam] viện binh, rồi đánh thành; tháng 5 [ Âm lịch], phá được thành, chém đầu Phạm Phù Long Đại, cướp được rất nhiều của cải vàng bạc châu báu. Quân Tống thừa thắng chiếm thành Lâm Ấp, cha con Dương Mại bỏ trốn. Hòa Chi nhờ công được nhận chức Hoàng Môn thị lang, lãnh Việt Kị hiệu úy, Hành Kiến vũ tướng quân.

Tháng 10 [Âm Lịch] năm thứ 24 [447], Hòa Chi rời chức Giao Châu thứ sử quay về, đi qua Dự Chương [豫章,vùng đất cổ, nay thuộc Hà Tĩnh], gặp lúc dân Dự Chương là Hồ Đản Thế nổi dậy chống nhà Tống, bèn đánh dẹp, bắt chém [ Hồ] Đản Thế. Triều đình luận công đánh Lâm Ấp, ông được phong Vân Đỗ huyện tử, thực ấp 400 hộ.

Năm Nguyên Gia thứ 27 [450], Hòa Chi được thăng từ Thái tử tả vệ soái lên làm Trấn quân tư mã cho Vũ Lăng vương Lưu Tuấn, Phụ quốc tướng quân, Thái thú Bành Thành. Lưu Tuấn lên ngôi, là Hiếu Vũ đế, lấy Hòa Chi làm Hữu vệ tướng quân. Năm Hiếu Kiến thứ 2 [455], được ban chức Phụ quốc tướng quân. Năm thứ 3 [456], được bổ Thứ sử Nam Duyện Châu, bị kết tội say sưa, tham ô, đưa nữ phạm nhân về nhà, nên bị miễn quan giam giữ. Ông mất trong năm ấy, được truy tặng Tả tướng quân, thụy là Tương tử. Sau được gia tặng An Bắc tướng quân, cải thụy hiệu là Tráng hầu] đưa quân đến đánh, vào sâu được đất Lâm Ấp. Đến thời nhà Lương 梁朝, Trần [ Trần 南朝陳 ở đây là 1 triều đại TQ, 557-589] đều cử sứ giả về triều.

 

[doctor76]

Nước này kéo dài theo chiều Bắc Nam hàng ngàn dặm, vùng đất này có nhiều hương mộc, vàng bạc và đồ ngọc trai, chân trâu, đồ quý; sản vật thì phần nhiều giống như Giao Chỉ.


[ Lâm Ấp] Lấy gạch xây thành, đền đài [ rất to đẹp], trát bằng vôi nung từ vỏ sò, cửa quay về hướng Đông. Quan lớn có hai vị: người thứ nhất gọi là Tây Na Bà Đế [西那婆帝- tiếng Phạn Senāpati सेनापति: quan tư lệnh], người thứ hai gọi là Tát Bà Địa Ca [薩婆地歌-tiếng Phạn Sarvādhikārin – सर्वाधिकारि: quan hành chính]. Dưới quyền hai vị trên có ba thuộc cấp: cấp thứ nhất gọi là Luân Đa Tính 倫多姓; cấp thứ 2 gọi là Ca Luân Trí Đế 歌倫致帝; cấp thức ba gọi là Ất Tha Cà Lan 乙他伽蘭. Các chức quan khác phân thành hơn 200 các chức vị khác nhau. Trưởng quan viết là Phất La (弗羅 – tiếng Phạn पुत्र putra: con trai vua), thứ quan gọi là khả luân (可輪 tiếng Phạn là Klong, nghĩa là thủ lĩnh) giống như phái viên của trưởng quan châu huyện vậy. Nhà vua đội mũ nạm hoa lá bằng vàng, giống như chiếc mũ tế lễ, y phục may bằng vải thêu dệt ráng mây bình minh rực rỡ [ nguyên văn là hà y triều bố 衣朝霞布, cụm từ triều bố 朝霞 là một kiểu áo rất đẹp của các vị thần tiên hay đạo sĩ, tuy nhiên người dịch cho rằng đây là là phiên âm của từ tiếng Sanskrit: kauseya, कौशेय có nghĩa là tơ lụa], đeo trân châu, chuỗi ngọc ở cổ, chân đi giày da, thường mặc áo bào gấm.

 

[doctor76]

Con nhà lương thiện làm thị vệ ước khoảng 200 người, đều mang đao trang trí bằng vàng. [ Trang bị quân đội] Có cung, tên, đao, giáo dài, lấy trúc làm nõ, tên tẩm thuốc độc.

Nhạc có đàn, sáo, đàn tì bà, đàn năm dây, giống như các nhạc cụ cùng loại Trung Quốc. Thường đánh trống để cảnh báo dân chúng, [ khi mà] thổi quả bầu tức là có chuyện binh đao.

Dân chúng ở đây mũi cao, mắt sâu, tóc quăn, [ da] đen. Tất cả đều có thói quen đi chân đất, dùng vải quấn lấy thân mình. Những tháng mùa đông thì mặc áo khoác ngoài. Phụ nữ búi tóc. Lấy lá dừa làm chiếu. Mỗi khi có cưới hỏi, bà mối đem theo vòng xuyến vàng, bạc, hai vò rượu, vài con cá đến nhà gái. Cuối cùng, chọn ngày tốt, gia đình nhà trai mời tân khách hai bên cùng đối ca vũ. Nhà nữ mời một vị Bà La Môn đưa con gái về nhà chồng, chàng rể rửa tay, rồi vị Bà La Môn bèn dắt cô dâu đến mà trao cho.

 

[doctor76]

Vua chết 7 ngày mới an táng, quan chết thì 3 ngày, thứ dân thì 1 ngày. Tất cả đều dùng hòm đặt thi thể vào đó, rồi đánh trống, nhảy múa đưa đường mà đi, khiêng đến bến nước, bèn chất củi mà thiêu. Thu lấy xương cốt còn lại, của vua thì tất là xếp vào hũ vàng, [ thủy] táng ngoài biển sâu, nếu là quan thì bỏ vào hũ đồng, [ thủy] táng nơi cửa biển, thứ dân hũ sành, [ thủy] táng xuống sông.

Nam nữ đều cắt hết tóc, đi theo đám tang đến bến nước, tất cả đều hết sức thương xót, nhưng giữ yên lặng, quay về cũng không khóc. Cứ 7 ngày, lại đốt hương, thả hoa, than khóc, hết sức thương tâm. Hết 49 ngày thì thôi, đến 100 ngày, 3 năm, cũng làm lễ như thế. Tất cả dân chúng man đều thờ Phật, chữ viết giống như của Thiên Trúc vậy [ tức là chữ Phạn của Ấn Độ].

 

[doctor76]

Sau khi Cao Tổ dẹp yên nhà Trần, [Lâm Ấp] bèn cử sứ giả đến cống phương vật, sau đó việc triều cống cũng chấm dứt. Đúng thời thiên hạ vô sự, [ nghe] quần thần nói Lâm Ấp có nhiều thứ quý giá hiếm lạ. Thấy tuổi đã về chiều, hoàng đế [ tức là 隋煬帝Tùy Dạng Đế, 604-618, hoàng đế thứ 2 nhà Tùy] sai đại tướng quân Lưu Phương [劉方? – 605 là người huyện Trường An quận Kinh Triệu, tướng lĩnh thời Bắc Chu và Tùy, nổi bật với việc chỉ huy quân đội Tùy xâm lược Vạn Xuân và Lâm Ấp, Thời Bắc Chu, Lưu Phương làm Thừa ngự thượng sĩ, sau lập công làm Thượng nghi đồng. Năm Đại Tượng thứ 2 [580], Dương Kiên làm Thừa tướng Bắc Chu, Phương theo Vi Hiếu Khoan tiến binh thảo phạt Uất Trì Huýnh ở Tương Châu [ Hồ Bắc], vì lập công được phong làm Khai phủ nghi đồng tam ti, phong tước Hà Âm huyện hầu, ăn lộc 800 hộ. Năm Khai Hoàng thứ 1 [581], Dương Kiên được Tĩnh Đế nhường ngôi, lập ra nhà Tùy, Phương được tiến phong tước Công. Năm Khai Hoàng thứ 3 [583], theo Vệ vương Dương Sảng đánh phá quân Đột Quyết ở núi Bạch Đạo, tiến chức Đại tướng quân. Về sau, trải qua làm Thứ sử hai châu Cam [Túc]–Qua [ Châu, nay là An Tây, Cam Túc], vẫn chưa có tiếng tăm gì.

 

[doctor76]

Gặp lúc Lý Phật Tử 李佛子 ở Vạn Xuân萬春 dấy binh xưng đế, đóng đô ở Phong Châu, sai Lý Đại Quyền là anh họ giữ thành Long Biên và Lý Phổ Đĩn giữ thành Ô Diên. Năm Nhân Thọ thứ 2 [602], Tả bộc xạ Dương Tố tiến cử thứ sử Qua Châu là Lưu Phương có tài lược làm tướng.
Tùy Văn Đế dùng Lưu Phương làm Hành quân tổng quản đạo Giao Châu, lấy Độ chi thị lang Kính Đức Lượng làm Trưởng sử thống lĩnh quân sĩ 27 doanh sang đánh [ Vạn Xuân]. Quân lệnh của Phương rất nghiêm, ai phạm tội lập tức chém đầu. Nhưng Phương tính nhân ái, binh sĩ người nào ốm đau đều thân đến thăm viếng nuôi dưỡng, quân lính ai nấy đều mến đức và sợ uy. Trưởng sử là Kính Đức Lượng theo quân đến Doãn Châu [ nay là Quảng Tây] thì bệnh nặng không đi được, ở lại.

Trong lúc chia tay, Phương xót cảnh Lượng ốm nặng mà khóc lóc nức nở, cảm động cả mọi người. Quân Tùy tiến đến núi Đô Long [không rõ ở đâu], gặp hơn 2.000 quân Vạn Xuân tiến đến chặn đánh, Phương sai Doanh chủ là Tống Toản, Hà Quý, Nghiêm Nguyện tiến đánh, phá được quân Vạn Xuân. Khi kéo quân đến Phong Châu, sai người đem điều họa phúc để dụ trước, vua Lý Phật Tử sợ, xin hàng. Phương bắt Lý Phật Tử đem về kinh sư [Trường An], còn những tướng cũ bắt được người nào tài giỏi hào kiệt thì sợ về sau gây loạn thì đều giết chết cả.

 

[Cái Ác Lên Ngôi]

Mượn tiếng Hán là khoảng 70% đấy cụ, còn lại tiếng Pháp, Anh,
Riêng món Latin trong Y-Dược thì không thể thay thế, hehe

Em có cái này không hiểu lắm. Bọn Tàu (bọn Hán) nó gọi tiếng Quảng Đông là tiếng Việt, còn ta gọi tiếng Quảng Đông là tiếng Hán. Nghĩa là sao cụ?

 

[doctor76]

Tháng giêng năm Đại Nghiệp thứ 1 [605], [dẹp] Vạn Xuân mới hoàn tất thì [Văn Đế] chết.

[ Nhà Tùy cử Lưu Phương] làm hành quân tổng quản [行軍總管, tên chức quan, có từ thời Bắc Chu [557 – 581]. Thời chiến tạm thời nhận lệnh lấy đại thần thống suất binh mã xuất chinh, khi xong việc thì bãi chức] [ lấy quân] đạo Hoan Châu, mang theo thứ sử Khâm Châu Nịnh Trường Chân, thứ sử Hoan Châu Lý Vựng cùng hơn vạn quân bộ, quân kỵ và vài ngàn tội phạm đánh tới.

 

[charon666]

Thớt giá trị quá. Kính cụ chủ 1 ly.

 

[doctor76]

Em có cái này không hiểu lắm. Bọn Tàu (bọn Hán) nó gọi tiếng Quảng Đông là tiếng Việt, còn ta gọi tiếng Quảng Đông là tiếng Hán. Nghĩa là sao cụ?

Tiếng Quảng Đông khác với tiếng Phổ thông Bắc Kinh mà cụ, nghe không hiểu được nhau, tiếng Quảng Đông nói ở Hồng Công, Quảng Đông..được các sử gia TQ coi là thứ tiếng cổ Bách Việt.

 

[doctor76]

Vua Lâm Ấp là Phạm Chí đưa xe trận và voi chiến ra cự địch, quân Lưu Phương bất lợi thua trận. [Vì vậy] Phương cho đào nhiều hầm hố, phủ cỏ mai phục, nhân đó cho quân khiêu chiến. Phạm Chí cùng voi xe và quân lính vào trận, Phương chờ đợi, giả thua [ bỏ chạy], [ quân] Phạm Chí đuổi theo, đến các hầm phủ cỏ, [ voi] hầu hết bị sa xuống hố [ nhiều con què chân, Phương lấy nỏ bắn voi, voi lùi chạy], quân Lâm Ấp trở nên hoàn toàn hoảng loạn. Phương tung lính ra đánh, [đến thành Khu Túc được sáu dặm, vượt qua phía nam cột đồng Mã Viện, tám ngày thì đến kinh đô nước Lâm Ấp] đại phá quân Lâm Ấp.

Bị thất bại nặng nề, cuối cùng quân Lâm Ấp phải bỏ thành chạy trốn [Tháng 4, Phạm Chí bỏ thành, chạy ra phía biển]. Phương tiến vào thành, bắt giữ những người canh giữ đền thiêng giao nộp 18 cái bài vị bằng vàng thờ thần chủ, thu được 18 núm chuông, tất cả đều đúc bằng vàng, [ quân Tùy khoắng sạch mọi thứ trong cung] bởi vì họ có 18 đời vua vậy.

Phương đem quân về, [ quân Tùy bị phù thũng, chết mất quá nửa] giữa đường [bị bệnh] chết. [ Tùy Dạng Đế] hạ chiếu khen, tặng Thượng trụ quốc.

Phạm Chí lại trở về kinh đô, bèn sai sứ đến tạ tội, từ đó triều cống không dứt.

 

[Cái Ác Lên Ngôi]

Tiếng Quảng Đông khác với tiếng Phổ thông Bắc Kinh mà cụ, nghe không hiểu được nhau, tiếng Quảng Đông nói ở Hồng Công, Quảng Đông..được các sử gia TQ coi là thứ tiếng cổ Bách Việt.

Ý em là họ (ngưới Hán phương Bắc) gọi tiếng Quảng là tiếng Việt, còn bên ta thì lại gọi là tiếng Hán? Tức là ta gọi thế có sai không? Nếu ta gọi tiếng phổ thông TQ là tiếng Hán thì em không ý kiến gì.

Em lăn tăn cái này vì nó có nguyên nhân. Cái mà chúng ta gọi là từ Hán - Việt (ta vay mượn từ tiếng Hán) thực chất nó không phải là ta vay mượn từ tiếng phổ thông TQ mà vay mượn từ tiếng Quảng Đông (TQ gọi là tiếng Việt). Như vậy từ Hán - Việt là do ta gọi nhầm lẫn thế thôi chứ đúng ra nó phải là từ Việt (Quảng Đông) - Việt (Việt Nam).

Không biết em nghĩ như vậy có đúng không?

 

[doctor76]

Ý em là họ (ngưới Hán phương Bắc) gọi tiếng Quảng là tiếng Việt, còn bên ta thì lại gọi là tiếng Hán? Tức là ta gọi thế có sai không? Nếu ta gọi tiếng phổ thông TQ là tiếng Hán thì em không ý kiến gì.

Em lăn tăn cái này vì nó có nguyên nhân. Cái mà chúng ta gọi là từ Hán - Việt (ta vay mượn từ tiếng Hán) thực chất nó không phải tiếng phổ thông TQ mà nó là tiếng Quảng Đông (TQ gọi là tiếng Việt). Như vậy gọi là từ Hán - Việt thức chất là do ta gọi thế thôi chứ đúng ra nó phải là từ Việt (Quảng Đông) - Việt (Việt Nam).

Không biết em nghĩ như vậy có đúng không?

Chưa hẳn đâu cụ, tiếng Hán-Việt bây giờ vay mượn từ rất lâu, có ý kiến cho là phiên âm tiếng Hán cổ từ thời Đường trở về.
Vì dân Quảng Đông sau này cũng viết chữ Hán, nên ta thấy vậy thôi cụ.
Còn nếu tiếng Quảng là tiếng Hán, chắc hơi sai sau...

 

[doctor76]

Xem ra Chân Lạp hồi ấy khác với dân Campuchia bây giờ rất nhiều, em e là dân Khmer chỉ là 1 bộ tộc của Chân Lạp.

Kinh đô mà tác giả tới Chân Lạp vậy theo em nghĩ nó là Óc Eo hoặc thuộc đâu có ở An Giang???