Cháu tưởng rằng nhạc và lời của Phạm Duy, hoá ra nhạc sỹ đã phổ nhạc từ bài thơ của một cô gái mới 18 tuổi - nhà thơ Huyền Chi. Cũng lại tưởng Huyền Chi là người sinh ra và lớn lên ở miền Bắc, ai ngờ cũng nhầm nốt khi đọc bài viết sau đây:
Ca khúc
Thuyền Viễn Xứ, được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc từ bài thơ cùng tên vào khoảng năm 1953, bài hát thể hiện tâm tư hoài nhớ, khắc khoải của những người con xa xứ.
Lúc gần cuối đời, khi đã rở về sinh sống ở Việt Nam, nhạc sĩ Phạm Duy tâm sự:
“Bài nào viết ra tôi đều thích cả, nhưng trong đó Thuyền Viễn Xứ là một trong những bài tôi thích nhất. Tiếc là tôi không gặp lại được tác giả bài thơ hay đó. Nó là kỷ niệm của một thời đất nước loạn ly, những kẻ xa quê lòng luôn hướng về quê cha đất tổ”. Thích nhạc phẩm này như vậy, có lẽ bởi gần như suốt cuộc đời mình Phạm Duy đã lênh đênh khắp chốn trên con thuyền viễn xứ. Dù có mải miết, say đắm hoa thơm, cỏ lạ khắp đường ngang lối dọc trên những miền đất lạ thì tình hoài hương, thương nhớ về cố xứ vẫn thấp thoáng đâu đó, ẩn giấu trong trái tim người nghệ sĩ.
Tác giả bài thơ
Thuyền Viễn Xứ mà nhạc sĩ Phạm Duy tiếc nuối vì không được gặp ở trên chính là nữ thi sĩ Huyền Chi. Trong một tập nhạc in những ca khúc mình, nhạc sĩ Phạm Duy đã cố gắng tìm kiếm tin tức của nữ tác giả bài Thuyền Viễn Xứ bằng cách ghi phía dưới bài hát một câu hỏi:
“Huyền Chi, cô ở đâu?”. Những năm tháng cuối đời, khi trở về sinh sống ở Việt Nam, nhạc sĩ Phạm Duy có lần nhắn tin mong được gặp lại nữ tác giả nhưng bà từ chối với lý do bận chăm sóc chồng.
Nhạc sĩ Phạm Duy gặp tác giả Huyền Chi một lần duy nhất vào năm 1952, tại Sài Gòn, khi nữ thi sĩ còn là một cô gái 18 tuổi, vừa in tập thơ đầu tiên với 22 bài thơ, gom góp trong những sáng tác từ năm 16 tuổi đến năm 18 tuổi. Ngoài phụ giúp công việc buôn bán của mẹ, Huyền Chi còn phụ trách chuyên mục thơ cho Tạp chí Phụ Nữ của bà Nguyễn Thị Lan Phương. Lần đó, Huyền Chi đến xem lại tập thơ mang tên “Cởi Mở” của mình vừa in xong tại nhà in báo Sống Chung trên đường Trần Hưng Đạo, Quận Nhứt. Tình cờ khi đó, nhạc sĩ Phạm Duy cũng có mặt ở đó và bà Đào, chủ nhà in đã giới thiệu Huyền Chi với ông. Khi nghe bà Đào giới thiệu về tập thơ vừa in xong của Huyền Chi, nhạc sĩ ngỏ ý xin một tập thơ về xem thử để có bài nào phù hợp thì xin được phổ nhạc. Phạm Duy khi đó cũng mới chỉ 32 tuổi, nhưng đã là một nhạc sĩ tên tuổi và được mến mộ tại Sài Gòn. Nữ thi sĩ trẻ Huyền Chi vui vẻ tặng nhạc sĩ một tập thơ có chữ ký của mình mà không hề ngờ rằng một bài thơ trong tập thơ của
cô đã lọt vào “mắt xanh” của người nhạc sĩ thiên tài mà sau này đã trở thành một trong những ca khúc bất hủ của âm nhạc Việt.
Nói thêm về nữ thi sĩ Huyền Chi. Bà tên thật là Hồ Thị Ngọc Bút, là con gái út trong một gia đình có 6 người con. Cha bà là ông Hồ Văn Ánh, sinh ra và lớn lên ở Nam Định. Ông Ánh là một trong những kỹ sư hoả xa đầu tiên do người Pháp đào tạo những năm đầu thập niên 1930 trong chiến lược xây dựng hệ thống hoả xa ở Đông Dương. Những năm 1940, ông Hồ Văn Anh làm giám đốc hoả xa ở Nha Trang, Phan Thiết, Phan Rang. Do đặc thù công việc phải quản lý, vận hành hệ thống hoả xa nên ông phải di chuyển rất nhiều nơi, gia đình vợ con ông được bố trí riêng một toa xe lửa để di chuyển và tuỳ nghi sử dụng. Sáu anh chị em trong gia đình Huyền Chi do đó cũng được sinh ra rải rắc ở khắp nơi. Bản thân Huyền Chi sinh ra ở Sài Gòn, đi học tiểu học ở Phan Thiết, rồi sau đó lại phiêu bạt trở lại Sài Gòn theo những biến cố thời cuộc. Những năm đầu thập niên 1950, khi cha và hai anh chị bị kẹt ở miền Bắc do chiến tranh chia cắt, mẹ cô cùng 4 người con còn lại mở một sạp vải tại chở Bến Thành để kinh doanh. Những cuộc chia ly, đi ở kéo dài suốt những năm tháng ấu thơ và sự chia cắt của gia đình kẻ Nam người Bắc đã tạo nên mạch nguồn sáng tạo để Huyền Chi viết lên những dòng thơ đầy cảm xúc, buồn sầu, sâu lắng trong bài thơ Thuyền Viễn Xứ dù tuổi đời còn rất trẻ.
Dưới đây là nguyên văn bài thơ
Thuyền Viễn Xứ của cô gái trẻ 18 tuổi Huyền Chi:
Ra khơi sương khói một chiều
Thùy dương rũ bến tiêu điều ven sông
Lơ thơ rớt nhẹ men lòng
Mây trời pha ráng lụa hồng giăng ngang
Có thuyền viễn xứ Đà Giang
Một lần dạt bến qua ngàn lau thưa
Hò ơi! Câu hát ngàn xưa
Ngân lên trong một chiều mưa xứ người
Đường về cố lý xa xôi
Nhịp sầu lỡ bước, tiếng đời hoang mang
Sau mùa mưa gió phũ phàng
Bến sông quay lại, hướng làng nẻo xa
Lệ nhoà như nước sông Đà
Mái đầu sương tuyết lòng già mong con
Chiều nay trời nhẹ xuống hồn
Bao nhiêu sương khói chập chờn lên khơi
Hai bờ sông cách biệt rồi
Tần Yên đã nổi bốn trời đao binh
Ngàn câu hát buổi quân hành
Dặm trường vó ngựa đăng trình nẻo xưa
Biết bao thương nhớ cho vừa
Gửi về phương ấy mịt mờ quê hương
Chiều nay trên bến muôn phương
Có thuyền viễn xứ lên đường… lại đi…
nhacxua.vn
