[Funland] Thanh Hoá xưa

[Ngao5]

“Chánh quán Gia Miêu Ngọai trang Thanh Hóa”– Miếu nhà Nguyễn
Đây là nơi phát tích của nhà Nguyễn
Đất Gia Miêu sinh Nguyễn Công Duẩn, công thần khởi nghĩa Lam Sơn (1418 – 1427), được vua Lê Thái Tổ phong Thái bảo hoành công. Tiếp các đời con, cháu, chắt, chút (Nguyễn Đức Trung – Nguyên Văn Lang – Nguyễn Hoằng Dụ – Nguyễn Kim…) đều lần lượt làm đại thần trong triều.
Từ sau đời Lê Thánh Tông (1442 – 1497), nhà Hậu Lê suy yếu dần, đến đời Lê Chiêu Tông (khoảng 1516 – 1522) thì bị Mạc Đăng Dung tiếm quyền. An Thanh Hầu Nguyễn Kim (con Nguyễn Hoằng Dụ) dựng cờ phò Lê diệt Mạc, lập con vua Chiêu Tông là Lê Duy Ninh lên ngôi (Lê Trang Tông, 1533 – 1548) khởi đầu thời Lê Trung Hưng. Nguyễn Kim (1467 – 1545) được phong làm Thượng phụ Thái sư Hưng quốc công, mộ táng tại núi Thiên Tôn thuộc đất Gia Miêu.
Nguyễn Kim có ba người con. Người con gái tên Ngọc Bảo, lấy Dực quận công Trịnh Kiểm, tức chúa Trịnh sau này. Người con trai cả là Nguyễn Uông, bị Trịnh Kiểm sát hại. Người trai thứ là Đoan quận công Nguyễn Hoàng (1525 – 1613), tương truyền theo lời khuyên của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm “Hoành Sơn nhất đái, vạn đại dung thân”, xin đi trấn thủ xứ Thuận Hoá (1558). Từ đó các chúa Nguyễn – hậu duệ của Nguyễn Kim lập ra xứ Đàng trong mở mang đất nước từ Thuận Hoá xuống tận mũi Cà Mau. Năm 1802, người cháu đời thứ 11 của Nguyễn Kim là Nguyễn Phúc Ánh thống nhất hai xứ Đàng trong và Đàng ngòai thành nước Việt Nam như ngày nay. Sau khi lên ngôi, lấy niên hiệu là Gia Long, vua Gia Long và các vua Nguyễn sau đó xây dựng ở Gia Miêu một khu lăng miếu hết sức uy nghi đẹp đẽ để thờ phụng tổ tiên.

 

[Ngao5]

Di tích lăng miếu Triệu Tường được vua Gia Long cho xây dựng năm 1803, tại thôn Gia Miêu, xã Hà Long, huyện Hà Trung, nơi phát tích của 9 chúa, 13 vua triều Nguyễn. Đây là công trình kiến trúc tưởng niệm, miếu thờ của vương triều Nguyễn, được xây dựng với quy mô lớn, có giá trị đặc biệt về kiến trúc và nghệ thuật trang trí điêu khắc. Các nhà sử học coi khu di tích này là “kinh thành Huế thu nhỏ”.
Khu di tích lăng miếu Triệu Tường được xây dựng trên một cánh đồng bằng phẳng dưới chân núi Triệu Tường thuộc làng Gia Miêu – xã Hà Long. Ngày nay muốn đến Gia Miêu, người ta đi qua thị xã Bỉm Sơn (phía bắc Thành phố Thanh Hóa), dọc theo quốc lộ 1A rẽ vào phía bên phải theo đường 7 khoảng 4 km là tới làng Gia Miêu, xã Hà Long, huyện Hà Trung (Thanh Hoá).
Ở đây có khu di tích Gia Miêu gồm: vùng núi lăng Triệu Tường là nơi táng ông Tổ nhà Nguyễn là Nguyễn Kim, Miếu Triệu Tường thờ Nguyễn Kim, Nguyễn Hòang (con Nguyễn Kim) và Trừng Quốc Công Nguyễn Văn Lựu (thân sinh Nguyễn Kim) và Đình làng Gia Miêu - thờ thành hoàng Nguyễn Công Duẩn.

Trong khai sinh cũng như trong lý lịch nhiều cháu Chúa, con vua mang họ Tôn Thất, Nguyễn Phúc ở Huế thường ghi “chánh quán Gia Miêu Ngọai trang Thanh Hóa”. Nhưng trong số họ ít người có cơ hội về thăm chánh quán của mình và thậm chí cũng không ít người chưa biết cái chánh quán đó như thế nào cả. Chánh quán của họ nhà chúa, họ nhà vua mà hậu duệ của họ còn có người chưa biết huống chi dân bá tánh ở trên đất Cố đô Huế

 

[Ngao5]

Miếu Triệu Tường ở Gia Miêu ngoại trang

 

[Ngao5]

Gia Miêu Ngoại Trang - nơi phát tích Vương triều Nguyễn

 

[Ngao5]

Chân dung 21 vị quan trông coi khu lăng miếu Triệu Tường, nơi thờ tướng Nguyễn Kim ở tỉnh Thanh Hóa. Phía sau họ là Nguyên Miếu.

Quang cảnh bên trong sân Nguyên Miếu, thuộc quần thể khu lăng miếu Triệu Tường. Toàn bộ quần thể gồm một lăng đặt tên là Trường Nguyên, và một miếu thờ tên là Nguyên Miếu. Miếu là nơi thờ vị tướng triều Hậu Lê là Nguyễn Kim và con trai là Nguyễn Hoàng. Ở phía sau là ngôi đền chính với mái kép, lợp ngói, với đường gờ trang trí công phu. Ba ông quan, những người bảo vệ ngôi đền, đứng thành một hàng trong sân đền.

 

[Ngao5]

Khu lăng miếu Triệu Tường (Gia Miêu), nơi thờ tướng Nguyễn Kim ở huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa,

Khu lăng miếu Triệu Tường (Gia Miêu), nơi thờ tướng Nguyễn Kim ở huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa,

 

[ubisapro]

Hình như các tòa thành cổ đều được xây theo hình lục giác đều thì phải? Em xem mấy thớt của cụ Ngao đều thấy mấy tòa thành theo hình lục giác đều.

Thành cổ Sơn Tây e thấy nó vuông như bánh chưng đó chứ?

 

[Ngao5]

Khu lăng miếu Triệu Tường (Gia Miêu), nơi thờ tướng Nguyễn Kim ở huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa,

Khu lăng miếu Triệu Tường (Gia Miêu), nơi thờ tướng Nguyễn Kim ở huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa,

 

[Ngao5]

Khu lăng miếu Triệu Tường (Gia Miêu), nơi thờ tướng Nguyễn Kim ở huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa,

 

[Ngao5]

Hạc thành hay thành Thọ Hạc, còn gọi là Trấn thành Thanh Hóa, thành cổ Thanh Hóa, là một thành lũy được xây dựng ở Thanh Hóa dưới thời Gia Long và Minh Mạng)

Hạc thành hay thành Thọ Hạc, còn gọi là Trấn thành Thanh Hóa, thành cổ Thanh Hóa, là một thành lũy được xây dựng ở Thanh Hóa dưới thời Gia Long và Minh Mạng)

 

[Ngao5]

Trò Xuân Phả
Trò Xuân Phả là các trò diễn dân gian mô tả cảnh 5 quốc gia cổ (thuộc Trung Hoa, Hòa Lan, Tú Huần, Chăm Pa, Ai Lao) đem lễ vật cùng với những tiết mục múa hát đặc sắc của quốc gia họ để chúc mừng Hoàng đế nước Việt xưa. Trò Xuân Phả được hình thành và phát triển hơn nghìn năm để trở thành một tổ hợp múa dân gian đặc sắc, độc nhất vô nhị diễn ra hàng năm ở Nghè Xuân Phả, xã Xuân Trường, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa và được ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trò Xuân Phả gồm có 5 điệu múa rất đặc biệt với tên gọi Hoa Lang, Tú Huần, Ai Lao, Ngô Quốc và Xiêm Thành. Trò Xuân Phả thường diễn ra vào các ngày từ 10 đến 12 tháng 2 âm lịch hàng năm tại di tích Nghè Xuân Phả.
Nguồn gốc
Trò Xuân Phả mang đậm dấu ấn của lịch sử và đời sống xã hội thời Lê sơ. Thông điệp của người xưa gửi lại cho thế hệ muôn sau còn in rõ trên Lam Sơn Vĩnh Lăng Bi (Bia Vĩnh Lăng, Lam Sơn) soạn thảo vào năm Thuận Thiên thứ 6 (1433). Sau chiến thắng quân Minh uy thế của nước Đại Việt được các nước lân bang nể phục: “Hai nước từ đó thông sứ hòa hảo. Nam, Bắc yên việc. Mang Lễ, Ai Lao, đều vào bản đồ. Chiêm Thành, Đồ Bà, vượt bể đến cống”.
Điệu Ai Lao, thể hiện đoàn vương quốc Vạn tượng do đích thân vua vào chúc mừng. Đi đầu là voi và hổ múa cùng những người thợ săn. Vua Ai Lao đầu đội mũ cánh chuồn mặc áo chàm xanh, có người theo sau đấm lưng. 10 quân (hai người sau cùng gánh cỏ cho voi) đội mũ rễ si, tay cầm xênh tre xếp thành hai hàng với những điệu múa mô phỏng việc săn bắn hái lượm.
Điệu Tú Huần còn gọi là Lục hồn Nhung, trang phục trò Tú Huần đầu đội mũ, đeo mặt nạ gỗ miêu tả bà cố, mẹ và 10 người con. Mặt người mẹ thì già nua còn 10 người con được chia thành 5 cặp, mặt vẽ theo độ tuổi từ trẻ đến già với 1, 2... 5 cái răng. Nghe hồi trống, cụ cố già, người hầu bên cạnh cầm quạt, lượn hai vòng quanh sân nghè, vái chào. Bà mẹ gõ xênh nhảy theo nhịp ba gần ban thờ, quỳ vái. Theo nhịp trống, 10 con chia thành từng đôi, tiến lùi theo mẹ múa.

Điệu Chiêm Thành, thể hiện đoàn sứ của vương quốc Champa tới chúc mừng, gồm có ông chúa, bà nàng, một người hầu, hai phỗng hầu và 16 quân. Chúa và quân. Sau khi chúa đọc văn tế và hai phỗng dâng hương, đoàn quân ngậm mặt nạ gỗ kỳ dị nhảy múa, giống các tư thế trong các tượng Chàm cổ.
Điệu Ngô Quốc chính là đoàn múa của người Trung Hoa. Nhân vật trong trò này có hai nàng tiên, ông chúa và mười quân đầu đội nón lính, áo màu lam, tay cầm mái chèo trông như người Mãn Thanh. Kết thúc trò cũng là điệu chèo thuyền với lời ca lưu luyến: ... Gió tăm tắp buồm chạy ra khơi/ Chàng về Bắc quốc, em thời An Nam/ Mưa đâu chớp đấy cho cam/ Mưa qua thành Lạng chớp ngàn mây xanh...
Trò Xuân Phả mô tả cảnh năm phương đến chầu, múa hát những tiết mục nghệ thuật đặc sắc của các quốc gia chúc mừng nhà vua và triều đình Đại Việt sau chiến thắng ca khúc khải hoàn hoặc trong một cuộc đại lễ long trọng.

 

[Ngao5]

Ngũ quốc lân bang
Đặc trưng của trò Xuân Phả với 5 điệu múa dân gian đặc sắc có tên gọi "Ngũ quốc lân bang đồ tiến cống" gồm:
Trò Hoa Lang - Tượng trưng cho người Hà Lan (Công ty Đông Ấn) tiến cống.
Trò Hoa Lang với các nhân vật ông, cháu, mế nàng và mười quân. Trang phục gồm áo dài, đầu đội mũ cao da bò, tay trái cầm quạt tay phải mái chèo, đeo mặt nạ cũng làm bằng da bò phết sơn trắng, mắt có lông công. Mũ Chúa được chạm rồng, chạm mặt nguyệt ở mũ Quân.
Trò Tú Huần hay Lục Hồn Nhung - Không rõ nguồn gốc. Trò Tú Huần đầu đội mũ loóng làm từ tre, đeo mặt nạ gỗ miêu tả bà cố, mẹ và mười người con. Mũ tre đan như rế nồi úp ngược có lạt tre làm tóc bạc, đội trên miếng khăn vuông vải đỏ bịt đầu tóc. Mặt nạ gỗ sơn trắng vẽ mắt mồm màu đen rất "kinh dị". Mặt bà cố nhăn nheo, mặt người mẹ thì già nua còn mười người con được chia thành năm cặp, mặt vẽ theo độ tuổi từ trẻ đến già với 1, 2,…5 cái răng tương xứng.
Trò Ai Lao - Tượng trưng người Thái-Lào tiến cống. Trò Ai Lao gồm có Chúa Lào, người hầu, lính bảo vệ (mười quân), voi và hổ nhảy múa theo tiếng xênh tre được gõ nhịp liên hồi, biểu trưng cho sức mạnh săn bắt nhưng cũng rất mềm mại, uyển chuyển. Chúa đầu đội mũ cánh chuồn mặc áo chàm xanh. Quân lính đội mũ rễ si, quấn phá ngang vai, chân mang xà cạp và tay cầm xênh tre.
Trò Ngô Quốc - Tượng trưng người Trung Hoa tiến cống. Trò Ngô Quốc có hai nàng tiên, ông chúa và mười quân đầu đội nón lính, áo màu lam, tay cầm mái chèo. Đầu màn có xuất hiện nhân vật người bán thuốc, người bán kẹo và thầy địa lý múa một đoạn ngẫu hứng rồi nhường chỗ cho các nàng tiên cùng chúa và đoàn quân đi ra. Màn diễn gồm các điệu múa quạt, múa khăn rồi múa mái chèo.
Trò Xiêm Thành - Tượng trưng người Champa tiến cống. Trò Chiêm Thành ngoài chúa, quân còn có thêm nhân vật phỗng. Áo chúa bằng đậu, áo quân bằng lụa, đều nhuộn màu đỏ hồng và không thêu thùa hoa văn. Chúa và quân đều vấn khăn vuông đỏ thành hai sừng thẳng đứng trên đầu. Áo phỗng là cổ sòi, cổ xiêm quấn xung quanh mình.

 

[Ngao5]

Tháng 10/2016, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch Việt Nam đã chính thức ghi danh Trò Xuân Phả (xã Xuân Trường, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa) vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
Đặc trưng ở Trò Xuân Phả là các “vũ công” nam có những động tác phóng khoáng, tay chân mở rộng, khỏe, thể hiện “trong nhu có cương, trong cương có nhu” với nhiều động tác múa, tuyến múa, đội hình múa, làm tôn nên sắc thái văn hóa lúa nước, vẻ duyên dáng, tinh tế, kín đáo nhưng cũng rất mạnh mẽ của người Việt. Trong năm điệu múa của Trò Xuân Phả, có ba điệu mà người diễn phải dùng mặt nạ, đó là điệu Chiêm Thành, Hoa Lang và Tú Huần.
Trong 5 trò múa thì chỉ ba điệu Hoa Lang, Tú Huần và Xiêm Thành có mặt nạ. Đặc biệt trò Hoa Lang, Xiêm Thành người ta không đeo mà ngậm mặt nạ nửa mặt dưới bởi một nút gỗ vào miệng.
Một số nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam nhận định, Trò Xuân Phả có những nét khá giống một “lễ hội hóa trang” của người phương Tây, tuy nhiên Trò Xuân Phả lại mang đậm yếu tố cung đình và dân gian Việt trong từng điệu múa. Với những điệu múa độc đáo, có sự pha trộn yếu tố cung đình và dân gian mang đầy tính chất ước lệ nhưng Trò Xuân Phả cũng rất huyền bí, lộng lẫy, phản ánh quan niệm thẩm mỹ của dân tộc nói chung, của người nông dân nơi nó được sinh ra nói riêng.
Bảo tồn và phát huy
Vào dịp ngày 10/2 âm lịch hàng năm, dân làng Xuân Phả mở trại hội tại Nghè Xuân Phả với việc tái diễn các tích trò Xuân Phả lên ngài Chúa đất Đại Hải Long Vương. Ngoài ra, Trò Xuân Phả còn được biểu diễn thường xuyên tại các lễ hội đền thờ Lê Hoàn, lễ hội Lam Kinh ở Thọ Xuân và Lễ hội Hoa Lư ở Ninh Bình.
Năm 1935, trò Xuân Phả trình diễn tại hội chợ nông sản huyện Thọ Xuân, có các quan đầu tỉnh người Việt và người Pháp đến dự. Năm 1936, vua Bảo Đại mời người dân Xuân Trường về biểu diễn trò Xuân Phả tại Kinh đô Huế.

 

[Ngao5]

Trò diễn Xuân Phả, các vũ công Annam trong vai đoàn Hoa Lang ( = Hòa Lan)

Trò diễn Xuân Phả, các vũ công Annam trong vai đoàn Hoa Lang ( = Hòa Lan)

 

[Ngao5]

Trò diễn Xuân Phả, đoàn Ai Lao

Trò diễn Xuân Phả, đoàn Ai Lao

 

[Ngao5]

Trò diễn Xuân Phả, đoàn Chiêm Thành

Trò diễn Xuân Phả, đoàn Chiêm Thành

 

[Ngao5]

Trò diễn Xuân Phả, đoàn Ngô Quốc (Trung Hoa)

Trò diễn Xuân Phả, đoàn Ngô Quốc (Trung Hoa)

 

[Ngao5]

Trò diễn Xuân Phả ở huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa: Các vũ công Annam trong vai đoàn 'Lục Hồn"

 

[ito]

Di tích lăng miếu Triệu Tường được vua Gia Long cho xây dựng năm 1803, tại thôn Gia Miêu, xã Hà Long, huyện Hà Trung, nơi phát tích của 9 chúa, 13 vua triều Nguyễn. Đây là công trình kiến trúc tưởng niệm, miếu thờ của vương triều Nguyễn, được xây dựng với quy mô lớn, có giá trị đặc biệt về kiến trúc và nghệ thuật trang trí điêu khắc. Các nhà sử học coi khu di tích này là “kinh thành Huế thu nhỏ”.
Khu di tích lăng miếu Triệu Tường được xây dựng trên một cánh đồng bằng phẳng dưới chân núi Triệu Tường thuộc làng Gia Miêu – xã Hà Long. Ngày nay muốn đến Gia Miêu, người ta đi qua thị xã Bỉm Sơn (phía bắc Thành phố Thanh Hóa), dọc theo quốc lộ 1A rẽ vào phía bên phải theo đường 7 khoảng 4 km là tới làng Gia Miêu, xã Hà Long, huyện Hà Trung (Thanh Hoá).
Ở đây có khu di tích Gia Miêu gồm: vùng núi lăng Triệu Tường là nơi táng ông Tổ nhà Nguyễn là Nguyễn Kim, Miếu Triệu Tường thờ Nguyễn Kim, Nguyễn Hòang (con Nguyễn Kim) và Trừng Quốc Công Nguyễn Văn Lựu (thân sinh Nguyễn Kim) và Đình làng Gia Miêu - thờ thành hoàng Nguyễn Công Duẩn.

Trên thì Nguyễn Hoằng Dụ, dưới thì Nguyễn Văn Lựu, tóm lại Nguyễn Kim là con ai hả bác

Di tích lăng miếu Triệu Tường được vua Gia Long cho xây dựng năm 1803, tại thôn Gia Miêu, xã Hà Long, huyện Hà Trung, nơi phát tích của 9 chúa, 13 vua triều Nguyễn. Đây là công trình kiến trúc tưởng niệm, miếu thờ của vương triều Nguyễn, được xây dựng với quy mô lớn, có giá trị đặc biệt về kiến trúc và nghệ thuật trang trí điêu khắc. Các nhà sử học coi khu di tích này là “kinh thành Huế thu nhỏ”.
Khu di tích lăng miếu Triệu Tường được xây dựng trên một cánh đồng bằng phẳng dưới chân núi Triệu Tường thuộc làng Gia Miêu – xã Hà Long. Ngày nay muốn đến Gia Miêu, người ta đi qua thị xã Bỉm Sơn (phía bắc Thành phố Thanh Hóa), dọc theo quốc lộ 1A rẽ vào phía bên phải theo đường 7 khoảng 4 km là tới làng Gia Miêu, xã Hà Long, huyện Hà Trung (Thanh Hoá).
Ở đây có khu di tích Gia Miêu gồm: vùng núi lăng Triệu Tường là nơi táng ông Tổ nhà Nguyễn là Nguyễn Kim, Miếu Triệu Tường thờ Nguyễn Kim, Nguyễn Hòang (con Nguyễn Kim) và Trừng Quốc Công Nguyễn Văn Lựu (thân sinh Nguyễn Kim) và Đình làng Gia Miêu - thờ thành hoàng Nguyễn Công Duẩn.

Em thấy bác Ngao đang bị nhầm giữa Nguyễn Hoằng Dụ và Nguyễn Văn Lựu

 

[custardapple]

Rất quý Thanks chủ thớt