Để trả lời cho câu hỏi này, chúng ta cần tìm hiểu lại 1 chút về
cuộc đời Đức Phật:
Đức Phật từng là vị Thái tử Tất Đạt Đa có cuộc sống sung túc trong cung điện nhưng năm 29 tuổi, Ngài đã bỏ vợ con, từ bỏ Ngai vàng và quyết tìm kiếm con đường chân lý để giúp mình, giúp đời thoát khổ.
Ra khỏi thành Ca tỳ la vệ và khi qua khỏi sông A-nô-ma, Ngàu đã không ngần ngại dùng thanh gươm cạo sạch râu tóc của mình đưa cho và gởi người hầu là Xa-Nặc. Thái tử Tất Đạt Đa đã dặn ông đưa râu tóc của mình về hoàng cung trình với đức vua Tịnh Phạn rằng thái tử Tất Đạt Đa không chết. Người đang tìm con đường chân lý và sẽ có ngày trở về. Đây là bằng chứng cho thấy
Đức Phật Thích Ca đã xuống tóc khi đi tìm các cách tu phù hợp để giải thoát. Trong 6 năm tu khổ hạnh thì Thái tử không cạo tóc vì giai đoạn đó Ngài tu khổ hạnh và không bận tâm bất cứ điều gì bao gồm cả hình thể của mình.
6 năm tu khổ hạnh Đức Phật không quan tâm tới chuyện cắt tóc
Thế nhưng, sau khi giác ngộ, đi giảng giải cho đệ tử thì Ngài không quên mỗi tháng cạo đầu và các đệ tử của Ngài cũng cạo đầu theo. Sau khi đắc đạo Ngài độ năm người bạn đồng tu và nhiều đệ tử khác bằng câu nói: “Thiện lai tỳ kheo” ngay tức khắc vị đó râu tóc đều rụng, y vàng đắp thân thành một tỳ kheo Samon thực thụ. Phật dạy: “Cạo bỏ râu tóc làm bậc Samon…” .
Từ đó về sau chư tăng đệ tử của Ngài đều cạo râu, tóc mỗi tháng 2 lần theo luật định… Có thể thấy, Ngài cũng cắt tóc, cạo đầu như bao người khác, không có chuyện Ngài để tóc như mọi người vẫn nghĩ.
Chúng ta sẽ cảm thấy khó tin khi phải tin rằng Phật đã cạo tóc khi tu hành, trong khi các pho tượng Phật, các bức tranh lại luôn có tóc, thậm chí còn rất dày? Sao chúng ta không điều chỉnh cho đúng?
Theo khảo cổ Tượng Phật Thích ca được tìm thấy khoảng 5 trăm năm sau Phật Niết bàn. Trong suốt thời gian từ Phật thành đạo đến thế kỷ thứ nhất sau công nguyên không có hình tượng Phật nào được tìm thấy, mà chỉ là những cổ vật biểu trưng như bánh xe Pháp, cây bồ đề…
Giai đoạn Phật Giáo Đại Thừa Bắt đầu từ thế kỷ I đến đầu thế kỷ II sau CN, xuất hiện hai trung tâm tạc tượng nỗi tiếng là Mathura (Ấn độ) và Gandhara (Pakistan). Họ không có cơ sở nào để làm tượng của Đức Phật cả vì không có tượng mẫu, ảnh mẫu để làm theo.
Cuối cùng là cả hai trung tâm tạc tượng này đều cùng tạo ra những bức tượng Đức Phật có tóc, hoàn toàn khác biệt với những vị đệ tử bình thường khác.
Và đó hoàn toàn là
kết quả do sự tưởng tượng của các nghệ nhân làm tượng khi họ không có được một bức ảnh cụ thể nào ghi lại chính xác Đức Phật, tất cả đều từ mô tả của sách vở và họ tưởng tượng ra để phác họa lại. Các nghệ nhân bao gồm thợ điêu khắc chạm trổ và các họa sĩ khi khắc chạm và vẽ tượng hay ảnh của Đức Phật thì dựa vào 32 tướng đại nhân được mô tả trong các Kinh.
Một trong 32 tướng đại nhân mà đức Phật có là tướng tóc xoắn mà theo nhân tướng học Ấn độ là biểu tượng của người thông minh. Và theo một số kinh sách,
tướng tốt của Đức Phật bao gồm nhục kế và tóc xoăn hành vòng theo chiều bên phải.
Nhục kế, theo
Từ điển Phật học Huệ Quang (tập IV, tr.3384), Phạn ngữ Usnisa, Hán dịch Phật đảnh, Đảnh nhục kế tướng, … là thịt xương (có sách nói búi thịt) trên đảnh của Đức Phật nổi cao lên như búi tóc (kế), một trong 32 tướng Đại trượng phu của chư Phật. Trong tướng nhục kế, có cái đỉnh điểm mà tất cả trời người đều không thể thấy được nên gọi là Vô kiến đảnh tướng. Nhục kế và vô kiến đảnh tướng là tướng hảo biểu thị trí tuệ của chư Phật.
Khi tạo hình, vẽ tranh hay tạc tượng Đức Phật thì tướng nhục kế (búi thịt nhô cao), vô kiến đảnh tướng và tướng tóc xoăn thành vòng theo chiều bên phải (cùng các tướng tốt khác) phải được khắc họa nổi bật, thể hiện rõ nét,
vì thế ta thấy Ngài còn tóc.
Hình ảnh trích từ phim Buddha (Cuộc đời Đức Phật)
Dù cho Phật đi xuất gia cho đến lúc ngài qua đời thì đức Phật cạo tóc đều mỗi tháng. Nhưng vì chúng ta quen 32 tướng đại nhân đó mà ở Trung Quốc và Việt Nam thường dịch trật là 32 tướng tốt cho nên khi nắn tượng và vẽ hình đức Phật thì người ta vẫn quen việc để tóc cho Ngài để nhấn mạnh tướng tốt của Ngài.
Và từ đó cho đến ngày nay cũng ta đã quá quen với hình ảnh "có tóc" của Ngài rồi.
Hy vọng một số thông tin trên sẽ giải đáp được phần nào thắc mắc của các cụ!