Em kể tiếp chuyện cô bé Chan Tha. Chuyện thật mà như đùa :
Phnom Penh 1983. Em vẫn tiếp tục công việc hàng ngày, tuần 3 buổi đi học ở Sala phia sa. Khóa học tiếng K chỉ có hơn chục người mấy cậu Cuba, Tiệp, Hung và một cô bé người Đức béo tròn. Cô giáo là cô Kechia khoảng 50 tuổi, trắng trẻo, gầy và đeo đôi kính cận dày cộp. Mặt nhỏ nhắn và lúc nào cũng hơi buồn buồn.
Cả lớp có một mình tôi là VN nên cô có về quan tâm hơn. Giờ giải lao cô và tôi hay đứng nói chuyện cùng nhau. Được biết chồng cô cũng là một giáo sư dạy đại học và đã bị giết trong một " Công xã" ở tỉnh Puoc sat.
Hiện cô sống với đứa con gái út. Hai đứa con trai bị tách riêng ra không biết không có tin tức gì. Nhà cô ở khu vực chợ Cũ. Cuộc sống của họ cũng khó khăn, thiếu thốn như phần lớn dân K sau giải phóng. Nên thỉnh thoảng tôi hay biếu cô vài cục xà bông Lux, vài m vải mua ở cửa hàng ngoại giao. Hồi đầu cô không nhận, nhưng khi tôi bảo đây là tiêu chuẩn hàng tháng của tôi, giá rẻ không mua cũng bỏ đi, nên cô nhận và rất cảm động.
Một hôm trong lúc nghỉ giải lao cô hỏi :
- Chan Thu có biết sửa điện không?
Cô hay gọi tôi bằng tên này dù biết tên thật của tôi.
- Em biết một chút. Cô cần sửa cái gì ?
- Nhà cô có cái quạt trần hỏng, hai hôm nay tự nhiên không chạy được nữa, không biết bị làm sao? Nếu em rảnh thì đến xem giúp cô.
- Vâng, chiều nay mấy giờ cô ở nhà em sẽ đến xem cho cô.
- Vậy khoảng 5h em đến nhé.
Cô viết cho tôi địa chỉ vào mảnh giấy. Cả hai chúng tôi vào lớp tiếp tục tiết học.
Buổi chiều tôi lấy ít dầu, mỡ xe ô tô, băng dính, tô vít, kìm, dao... Cho vào cái túi nhỏ khoác vai lên khu vực chợ Cũ tìm nhà cô giáo. Nhà cô cũng rất dễ tìm. Đó là khu nhà 3 tầng kiểu như tập thể Giảng võ nhà cô ở tầng 2. Còn vài phút mới đến 5h, tôi đứng ngoài hút thuốc chờ. 5h đúng mới bấm chuông, cô giáo ra mở cửa và mời tôi vào nhà. Cô đang chuẩn bị nấu cơm chiều. Sau khi mang ra cốc nước mời tôi :
- CT uống nước đi chờ cô một chút.
Nhìn quanh nhà cũng chẳng có gì đáng giá. Đồ đạc tềnh toàng, có lẽ cái đi văng tôi đang ngồi là đồ xịn nhất. Tuy vậy được cái gọn gàng ngăn nắp và sạch sẽ. Giữa phòng khách là cái quạt trần SMC nằm im bất động. Chắc "bệnh nhân" của mình đây em nghĩ thầm.
- Có phải cái quạt này không cô ?
Tôi hỏi vọng vào bếp.
- Đúng rồi, em xem giúp cô, cô đang dở tay chút.
- Cô có việc gì cứ làm đi. Kệ em.
Tôi mở đồ nghề ra ngó nghiêng. Trước hết phải xem hộp công tắc xem điện đóm có vào không ? Mở ra thì thấy đứt một dây nguồn, chắc thủ phạm đây rồi, đơn giản mong là chỉ có vậy. Tôi tháo họp công tắc mang ra bàn làm vệ sinh, lau bụi sạch sẽ, có lẽ cái quạt từ 1975 đến giờ không ai lau chùi nên cực bẩn. Đang lúi húi làm bỗng nghe tiếng chào :
- Chum riếp sua pu .
Ngẩng đầu lên thấy một cô bé đang chắp tay trên ngực cúi đầu chào.
Có lẽ là cô con gái đi làm về.
- Chào cháu, cháu đi làm về à ?
- Dạ, má cháu đi đâu chú ?
- Má cháu trong bếp.
Cô bé đặt cái cặp nhỏ xuống cạnh bàn và chạy ào vào bếp. Mấy phút sau cô bé quay ra rót thêm nước cho tôi và ngồi xuống xem tôi làm.
- Má cháu bảo xem chú có cần gì cháu giúp không ?
- Chú làm gần xong rồi. Cháu cứ nghỉ đi.
Lúc này mới quan sát cô gái. Cũng là một cô gái gốc Hoa, khá xinh xắn trắng trẻo, khuôn mặt hài hòa với sống mũi cao và đôi môi đỏ mọng.
Dáng hơi gầy có lẽ đang tuổi chưa lớn hết. Cô bé có giọng nói đặc biệt êm ái, nhất là từ " Vâng" = Chas, chas , nghe rất nhẹ nhàng dễ thương.
Tôi nối dây điện và lắp hộp quạt vào chỗ cũ, rồi bật thử, quạt từ từ chạy. Cô bé thích quá vỗ tay nhìn tôi:
- Được rồi, cám ơn chú nhiều. Tối nay mẹ con cháu không phải chịu nóng nữa rồi.
Chiếc quạt từ lâu không được bảo dưỡng kêu lách cách khi chạy.
- Quạt lâu cũ rồi, chạy kêu lắm để chú tiện thể tháo xuống làm luôn cho.
Cô giáo lúc này đã đi từ bếp ra:
- Nếu em không bận thì làm giúp cô. Cả cái trong phòng ngủ nữa cũng kêu thế này. Em ở lại ăn cơm với mẹ con cô. Con ở đây giúp chú
- Chas. ( lại tiếng vâng nhẹ như gió thoảng)
( Mai em viết tiếp nhé)
( Em viết tiếp chuyện Chan Tha)
Vậy là cô bé sốt sắng đi tìm ghế kê lên cho tôi tháo cả hai cái quạt xuống đất. Tháo được 6 cái cánh quạt ra tôi đưa cô bé mang đi rửa và lau khô. Trong khi chờ cánh quạt tôi tháo quạt và tra dầu mỡ vào trong vòng bi. Tiếp tục sai cô bé lấy khăn ướt lau nốt cái quạt. Tôi ra ngoài hành lang hút thuốc lá chờ.
- Xong rồi chú ơi
Nghe cô cháu gọi, tôi quay vào, lắp cánh vào bầu quạt. Hai chiếc quạt trần trông đã sáng sủa sạch sẽ hơn nhiều. Cô bé ngồi cạnh chăm chú nhìn tôi làm :
- Các chú bộ đội VN cái gì cũng biết làm hả chú ? Mà chú tên chi vậy ?
- Cứ gọi chú là Chan Thu là được. Nhà các chú ở VN cũng nghèo lắm, nên việc gì cũng phải biết một chút.
- Ôi, sao tên chú...
Cô bé ngập ngừng muốn hỏi gì đó nhưng lại thôi.
- Còn cháu tên gì ?
- Cháu tên Chan Tha.
Cô bé này định đùa mình chắc, thấy mình nói tên Chan Thu, thì lấy luôn tên là Chan Tha. Nghĩ vậy tôi hỏi lại:
- Tên cháu là Chan Tha thật à ?
- Dạ, má đặt tên vậy mà.
- Chan Tha nghĩa là gì cháu ?
- Chỉ là cái tên thôi chú ?
- Chú nghĩa là nó phải có nghĩa gì chứ nhỉ ? Ví dụ như tên chú là hoa Chan Thu ở VN gọi là hoa huệ.
Vừa làm vừa nói chuyện chỉ một lúc sau tôi cũng đã làm xong công việc treo 2 cái quạt lên, bật điện quạt chạy ngon lành êm ái. Chan Tha vui vẻ nhìn quạt chạy:
- Cháu cảm ơn chú nhiều lắm. Để cháu xem nhà còn gì hỏng cháu sẽ nhờ chú nữa.
Chan Tha quay ra thu dọn bãi chiến trường tôi bày đầy ra sàn nhà. Lau nhà sạch sẽ. Cô giáo cũng đã nấu xong và dọn ra bàn, mời tôi cùng ăn cơm.
- Đàn ông VN khéo tay và chịu khó làm việc hơn Kampuchia.
- Bên em mấy chục năm chiến tranh liên miên nên mọi người phải tự thích nghi thôi cô ạ. Chan Tha đang đi học hay làm ở đâu ?
- Cháu nghỉ học rồi, đang đi làm ở khách sạn Samaki.
- Cháu làm gì ở đó ?
- Cháu làm lễ tân. Cháu cũng muốn đi học tiếp, nhưng giờ phải đi làm đã, vài năm nữa cháu học tiếp.
- Làm lễ tân thì cháu phải biết nhiều thứ tiếng chứ ?
- Cháu biết tiếng Pháp, Hoa và đang học buổi tối tiếng Anh.
- Chà, cháu giỏi thật. Chú thấy cháu nói tiếng Kh'mer cũng rất hay, nhẹ nhàng và rất rõ không hay nuốt âm như người khác. Chú rất thích nghe. Khi nào rảnh cháu dạy thêm chú nhé. Chú đang học nhưng dốt lắm, bị mẹ cháu chê suốt.
Nghe tôi nói vậy, cô giáo cười, nói với Chan Tha ;
- Chú Chan Thu nói vui đó, chú học rất tốt, rất thông minh. Chỉ có điều chú bận việc nên đôi khi nghỉ học, đến lớp không đều. Con rảnh thì giúp chú vài giờ một tuần cũng tốt.
Suy nghĩ một lúc Chan Tha nói :
- Cháu sẵn sàng giúp chú thôi, nhưng cháu không có nhiều thời gian. Đi làm về thì lại phải đi học tiếng Anh buổi tối, mỗi tuần 3 buổi.
3 buổi còn lại thì cháu có thể nói chuyện với chú thôi, cháu không biết dạy như má cháu đâu.
- Cũng được, mỗi buổi chú chỉ cần nói chuyện với cháu 1h là đủ để cháu còn nghỉ ngơi.
- Vâng, vậy nhưng ngày chẵn cháu sẽ nói chuyện cùng chú từ 5h chiều đến 6h hoặc hơn một chút cũng không sao. Nhưng chú phải chăm chỉ đấy.
- 5h cháu mới tan làm mà ?
- Vâng, chú chờ cháu ngoài cổng Ks rồi cháu và chú vừa đi về vừa nói chuyện về đến nhà một lúc là xong.
- Ồ, được chỉ sợ cháu mỏi chân thôi, chú đi bộ hàng ngày quen rồi.
- Cháu cũng đi bộ đi làm mà.
Chúng tôi vừa ăn vừa nói chuyện, cô giáo và Chan Tha rất vui. Sau bữa cơm, tôi chào hai mẹ con họ rồi ra về. Cô giáo bận rửa bát. Nên Chan Tha tiễn tôi xuống dưới nhà.
- Chú nhớ ngày mai là ngày học đầu tiên của chú rồi đó, tới đón cháu muộn là cháu phạt chú đó.
- Yên tâm chú luôn đúng giờ.
Về đến nhà mới nhà tôi mới sực nhớ quên túi đồ trên nhà cô giáo.
Chiều hôm sau, đúng 5h tôi đã có mặt trước Ks Samaki đây là khách sạn Hoàng Gia dưới thời Sihanouk, sau giải phóng đổi thành Samaki (Đoàn Kết) đây là ks sang nhất hồi bấy giờ, nơi tập trung các tổ chức nhân đạo quốc tế đang làm công tác cứu trợ cho K.
Hơn 5h một chút thì Chan Tha xuất hiện. Cô bé mặc cái áo sơ mi trắng và váy bằng vải thun màu tím than, có lẽ là đồng phục của ks. Phụ nữ K đi làm ở các cơ quan công sở thường mặc váy bằng vải thun, cạp cao và dàu gần mắt cá chân. Thấy tôi đã đứng chờ cô bé chào mấy cô bạn đồng nghiệp rồi rảo bước đi về phía tôi. Mấy cô bạn thấy vậy nói to :
- Chan Tha, người yêu cậu đấy à ? Mai phải mời chúng tớ uống cafe nhé.
Chan Tha đến gần tôi, cúi đầu giấu khuôn mặt đỏ bừng nói nhanh:
- Đi nhanh đi chú.
Tôi trêu cô bé :
- Từ từ hình như bạn cháu kêu cháu cái gì đó, chú không nghe rõ.
Mặt cô bé càng đỏ, lườm tôi một cái rồi kéo tay tôi đi nhanh. Đi một quãng xa, Chan Tha buông tay tôi nói:
- Chú giả vờ để trêu cháu, chú chắc nghe bạn cháu nói gì chứ ?
Được thể tôi vẫn tiếp tục tỉnh bơ:
- Chú cũng nghe loáng thoáng họ bảo mai cháu mời họ đi cafe. Hay ngày kia tan làm chú mời cháu và bạn cháu đi uống cafe ?
Cô bé dậm chân :
- Không được, không được cháu xấu hổ chết mất. Họ bảo chú là người yêu cháu đấy.
- Vậy càng phải mời họ đi cafe để họ biết là không phải.
- Thôi, không nói chuyện này với chú nữa. Giờ vừa đi chú vừa kể cho cháu nghe tất cả về chú. Từ nào sai, câu nào chưa đúng cháu sẽ sửa cho chú. Ở nhà cháu đã viết sẵn một số thành ngữ, ca dao thông dụng của K cho chú. Trong khi dạy chú thì chú cũng dạy lại cháu một số câu giao tiếp tiếng Việt nhé.
Vậy là vừa đi tôi vừa kể cho Chan Tha những chuyện tôi chợt nghĩ ra. Mỗi ngày một vài câu chuyện. Như đang kể chuyện cho các cụ of nghe.
( Em nghỉ, mỗi tối viết một đoạn vậy)