[Funland] [Lịch sử] Vài bài lịch sử - chính trị châu Phi hiện đại

[KoThich]

Còn ko cụ chủ. Bắc Phi thì sao ạ

 

[oldfashion]

Chờ trang nghiên cứu lịch họ post tiếp rồi ta bê về đây.

 

[longhentai]

*Chiến tranh Cát (1963) và những điều thú vị.

 

[longhentai]

https://www.eg24.news/2020/02/when-mohamed-hosni-mubarak-fell-as-a-prisoner-in-morocco-video-toss-news.html

-Bạn có biết Tổng thống Ai Cập Hosni Mubarak vừa qua đời đã từng là tù binh chiến tranh?
-Bạn có biết Morocco (Ma-rốc) là quốc gia châu Phi duy nhất không gia nhập Liên minh châu Phi?
-Bạn có biết Morocco không thiết lập quan hệ ngoại giao với Cuba?

Những ngày qua, báo chí, mạng xã hội ở khu vực Bắc Phi đang nổi sóng vì một màn ''đấu đá'' mang tầm vĩ mô đến từ 2 quốc gia Morocco (Ma-rốc) và Ai Cập. Cụ thể, ngày 25/2/2020 vừa qua, cựu tổng thống Ai Cập Hosni Mubarak, người bị lật đổ trong phong trào Mùa xuân Arab 2011, đã qua đời. Chính quyền Ai Cập hiện tại coi Mubarak là người được tôn trọng và tổ chức quốc tang cho ông.

Nhưng không biết do sự ''trùng hợp vô tình'' hay ''cà khịa cố ý'', đúng vào lúc đó đài truyền hình của Morocco đã phổ biến một đoạn video hiếm được quay từ năm 1963, trong đó quay cảnh thẩm vấn 4 sĩ quan Ai Cập bị bắt bởi quân đội Morocco năm 1963. Một trong số đó được cho là Cựu tổng thống Hosni Mubarak. Điều đáng nói, nghi ngờ về việc Mubarak bị bắt làm tù binh đã có từ lâu, nhưng đúng vào ngày quốc tang của Tổng thống Ai Cập thì người Morocco lại đưa lên. Cũng phải nói rằng, việc Morocco công khai đoạn video đã chứng thực mọi nghi ngờ về Cựu tổng thống Ai Cập.
Chung quy lại, tất cả những thắc mắc trên kia đều được giải thích qua một cuộc chiến tranh ngắn giữa 2 nước Bắc Phi: Algeria và Morocco vào năm 1963. Cuộc chiến gọi là Sand War (Chiến tranh Cát).

Sở dĩ tên gọi ''Chiến tranh Cát'' là vì đây là cuộc chiến hiếm hoi của thế giới hiện đại diễn ra toàn bộ trên địa hình Sa mạc. Toàn bộ chiến tranh gói gọn trong khu vực phía Tây Bắc hoang mạc Sahara, vốn đã là phần khó xâm nhập nhất của hoang mạc này.

 

[longhentai]

1/ Bối cảnh và lực lượng trước chiến tranh
Cuộc chiến chính thức nổ ra chỉ 1 năm sau ngày độc lập của Algeria và chỉ ít ngày sau khi Algeria công bố hiến pháp mới.
Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến cuộc chiến được coi là tranh chấp lãnh thổ giữa 2 nước. Nhưng sâu xa là do căng thằng về chính trị, thể chế giữa 2 quốc gia Bắc Phi, và được đổ thêm dầu do sự can thiệp của quân đội Cuba.

Trong lịch sử, Algeria và Morocco vốn có mối quan hệ gần gũi. 2 nước đều nằm ở phía Tây Bắc châu Phi bên bờ Địa Trung Hải, thuộc vùng Maghreb xa xôi trong thế giới Arab. Sự gần gũi này tiếp tục được duy trì đến thời người Pháp chiếm đóng, khi cả 2 đều thuộc khối Liên Hiệp Pháp.

Tuy nhiên, suốt chiều dài lịch sử đó, có một vấn đề chưa bao giờ được giải quyết. Đó là đường biên giới gần 1.500 km giữa 2 nước chưa bao giờ được phân định. Đơn giản là bởi vì vùng biên giới giữa 2 nước quá khó xâm nhập, nên suốt hàng thế kỉ nó thuộc về các bộ lạc du mục, không vạch ra bất cứ ranh giới nào. Đến thời thực dân Pháp, với công nghệ hiện đại, người Pháp cũng chỉ có thể vạch ra chính xác 165km đường biên giới thực địa, còn lại đều chỉ là trên bản đồ. Với chính quyền Pháp, khu vực biên giới khô cằn giữa Morocco và Algeria không có người và tài nguyên, nên không cần thiết phải mạo hiểm tính mạng các đoàn thám hiểm.

Nhưng từ năm 1956, giữa 2 quốc gia bắt đầu có sự khác biệt. Với phong trào đấu tranh của nhiều Quốc vương Morocco, người Pháp đã trao trả độc lập cho Vương quốc Morocco vào năm 1956. Vào thời kỳ đầu độc lập, Morocco là một quốc gia Quân chủ chuyên chế dưới sự kiểm soát của nhà vua, các đảng đối lập không được phép hoạt động. Nhà vua Morocco chọn cách đóng cửa với các nước châu Âu, bất kể là Pháp hay Liên Xô, và gắn chặt mình với khối Arab. Vì thế cho đến ngày nay, người dân Morocco hiếm khi coi mình là một phần của châu Phi và chỉ nhận mình là đứa con của thế giới Arab.

Ngược lại, Algeria vẫn bị Pháp chiếm đóng. Dù đã nổi dậy vào năm 1954, nhưng phải mất 8 năm, Algeria mới giành được độc lập vào năm 1962. Sau độc lập, Algeria trở thành nước Cộng hòa, mà quan trọng hơn là một nước Cộng hòa thân Liên Xô, lấy tên nước là Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Algérie, đứng đầu bởi lãnh đạo Ahmed Ben Bella.

Vấn đề lãnh thổ bùng phát ngay sau khi Algeria độc lập. Khi Morocco độc lập nhiều năm trước, do thỏa thuận lỏng lẻo với người Pháp, 2 vùng đất ở biên giới phía Nam là Tindouf và Bechar được người Pháp giữ ở lại Algeria. Nhưng sau khi Algeria độc lập, Morocco đã xé bỏ thỏa thuận với thực dân cũ, đòi lại các vùng đất này.

Tuy nhiên, lãnh thổ không phải nguyên nhân quan trọng nhất, mà nó nằm ở sự nghi kị lẫn nhau giữa 2 quốc gia, mà cụ thể là sự lo ngại của Morocco về ý đồ lật đổ nhà vua từ những người cách mạng Algeria. Mối lo sợ này không phải không có cơ sở, khi mà trước đó, Algeria đã thúc đẩy mối quan hệ với Ai Cập của nhà lãnh đạo Nasser, một tổng thống theo đường lối Xã hội chủ nghĩa của Bắc Phi. Nasser nhiều lần không dấu ý định ''nối liền một dải cách mạng Bắc Phi từ biển Đỏ đến Đại Tây Dương nhằm ngăn chặn ảnh hưởng của châu Âu và lục địa châu Phi''. Người Morocco coi ý định của Nasser không gì khác ngoài việc tiến hành cách mạng lật đổ nhà vua Morocco như những gì đã diễn ra ở Ai Cập năm 1952.

Sự thù nghịch giữa nền quân chủ và cộng hòa không phải là duy nhất. Càng về sau lãnh đạo Algeria càng ngả về phía Liên Xô và khối Xã hội chủ nghĩa. Dù Quốc vương Morocco không phải là người thân phương Tây quá mức, ông cũng bị ảnh hưởng từ những lời đe dọa ''mối nguy Cộng sản'' được tuyên truyền. Vậy nên Morocco đã chọn cách hỗ trợ cho một số nhóm nổi dậy ở Algeria chống lại chính quyền Cộng hòa Nhân dân.
Nhưng sự thù địch giữa 2 nước có thể đã không leo thang đến chiến tranh, nếu không phải có sự tác động từ Cuba và Ai Cập.

Về Ai Cập, nước này được cho là châm ngòi cho một cuộc chiến ngoại giao vào tháng 3 năm 1963. Đó là khi Quốc vương mới của Morocco (lên ngôi mới hơn 1 năm) thăm Algeria để giảm căng thẳng. Lúc này ở Ai Cập, tổng thống Nasser lên tiếng tố cáo rằng chế độ quân chủ Morocco dựa vào nền kinh tế mạnh chèn ép nước láng giềng Algeria. Nasser còn ''xếp các chế độ quân chủ Ả Rập là chế độ *********, ủng hộ các phong trào cách mạng chống nhân dân, tương tự đối với các nước phương Tây, đặc biệt là Pháp và Hoa Kỳ''.

Nhà vua Morocco cảm thấy bị xúc phạm và bỏ chuyến thăm Algeria. Về nước, ông chỉ đạo xuất bạn một tấm bản đồ Morocco mới, bao gồm cả những lãnh thổ tranh chấp với Algeria. Sự kiện này gây ra một cuộc khủng hoảng ngoại giao giữa Morocco với Algeria-Ai Cập.

Còn với Cuba, nước này luôn lên tiếng ủng hộ Algeria và tố cáo quốc vương Morocco. Từ sau khi cách mạng Algeria thành công, đã có rất nhiều cố vấn, bác sĩ, sĩ quan,...từ Cuba đến Algeria. Đây là điều mà nhiều người Arab rất lo ngại, vì nó đe dọa sự thống nhất của thế giới Arab trước các thế lực bên ngoài. Morocco nhiều lần thông qua khối Arab yêu cầu Algeria trục xuất các cố vấn Cuba về nước nhưng đều bị từ chối.

Khi chiến tranh nổ ra, nó biến thành cuộc chiến 3 đánh 1, khi một mình Morocco đánh lại liên quân 3 nước Algeria-Cuba-Ai Cập.

2/ Chiến tranh

Ngày 8/10/1963, một cuộc đụng độ bất ngờ giết chết 10 binh sĩ Hoàng gia Morocco. Đây không phải là phát súng đầu tiên của chiến tranh, nhưng là sự kiện gây thương vong lớn nhất. Trước đó từ tháng 8/1963, quân đội 2 bên đã triển khai dọc biên giới, kể cả những khu vực khô cằn nhất. Các cuộc đấu súng đôi lúc xảy ra nhưng đều né tránh những dòng người tị nạn qua lại giữa 2 nước.

Các nỗ lực vũ trang chuẩn bị cho cuộc chiến đến từ Algeria. Do nước này có quân đội yếu hơn Morocco, họ đã nhờ đến nước ngoài và được hỗ trợ.
Liên Xô gửi cho Algeria 10 xe tăng T-34, mặc dù chính họ vừa bán xe tăng T-54 hiện đại hơn cho Morocco.

Đầu tháng 10 năm 1963, quân đội Ai Cập gửi 1000 binh lính cùng nhiều phương tiện đến hỗ trợ Algeria. Nhưng mãi đến sau này người ta mới biết, quân đội Ai Cập đã gửi không quân trực tiếp chiến đấu, và đã bị bắn rơi.

Còn với Cuba, những sự can thiệp của nước này được ghi chép rất cụ thể. Họ đã lập ra đơn vị ''Grupo Especial de Instrucción'' tình nguyện đến Algeria. Đơn vị gồm 686 người dưới sự chỉ huy của tướng Efigenio Ameijeiras cùng 22 xe tăng T-34. Dù được chỉ thị giấu kín cuộc can thiệp này, Cuba vẫn bị lộ danh bởi tình báo Pháp.

Đó là những gì người ta biết trước cuộc chiến. Còn lại khi trận chiến diễn ra trong sa mạc từ tháng 10/1963 đến khi một thỏa thuận được giàn xếp vào tháng 2/1964, gần như không có tin tức gì về cuộc chiến. Nhưng những gì diễn ra vào lúc ký kết hiệp định cho thấy một chiến thắng của quân Morocco. Quân đội Morocco có lợi thế về vũ khí và trang bị, thậm chí hầu hết tư liệu ảnh và video liên quân đến cuộc chiến này là do họ ghi lại. Đến cuối tháng 10 năm 1963, đã có tin tức quân đội Morocco chiếm được Tindouf và Bechar. Đó cũng là thời điểm mà Tổ chức châu Phi Thống nhất (OAU) sắp xếp thỏa thuận ngừng bắn. Dù vậy, phải đến tháng 2 năm 1964, một hiệp định chấm dứt chiến tranh mới được ký kết.

Thỏa thuận này là một thắng lợi ngoại giao với Algeria, dù họ đã thua trên chiến trường. Theo hiệp định, Morocco từ bỏ yêu cầu chủ quyền với các vùng lãnh thổ tranh chấp Tindouf và Bechar. Đổi lại, Algeria sẽ chấm dứt các hành động thù địch với chế độ quân chủ Morocco, đồng thời trục xuất các cố vấn nước ngoài khỏi Algeria. Khu vực tranh chấp được giám sát bởi Tổ chức châu Phi Thống nhất, đánh dấu vai trò đầu tiên của Tổ chức này.
Không ai biết rõ thương vong hai bên, cả 2 phía đều tuyên bố tiêu diệt từ ''hàng trăm đến hàng nghìn'' quân đối phương. Nhưng tình báo Pháp chỉ cho thấy 39 người Morocco và 60 người Algeria xác nhận thiệt mạng.

Không có báo cáo về thương vong của Cuba và Ai Cập, nhưng chắc chắn có 4 phi công Ai Cập bị bắn rơi và bắt giữ.

 

[longhentai]

Video của AP, quay cảnh thẩm vấn Phi công Ai cập bị bắt, trong đó có Hosni Mubarak. Video thuộc loại tài liệu hiếm.

 

[longhentai]

Phần lớn tư liệu do Ma rốc và Pháp quay, đây là tài liệu tiếng Pháp.

 

[longhentai]

Tù binh Algeria trong trận Amgala năm 1976, cũng là tư liệu hiếm của Morocco. Dù chiến tranh kết thúc năm 1964 nhưng nhiều lần Morocco vẫn cà khịa Algeria và đánh nhau qua lại.

 

[longhentai]

Tù binh Algeria. Phần lớn những bức ảnh này được công bố mới đây trên diễn đàn FAR-MAROC

 

[longhentai]

 

[longhentai]

Một video ''không hiếm lắm'' quay việc phân định biên giới năm 1964.

 

[longhentai]

Tướng Ma rốc, Ben Omar Driss ngoài chiến trường

 

[longhentai]

Ảnh cắt từ video của Ma rốc, được cho là phi công Hosni Mubarak. Mubarak sau này trở thành tổng thống Ai Cập

 

[NeverSayNeverAgain]

Em rất thích các thớt như thế này. Được biết thêm nhiều thứ.
Cảm ơn cụ chủ.

 

[longhentai]

Tạp chí LIFE cũng đưa tin

 

[longhentai]

 

[longhentai]

Tư liệu của Algeria rất hiếm, chủ yếu là của Ma-rốc

 

[longhentai]

Muốn tìm tư liệu các bác có thể thấy ở web này. Forum của Algeria nhưng tư liệu toàn ảnh của Ma rốc

Guerre Algérie-Maroc [1963 "la Guerre des Sables"] - Page 7 - ForcesDZ

 

[longhentai]

3/ Những sự thật thú vị bên cạnh.

-Do cuộc chiến này và xa hơn là vấn đề tây Sahara, Morocco đã tự tách mình khỏi châu Phi và tự coi mình chỉ duy nhất thuộc về khối Arab. Đến năm 2017, Morocco là nước duy nhất ở châu Phi không gia nhập Liên minh châu Phi (AU). Mãi đến tháng 1 năm 2017, nước này mới đồng ý gia nhập AU sau nhiều năm tổ chức này ''dỗ dành''.

-Morocco cắt đứt quan hệ với Syria, Ai Cập và Cuba trong chiến tranh, và sau đó không khôi phục với Cuba. Theo đó, Morocco cắt quan hệ ngoại giao với Cuba không phải vì tội đánh họ mà vì tội ''dám làm mà không dám chịu''. Dù đã có bằng chứng rõ ràng được tình báo pháp thu thập về sự có mặt của 686 lính Cuba ở cảng Oran của Algeria ngày 22/10/1963, nước này vẫn liên tục phủ nhận sự can dự. Morocco là một trong những nước ít ỏi chưa khôi phục quan hệ với Cuba. Nhưng cũng vào năm 2017, Cuba đã đồng ý khôi phục quan hệ, đi đôi với việc từ bỏ hỗ trợ cho các nhóm ly khai Tây Sahara chống Morocco.

-Sự thật bất ngờ nhất: trong quá trình chiến đấu, quân đội Morocco đã bắn rơi một phi đội của không quân Ai Cập, bắt giữ 4 phi công và trình họ trước báo chí Pháp. Chuyện sẽ không có gì nếu không có việc sau đó Morocco phát hiện ra một trong số 4 phi công đó là Hosni Mubarak, Tổng thống Ai Cập sau này. Mặc dù tin đồn về việc Mubarak từng bị bắt đã lan truyền từ lâu, nhưng phải đến khi Morocco công bố đoạn video hiếm trong kho tư liệu vào năm 2018, người ta mới biết sự kiện đó một cách rộng rãi.

Trớ trêu hơn nữa, khi thực ra Mubarak sau này lại là một trong những người thân thiết với Morocco nhất. Mối quan hệ Morocco-Ai Cập trong thời đại Mohamed Hosni Mubarak rất tốt đẹp, không bị ảnh hưởng bởi sự cố này và được cho là một trò hề của lịch sử.

Sau này khi quốc vương Hassan II của Morocco qua đời, Mubarak là lãnh đạo cuối cùng ông đón tiếp

 

[longhentai]

*Những ai là đồng chí của chúng ta?

Những người không biết, hoặc mù mờ về lịch sử của Trung Đông-Châu Phi, nhất là châu Phi rất dễ mắc phải lầm tưởng, bởi bản thân địa chính trị khu vực này đã phức tạp trong khi sách vở, báo chí, tài liệu ở Việt Nam nói tới quá ít.

Tôi sẽ liệt kê dưới đây, các nhân vật cộng sản tiêu biểu của Trung Đông-Châu Phi có ảnh hưởng nhất (không phải tất cả), những đồng chí thực thụ của chúng ta nhưng chúng ta lại ít người biết tới họ. Theo tôi, đó là sự bất công.