Em thì thấy shock khi em có chuyến sang công tác đầu tiên cỡ 15 năm trước cụ ạ, em dẫn đoàn đi sang Siam Reap rồi Battambang rồi về Phnompenh. Khi ở Siam Reap em cũng tranh thủ ghé qua chợ rồi đi ra biển hồ, phóng xe mười mấy cây ra khu làng người Việt ôi thôi cảnh vật đời sống bà con khá vất vả, cả xóm không có điện, nhà cửa lụp xụp trẻ con nhem nhuốc quần áo ko đủ mặc, năm đó nước cạn nên các nhà nổi nằm im trơ đáy trên biển hồ, nhìn tụi trẻ thấy thương lắm mà ko làm gì được.
Khi xuống Phnompenh ra chợ Nga hay em ra khu bán đò ăn côn trùng chỗ quảng trường trước Hoàng cung ban đầu em nói tiếng Anh với người bán, sau họ biết em từ VN sang họ gọi em lại nói tiếng Việt với em té ra đồng bào mình cả, hỏi ra bên đó họ ko nhập được quốc tịch, cũng chả xin được các công việc chính thức hay thu nhập tốt mà chỉ được làm tự do như buôn bán nhỏ, đi bán hàng rong,lượm ve chai, làm phu hồ hay lao động chân tay thôi.
Một hôm em được đối tác mời về nhà riêng ăn tối, khi vừa tới nhà ông ấy gọi với vào báo, nói với vợ bằng tiếng Việt "mình ơi có mấy anh em VC từ HN sang chơi này", cả hai vợ chồng nói tiếng Việt khá sõi. Em bảo ấy chết sao chú lại gọi bọn cháu xúc phạm thế, bên cháu là cho chú ra gặp Police ngay đấy ông cười hề hề bảo bên này gọi quen rồi, người V còn được gọi là duôn nữa. Sau vào bữa ăn em hỏi ông ấy hóa ra đã ở VN được 7 năm, xưa học QUân Y 103 Hà Đông.
Sốc hơn khi tối về em bật TV, kênh kiểu VTVT1 nhà mình dạng chính thống ấy, gặp ngay bộ film về chiến tranh trong đó nó xây dựng hình ảnh bộ đội mình thành cướp phá, mũ cối dép cao su, mang cờ đỏ sao vàng đánh võ như mấy film Hồng Kong, dùng súng phun lửa đốt nhà, lưỡi lê đâm cụ già, cầm chân trẻ sơ sinh đập vào cây thốt nốt máu me be bét..... Em gọi cho quản lý khách sạn phản ánh ông này giải thích nó là film bình thường, em thì shocked toàn tập và cay mũi khi lịch sử bị dối trá và em từ đặt câu hỏi sao có cái thể loại lật lọng vậy được. Hôm sau gặp lại ông đối tác em hỏi sao bên chú lại đóng và cho chiếu kênh chính thống quốc gia loại film xuyên tạc ảnh hưởng quan hệ hai nướ vậy ông ấy mới giải thích là CP thì nó kệ, film do China đóng, điễn viên đạo cụ và nội dung hoàn toàn do người phương Bắc mang xuống đóng xong đưa cho CPC chiếu thôi ko từ trối được. Khi về em cứ miên man trong đầu câu hỏi sao đội ấy lại giờ theo đuôi thờ cái thằng mà năm xưa nó truy cùng diệt tận như vậy, chẳng nhẽ đồng tiền làm cho họ quên hết lịch sử chăng? Xuống Phnompenh em cũng mượn xe máy lượn lờ đi chơi nhưng đối tác dặn mày đi đâu thì đi nhưng phải về trước khi trời tối, em hỏi tại sao ông chỉ bảo vì mày là người duôn. Sau làm việc với người bên đó em sinh ra cái tâm lý luôn đề phòng