[Funland] Dịch sách cổ : An Nam Tức Sự của sứ thần nhà Nguyên

[Homo Deus]

Trong An nam chí lược của Lê Tắc có ghi quân Nguyên nó lượm được cụ tình báo viên Đỗ Kỷ và đem chém đó cụ.

Đỗ Vỹ chứ cụ. Hồi bé e rất thích quyển Người Thăng long của cụ Hà Ân viết về nhà Trần, có nhân vật này

 

[Jamebonds]

Chả nát quá còn gì cụ. Để bác Chế ra vào Thăng Long như đi chơi, còn tập kết quân bộ ở Nghệ An leo đèo chui rừng Hòa Bình đánh ra Thăng long thì thua hẳn

Lúc suy tàn của 1 triều đại thì ko nát kiểu này sẽ nát kiểu khác cụ ơi, còn sau chiến thắng Mông Nguyên còn cả hơn trăm năm nữa cơ mà

 

[Lah]

Lúc suy tàn của 1 triều đại thì ko nát kiểu này sẽ nát kiểu khác cụ ơi, còn sau chiến thắng Mông Nguyên còn cả hơn trăm năm nữa cơ mà

Ý cụ là sao nhỉ? Trên cụ nói vì Minh mạnh nên Trần có nát hay không cũng không quan trọng mà. Minh có đánh nhà Trần đâu, 2 ông Hậu Trần coi như tính thêm thôi.
Hay em hiểu nhầm cụ phản bác cụ kia ý: Lại bị Minh đô hộ nhỉ.

 

[Tieububu]

Đỗ Vỹ chứ cụ. Hồi bé e rất thích quyển Người Thăng long của cụ Hà Ân viết về nhà Trần, có nhân vật này

Vâng, cảm ơn cụ

 

[Dan123]

Cũng rất may, mấy vua đầu đời Trần đều là vua anh minh cả, cũng không quá tham danh vọng, đều xuất gia sáng lập thiền phái Trúc Lâm.

Vì ko quá tham danh vọng nên mới sáng suốt cụ ạ

 

[HanhKhatBongDem]

không có Nguyễn Huệ thì nhà Nguyễn có lấy được Bắc Kỳ, thống nhất giang sơn ko Cụ?

Theo e là không là không rồi, nó là chính sách từ Nguyễn Hoàng. Ra Bắc là phản thần và không đc Thiên triều công nhận ăn đòn ngay.

 

[doctor76]

Dịch xong rồi à cụ Doc?

Cảm ơn các cụ đã đọc và góp ý thớt, về cơ bản nội dung em đã dịch xong, định dịch nốt cuốn sách : Thiên Nam Hành Ký 天南行記 của Từ Minh Thiện 徐明善 , sứ nhà Nguyên sang nước ta ngay sau khi chấm dứt cuộc kháng chiến lần 3 chống quân Nguyên-Mông, tuy nhiên do sách chỉ có bản gốc chụp chưa scan, chữ mất một ít, sách lai dài, nên em khất các cụ 1 thời gian nữa để dịch.
Sách rất hay, cũng mô tả đất nước ta thời Trần, với chi tiết các cống vật mà nhà Trần đem sang nhà Nguyên.
Do em đang bận dịch cuốn: Viễn Chinh Đà Nẵng-Nam Kỳ từ tiếng Pháp, nên sẽ trở lại cuốn sách tiếng Hán cổ này sau.
Mời các cụ chuẩn bị đón đọc: Viễn Chinh Đà Nẵng-Nam Kỳ, với những trận đánh kinh hồn giữa liên quân Pháp-Tây Ban Nha và quân Nguyễn, với sự mô tả của người trực tiếp tham chiến.

 

[doctor76]

Có thể kịp. Còn hy vọng đỡ bao công sức. Cụ cho mình xin số dây thép.

Cảm ơn cụ đã quan tâm, có gì em ib cụ

 

[doctor76]

Đây là bản đầu tiên của sách : Thiên Nam Hành Ký, bản gốc, gồm 84 trang, tuy nhiên do TQ không còn bản gốc nên họ không scan để chuyển sang dạng text dễ dịch, nếu dịch từ sách rất mất công, nên em sẽ hẹn các cụ 1 thời gian nữa.

 

[Dan123]

Có một điều mà sứ nhà Nguyên không ghi trong sách mà chỉ nói riêng với Vua Nguyên đó là dân khí Đại Việt thời đó, cao vút, rồi màn phô diễn một cách khéo léo quân đội hùng tráng và kỷ luật, tinh thần thượng võ trong dân chúng. Những chi tiết mà khi về nước báo cáo, vua Nguyên sẽ phải cân nhắc nhiều lần khi xuống chiếu đánh Đại Việt

 

[ambdiep]

Cụ Doc ơi dịch xong chưa thế ah ? Cháu hóng từng ngày

 

[doctor76]

Cụ Doc ơi dịch xong chưa thế ah ? Cháu hóng từng ngày

Nếu các cụ không chê, em xin dịch tiếp phần Nguyên Sử - An Nam Truyện, có mô tả kỹ hơn về 3 lần đánh nhau với quân Nguyên, Nguyên Sử chép rải rác ở các quyển như: Nguyên Sử, Bản Kỷ; Nguyên Sử, Liệt Truyện...
Phần nào liên quan đến nước ta em xin dịch, phần nào không liên quan em xin cắt bỏ.
Chỗ nào Nguyên Sử chưa rõ, em xin dịch tham khảo : Tự Trị Thông Giám bổ xung.
Nếu các cụ không chê trình độ quê mùa, em xin dịch hầu ạ.

 

[doctor76]

Đây là 1 phần bản dịch:

Ngày Qúy Sửu năm thứ 3 [1253] thời Nguyên Hiến Tông 元憲宗 [ tức là Đại hãn Mông Kha còn gọi là Mông Ca 蒙哥; 1208 -1259; là Đại hãn thứ tư của đế quốc Mông Cổ từ năm 1251 tới năm 1259. Là con trai trưởng của Đà Lôi và Sorghaghtani Beki, anh trai của Hốt Tất Liệt và Húc Liệt Ngột, cháu nội của Thành Cát Tư Hãn và là con nuôi của Oa Khoát Đài], Ngột Lương Hợp Thai 兀良合台 theo Thế Tổ đánh Đại Lí 大理. Thế Tổ về, giữ Ngột Lương Hợp Thai ở lại đánh các nước Di chưa hàng phục. Tháng 11 ngày Đinh tị năm thứ 7 [1257], quân của Ngột Lương Hợp Thai đến phía bắc Giao Chỉ 交趾, trước sai hai sứ giả đến chiêu dụ, không [ thấy] trở về, bèn sai bọn Triệt Triệt Đô 徹徹都 cùng đem 2.000 người, chia đường tiến binh, đến đóng ở trên sông Thao 洮江 ở phía bắc kinh đô của An Nam, lại sai con trai là A Truật 阿朮 đến giúp mình, dò xét thật giả của nước này.

Ngày Tân Dậu tháng 9 [18/10/1257], sai Sứ bảo An Nam hàng; người An Nam bỏ tù viên Sứ; bèn bàn đánh. Biên giới Bá Châu播州 [thuộc Quí Châu] báo động.

Người Giao [ Chỉ] cũng bố trí nhiều quân canh giữ. A Truật sai quân về báo, Ngột Lương Hợp Thai gấp đường tiến lên, sai Triệt Triệt Đô làm tiên phong, A Truật đi sau làm thanh viện. Tháng 12, hai quân tụ hội, quân Giao [Chỉ] bị động. A Truật thừa cơ đánh bại quân thủy của người Giao [ Chỉ], bắt được thuyền chiến đưa về.

Ngày Canh Tý tháng 10 [26/11/1257], Ngột Lương Hợp Thai mang quân sát biên giới An Nam; Quốc vương An Nam Trần Nhật Cảnh 陳日煚 bày trận voi ngựa, rất nhiều bộ binh, ở 2 bên bờ sông Thao [sông Hồng]. Hợp Thai chia quân thành 3 đội vượt sông; Tề Tề Khắc Đồ 齊齊克圖 theo hạ lưu vượt sông trước, đại quân ở chính giữa, Phò mã Hoài Đồ 懷圖 cùng A Truật ở phía sau. Hợp Thai truyền lệnh cho Tề Tề Khắc Đồ như sau:

- Sau khi quân ngươi vượt sông, đừng giao chiến; bọn chúng sẽ đến đánh ta, Phò mã mang quân ngăn phía sau; người chờ lúc thuận tiện cướp lấy thuyền, bọn chúng tất bị ta bắt. Khi quân lên bờ, tức thì giao chiến.

Tề Tề Khắc Đồ làm trái lệnh, người An Nam tuy thua nặng, nhưng quân [ Nguyên cũng không thắng, quân [ An Nam] vừa đánh lại còn có thể leo lên thuyền tránh. Hợp Thai giận bảo [ Khắc Đồ] rằng:

- [ Ngươi làm tướng] Tiên phong làm trái sự tiết chế của ta, nước có hình luật.

Tề Tề Khắc Đồ sợ quá, uống thuốc độc chết. Hợp Thai vào nước An Nam, Nhật Cảnh trốn ra hải đảo. [ quân Nguyên] tìm được những Sứ giả bị giam trong ngục, trói bằng dây lạt tre thấu thịt; khi mở trói có một người chết, bèn đồ sát cả thành. [ nguyên văn 因屠其城: nhân đồ ký thành]

Sai hai sứ giả quay lại chiêu dụ Nhật Huyên [ tức là vua Trần Thánh Tông] đến hàng phục. Nhật Cảnh trở về, thấy kinh đô của mình đã tan hoang, rất tức giận, bèn ép hai sứ giả quay về.

 

[doctor76]

Tháng 12, ngày 12, Ngột Lương Hợp Thai đem quân đến Bình Lệ Nguyên [ nay có thể là sông Cà Lồ, vùng gần Hương Canh, huyện Bình Xuyên, Vĩnh Phúc]

[Vua Trần] thân hành đốc chiến, xông pha tên đạn. Quan quân đã sắp tan, [vua] ngoảnh trông tả hữu, chỉ có Lê Phụ Trần 黎輔陳 một mình một ngựa, sắc mặt bình-thản như không.

Bấy giờ, Trần Cảnh mới lui quân đóng ở sông Lô [sông Hồng phần phía bắc Thăng Long, Thời Trần, gọi đoạn sông Hồng từ Bạch Hạc trở xuống là sông Lô]. Phụ Trần giữ phía sau. Quân [ Nguyên] bắn tên như mưa, Phụ Trần lấy ván thuyền che cho [vua Trần] khỏi trúng tên. Thế [quân Nguyên] rất mạnh, An Nam phải lui giữ sông Thiên Mạc [sông Hồng nam Thăng Long, là khúc sông Hồng chảy qua vùng bãi Mạn Trù, nay thuộc xã Tân Châu, huyện Khoái Châu].

Phụ Trần [ và vua] bàn những việc cơ mật, rất ít người biết được đều đó.

Trần Nhật Cảnh ngự thuyền nhỏ đến thuyền [ Trần] Nhật Hiệu 陳日皎 hỏi kế sách. Nhật Hiệu đương dựa mạn thuyền, sợ hãi quá cứ ngồi chứ không đứng dậy nổi, chỉ lấy ngón tay chấm nước viết hai chỉ “nhập Tống” lên mạn thuyền.

Ngày 24, [ Trần Cảnh] và Quang Bính 光昺 [Trần Thánh Tông] lên lâu thuyền, tiến quân đến Đông Bộ Đầu [phía bắc cầu Long Biên, bến sông Hồng phía trên cầu cầu Long Biên gần dốc Hàng Than ngày nay], phục đánh, quân Nguyên phải rút, đến trại Quy Hóa, chủ trại là Hà Bổng lại chiêu tập người Man ra tập kích.

Khi ấy, [nhà Nguyên] mới lấy được Vân Nam, bọn du binh đến, không có ý đánh chiếm.
Tháng 2 ngày Mậu Ngọ năm thứ 8 [ 3-4/1258], Trần Nhật Cảnh truyền nước cho con trưởng là Trần Quang Bính 陳光昺 [tức vua Trần Thánh Tông], đổi niên hiệu là Thiệu Long 紹隆.

Mùa hạ, Quang Bính sai con rể cùng người nước này đem phương vật đến, Ngột Lương Hợp Thai hộ tống đến hành tại sở, sai riêng Nột Lạt Đinh 訥剌丁đến dụ chúng nói:

- Trước ta sai sứ giả đến giao hảo, lũ các ngươi bắt giữ mà không cho quay về, ta do đó phát binh từ năm trước. Vì vua của nước ngươi đứng trốn ở nơi hoang dã, lại lệnh cho hai sứ giả đến gọi về nước, ngươi lại ép sứ giả ta trở về. Nay sai riêng sứ giả đến dụ, nếu các ngươi thực lòng nội thuộc, thì vua nước ngươi phải tự mình đến, nếu vẫn không chừa, sớm đến báo cho ta.

Quang Bính nói:

- Nước nhỏ thật lòng thờ Nhà vua, thì nước lớn lấy gì đối đãi nước nhỏ?

Nột Lạt Đinh về báo. Bấy giờ có Vương chư hầu là Bất Hoa 不花 giữ Vân Nam, Ngột Lương Hợp Thai nói với Vương, lại sai Nột Lạt Đinh đến dụ, sai sứ giả cùng đến. Trần Quang Bính bèn thực lòng nội thuộc, lại nói:

- Đợi ban ân đức, rồi sau sai con em làm con tin.

Vương lệnh cho Nột Lạt Đinh lên ngựa đưa tin vào tấu lên [ vua Nguyên].

Tháng 12 năm Trung Thống 中統 nguyên niên thời [ Nguyên] Thế Tổ 世祖 [tức là Hốt Tất Liệt], lấy Mạnh Giáp 孟甲 Lễ bộ Lang trung làm Chánh sứ, xuống phương Nam làm sứ giả chiêu dụ, Lí Văn Tuấn 李文俊 Lễ bộ Thị lang, làm Phó sứ, cầm chiếu thư đến dụ nước này. Đại khái nói:

Ngày mồng 3 tháng 12 năm Trung Thống thứ nhất [1260] Thế Tổ Thánh Đức Thần Công Văn Vũ Hoàng 世祖圣德神功文武皇帝 đế chiếu dụ Vương An Nam họ Trần: Tổ tông ta lấy vũ công sáng nghiệp, về đường văn đức chưa kịp tu chỉnh, ta từ khi kế thừa ngôi báu, sửa cũ đổi mới, vỗ về vạn bang, vào năm Canh Thân đặt niên hiệu Trung Thống thứ nhất ban chiếu chỉ xá miễn lần lượt thi hành. Không để lỡ người gần, không quên kẻ xa; với tấm lòng thành chấp nhận. Nhân lúc đó có quan Đại Lý tự An phủ Nhiếp Mạch Đình 聂陌丁 dùng ngựa trạm dịch dâng biểu tâu rằng nước ngươi có lòng thành hướng theo phong hóa, mộ điều nghĩa; lại nghĩ ngươi tại triều trước đã qui phụ, từ xa đến cống phương vật; nên ban chiếu chỉ sai Lang trung bộ Lễ Mạnh Giáp làm An Nam tuyên phủ sứ 安南宣谕使, Viên ngoại lang bộ Lễ Lý Văn Tuấn làm Phó sứ; dụ quan liêu sĩ thứ nước ngươi rằng:
Phàm y phục, khăn đội đầu, điển lễ phong tục trăm sự, đều y theo lệ cũ của nước ngươi, không cần phải sửa đổi; huống hồ nước Cao Ly 高麗 mới đây sai Sứ đến xin, đã y theo lệ như vậy. Ra lệnh cho các tướng biên giới Vân Nam không được mang binh mã xâm lược biên cương, nhiễu loạn nhân dân. Quan liêu sĩ thứ nước ngươi sống yên ổn như cũ. Nay ban chiếu để hiểu rõ.
Lại bảo cho bọn Giáp, nếu Giao Chỉ sai con em vào gặp, phải có thành ý tốt với họ, chớ được nóng lạnh làm trái tiết lễ, làm chúng khổ sở vậy.

(lời chú thích của người dịch: Bấy giờ quân Nguyên Mông chưa đánh diệt hẳn được nhà Tống.Đại hãn nối dõi Mông Kha tấn công thành Điếu Ngư tại tỉnh Tứ Xuyên, bị thương rồi chết vào năm 1259. [Hốt Tất Liệt] phải tạm hòa với nhà Tống, trở về phương Bắc tranh quyền lãnh đạo đế quốc Mông Cổ. Cùng lúc, Hốt Tất Liệt với danh nghĩa Thế Tổ, sai Sứ giả đến bày tỏ thiện chí hòa hoãn với Đại Việt, tôn trọng phong tục tập quán, hứa không xâm lược quấy nhiễu; qua chiếu thư trên)

 

[doctor76]

Năm thứ hai [ 1261], bọn Mạnh Giáp về, Trần Quang Bính sai người trong họ là Thông thị Đại phu 通侍大夫 Trần Phụng Công 陳奉公, Viên ngoại lang Chư vệ Kí ban Nguyễn Sâm 阮琛, Viên ngoại lang Nguyễn Diễn 阮演 đến cửa khuyết dâng thư, xin 3 năm cống 1 lần. Đế [ vua Nguyên Hốt Tất Liệt] theo lời xin, rồi phong Trần Quang Bính 陳光昺 làm An Nam Quốc Vương 安南國王.

Tháng 9 năm thứ 3 [ 1262], lấy 3 tấm gấm Tây [ nguyên văn là Tây Cẩm 西錦, người dịch tạm thời chưa biết loại gấm gì], 6 tấm gấm thêu vàng ban cho nước này, lại ban chiếu lệnh nói:

- Khanh đã giao con tin làm quần thần, từ năm Trung Thống thứ 4 làm đầu, mỗi 3 năm cống 1 lần, có thể chọn Nho sĩ 儒士, thầy thuốc 醫人, cùng thầy bói thông thạo món bói quê âm dương hay bốc phệ卜筮 [ bốc phệ là một môn bói toán cực cổ khởi trước từ vua Phục Hi 伏羲, xem tượng Hà Đồ 河圖 mà vạch ra 8 quẻ là: Càn 乾, Khảm 坎, Cấn 艮, Chấn 震, Tốn 巽, Ly 離, Khôn 坤, Đoài 兌. Tám quẻ ấy là 8 quẻ chính. Mỗi quẻ chính lại nhân ra 8 quẻ Trùng Quái, tám tám thành ra 64 quẻ. Mỗi quẻ trùng quái có 6 nét vạch gọi là sáu Hào, 64 quẻ thì cả thảy có 384 Hào.
Trong 384 Hào, mỗi một hào biến động lại hóa ra quẻ khác, cho nên bao quát hết muôn việc biến hóa của trời đất. Mà muôn việc trong trời đất thì không điều gì ra được ngoài Âm Dương Ngũ Hành 陰陽五行. Phép Bốc phệ chỉ suy về Âm Dương Ngũ Hành mà đoán hết được mọi việc.
Sau vua Phục Hi có vua Văn Vương 文王 đặt ra Thoán Từ là cách đoán từng quẻ; Chu Công 周公 đặt ra Hào Từ là lời đoán từng hào. Đến Đức Khổng Tử 孔子 lại đặt ra Tượng Từ là lời giải nghĩa các thoán từ hào từ của Văn Vương và Chu Công, từ đó người ta cứ theo lời ấy mà đoán quẻ, nói chung, cũng gần giống Kinh Dịch. Mặc dù người dịch cũng rất thông thạo Bốc phệ, Tử Vi, Kinh Dịch…nhưng chưa bao giờ tránh được số mệnh đã định], các người đẹp 色人 [ sắc nhân] , thợ mộc khéo mỗi nhóm 3 người, cùng các vật là dầu tô hợp 蘇合油, quang hương 光香, vàng 金, bạc 銀, chu sa 朱砂, trầm hương 沉香 , đàn hương 檀香, sừng tê 犀角, đồi mồi 玳瑁, trân châu 珍珠 , ngà voi 象牙, bông 綿 , chén bằng đá từ trắng 白磁盞 cùng sản vật cống tiến.

Vẫn lấy Nột Lạt Đinh 訥剌丁làm Đạt lỗ hoa xích 達魯花赤 [ như kiểu đặc phái viên kiêm giám sát], đeo phù hổ, qua lại giữa nước An Nam.

 

[hungpb]

Hay quá, tiếp đi cụ ơi

 

[muachieukyniem]

Nếu các cụ không chê, em xin dịch tiếp phần Nguyên Sử - An Nam Truyện, có mô tả kỹ hơn về 3 lần đánh nhau với quân Nguyên, Nguyên Sử chép rải rác ở các quyển như: Nguyên Sử, Bản Kỷ; Nguyên Sử, Liệt Truyện...
Phần nào liên quan đến nước ta em xin dịch, phần nào không liên quan em xin cắt bỏ.
Chỗ nào Nguyên Sử chưa rõ, em xin dịch tham khảo : Tự Trị Thông Giám bổ xung.
Nếu các cụ không chê trình độ quê mùa, em xin dịch hầu ạ.

Sao cụ không liên hệ với mấy ông nhà xuất bản để in thành sách ạ.
Em thấy chỗ anh Cơ đang dịch bộ Tự Trị Thông Giám rất tâm huyết.

 

[doctor76]

Sao cụ không liên hệ với mấy ông nhà xuất bản để in thành sách ạ.
Em thấy chỗ anh Cơ đang dịch bộ Tự Trị Thông Giám rất tâm huyết.

Em dịch sách vì đam mê thôi cụ ơi, không có ý định in sách gì cụ ạ

 

[muachieukyniem]

Em dịch sách vì đam mê thôi cụ ơi, không có ý định in sách gì cụ ạ

Em hay đọc sách, nên rất tôn trọng công sức người dịch.
Cụ dịch vì đam mê cũng được, nhưng nên in thành sách để phổ biến và lưu truyền.

 

[ar3a]

Em hay đọc sách, nên rất tôn trọng công sức người dịch.
Cụ dịch vì đam mê cũng được, nhưng nên in thành sách để phổ biến và lưu truyền.

Cụ ơi, dịch vì đam mê và phổ biến trong diện hẹp đã mệt rồi. Để xuất bản thì phần công sức bỏ thêm để được duyệt không hề nhỏ, cả về chuyên môn cũng như thủ tục. Nên cụ chủ lựa chọn như vậy em thấy cũng rất hợp lý.