[Funland] Dịch sách: Viễn chinh Đà Nẵng-Nam Kỳ 1858-1859.

[doctor76]

Cảm ơn Cụ rất nhiều! bản dịch rất hay ạ. khi nào cụ dịch xong thì cho cháu xin 1 bản để đọc với ah

Vâng cụ, em sẽ gửi cụ.

 

[doctor76]

Toàn cảnh vịnh Đà Nẵng, nhìn từ pháo đài Aiguade (Đồn Ba), theo các tranh vẽ của Đại úy pháo binh hải quân F. Lacour, 1. Đài quan sát (Đồn Hai) – 2. Pháo đội phía dưới Pháo đài Bắc (Pháo đài Phòng Hải của đồn Trấn Dương) – 3. Pháo đài Bắc (Đồn Trấn Dương) – 4. Nhà kho – 5. Xưởng đóng thuyền – 6. Khu mổ gia súc – 7. Ụ pháo – 8. Ống dẫn nước).

 

[doctor76]

Ngày 21 tháng 9.

Đô đốc đã cho dịch bức thư mà người thủy thủ từ tàu l’Alarme đem về, viết bằng chữ Hán. Về cơ bản thư viết:

- [Các ngươi] cũng giống như bọn trộm cắp lén lút vào nhà vào ban đêm để thực hiện công việc của chúng, nên các ngươi đã gây bất ngờ cho chúng ta, đốt nhà của chúng ta và đốt tất cả mọi thứ bằng lửa và gươm. Từ trước đến nay, các ngươi chỉ phải đối mặt với dân quân mà thôi, nhưng đã đến ngày quân chính quy triều đình sẽ khiến các ngươi phải trả giá đắt cho hành vi hèn nhát của mình.

[Đô đốc] không có phản hồi bức thư này; chúng tôi sẽ rất vui mừng nếu người An Nam bỏ qua cho chúng tôi những khó khăn khi phải đi tìm họ ở rất xa!

Ngày hôm qua, Tư lệnh Jauréguiberry đã thực hiện một cuộc trinh sát đến tận Ngũ Hành Sơn, ông ta leo lên đỉnh của một trong số đỉnh núi và với chiếc ống nhòm, ông phát hiện cách khoảng 2 km về phía tây, một trại lính có bảy hoặc tám nghìn người.

Trong cuộc trinh sát này, quân An Nam có bắn một vài phát súng. Đại úy Gout vừa chết vì bệnh kiết lỵ. Anh ta được thay thế quyền chỉ huy tiểu đoàn bởi thuyền trưởng của tôi, đại úy Duplaix.

Trong 3 ngày liền, thủy thủ đã được đưa đi từ làng này sang làng khác.

 

[doctor76]

Ngày 25 tháng 9.

Bệnh kiết lỵ tiếp tục hoành hành; Đại úy Labbe vừa bị [ kiết lỵ] chết. Để tưởng nhớ đến người sĩ quan ưu tú này, Đô đốc quy định rằng khẩu đội pháo do ông chỉ huy sẽ lấy tên là Khẩu đội Labbe trong các báo cáo và tài liệu chính thức.

Pháo đài hai tầng này nằm trên một bãi đất cao trên bán đảo Sơn Trà, nơi chiếm ưu thế của eo đất. Khẩu đội pháo trên cao được trang bị 30 khẩu, khẩu đội dưới thấp có súng cối. Eo đất và con đường dẫn đến các pháo đài của vịnh đều nằm dưới làn đạn của những khẩu súng này; một lô cốt được xây dựng phía trên khẩu đội trên cao đóng vai trò như một đài quan sát. Tất cả công việc này được thực hiện nhằm mục đích sơ tán hoàn toàn khỏi eo đất trong mùa mưa.

Có tin báo một số lính An Nam xuất hiện gần một lùm tre ở tả ngạn, cách An Hải 2 km. Tôi nhận được lệnh cùng trung đội của mình đi trinh sát bên này. Ra đi vào buổi trưa, tôi trở lại lúc 6 giờ tối, sau khi đã tìm kiếm trong lùm tre và phát hiện một đồn nhỏ của quân An Nam, [chúng tôi] tấn công bằng súng trường. [Đang tấn công thì] Một số binh sĩ bị say nắng, buộc chúng tôi phải quay trở lại pháo đài trước khi kết thúc cuộc trinh sát; bản thân tôi phải dừng lại một phần tư giờ dưới bóng cây cọ và đổ nước lên đầu, tôi hụt hơi sắp chết.

 

[doctor76]

Ngày 2 tháng 10.

Vào lúc 3 giờ sáng, pháo đài An Hải đã được sơ tán; lúc 4 giờ, lính công binh đã quyết định cho nổ tung pháo đài. Doanh trại đã đóng cửa, quân đội sẽ định cư trong khu trú đông của họ, người Tây Ban Nha đóng xung quanh Pháo đài Trấn Dương, tiểu đoàn của Trung đoàn bộ binh thủy quân lục chiến số 2 trên dải đất cao phía trên khẩu đội Aiguade, của trung đoàn 4 trên bãi biển gần đó. Các tiền đồn - khẩu đội Labbe và các nhà phụ - dành do công binh, pháo binh thủy quân lục chiến, đại đội 7 của trung đoàn bộ binh biển số 2 và đại đội 5 của quân đoàn 4 chiếm giữ; chúng được chỉ huy bởi thuyền trưởng tàu khu trục nhỏ Ribour, chỉ huy cấp cao, và chỉ huy tiểu đoàn bộ binh biển Bréchin, chỉ huy thứ hai. Tiểu đoàn lính thủy và tất cả các đại đội đổ bộ trở về tàu của mình.

Tôi thấy hài lòng vì được chỉ định [ làm chỉ huy] tăng cường cho một phần trong trung đội của mình những chiếc thuyền tuần tra được vũ trang; họ sẽ tiếp tục tái lập kiểm soát vùng nội địa của con sông, đảm bảo an ninh chung và sẽ bảo vệ các công trình khỏi bị phá hủy quanh những ngôi làng Đà NẴng. Những người lính của tôi ở trên một chiếc thuyền, nơi họ sẽ làm công việc của những thủy thủ. Chỉ huy Jauréguiberry mời tôi lên một chiếc tàu tuần tiễu, nơi ông đang ở cùng với các sĩ quan dưới quyền chỉ huy.

 

[doctor76]

Ngày 4 tháng 10.

Tôi thực hiện một cuộc trinh sát ở hữu ngạn sông. Tôi [được lệnh] không tiến quá 3 km từ thành An Hải. Sau khi đi qua làng Đà Nẵng, rồi tiến về phía một cồn cát từ nơi có tầm nhìn khá rộng. Trong khi đi bộ, tôi quan sát địa hình xung quanh với sự trợ giúp của chiếc ống nhòm nhỏ. Phát hiện 3 chấm đen trên bề mặt đất, cách nhau khoảng 50 mét dọc theo đỉnh của cồn cát, thu hút sự chú ý của tôi. Biết rằng các quan và các võ tướng An Nam mặc áo đen, tôi tự hỏi có phải quân An Nam ở phía trước đang theo dõi hành động của tôi từ xa. Một trong những trung sĩ mà tôi chia sẻ những nghi ngờ của mình đã nói với một nụ cười:

- Thưa trung úy, nếu những chấm đen này là đầu của người An Nam, thì đó là những cái đầu mạnh mẽ!

Để trả lời, tôi lấy súng của anh ta và bắn, sử dụng thước ngắm 400 mét. Ngay lập tức ba người đàn ông đứng dậy và biến mất sau sườn núi: đây là một bài học thực chiến trên chiến trường mà những người lính của tôi sẽ không mất đi.

Ngoài cồn cát là rừng dừa và cọ. Để hạ nhiệt, tôi đốn dừa. Thật là một thức uống ngon! Việc lui về không gặp sự cố nào; chúng tôi đang mang một số lượng lớn tâm cọ [lõi bên trong và chồi đang phát triển của một số cây cọ, đặc biệt nhất là dừa, juçara, cọ açaí, cọ ...được dùng để làm thực phẩm], chúng tôi sẽ làm món salad tuyệt vời.

 

[doctor76]

Quang cảnh bên trong đồn Điện Hải khi liên quân Pháp - Tây Ban Nha chiếm đóng sáng 1/9/1858.

 

[doctor76]

Chiến hạm Pháp-Tây Ban Nha nổ súng vào Đà Nẵng

 

[doctor76]

II. Cuộc tấn công vào Cẩm Lệ​

Tấn công vào Cẩm Lệ- Đánh chiếm khẩu đội pháo- Bị đóng đinh và đóng đinh-Đài quan sát-Phá hủy Cẩm Lệ-Phong cảnh tuyệt đẹp-Vinh dự người chiến thắng-Tin tức từ Bắc Kỳ- Thành phố mới của Đà Nẵng-Tình trạng vệ sinh kém-Đánh chiếm pháo đài Don-mai? – Tái chiếm thành An Hải- Chuẩn bị viễn chinh Sài Gòn- Đô đốc và Giám mục Pellerin.

Ngày 6 tháng 10.

Liên quân quyết định tấn công và chiếm giữ Cẩm Lệ. Vào lúc 7 giờ sáng, đô đốc gửi cho chúng tôi một chiếc thuyền tăng viện kèm những lính tinh nhuệ Tagal, với lệnh thực hiện một cuộc trinh sát trên sông. Lúc 8 giờ chúng tôi xuất quân. Vào lúc 11 giờ, sau khi đi qua hơn 4 dặm nơi xảy ra vụ chạm súng cuối cùng, chúng tôi bị chặn lại bởi hai đập nước được làm bằng những cây cọc gỗ; ở tả ngạn sông, quân An Nam đã bắt đầu xây dựng một pháo đài bằng đất. Xa hơn trong đất liền, trên một cao nguyên khá cao, có thể thấy một đài quan sát cao ít nhất 60 feet [khoảng 18,2m]. Các đập nước được làm bằng cách sử dụng các cọc lớn, liên kết với nhau bằng các thanh ngang.

Trong khi các thủy thủ phá dỡ cái đập nước đầu tiên, lính Tagal và binh lính của tôi đổ bộ xuống đất và phá hủy pháo đài chưa hoàn thành. Sau đó, các con thuyền hướng đến đập nước thứ hai, cách đó 300 mét.

Tôi triển khai lính Tagal và trung đội của mình thành đội hình chiến đấu, hướng họ về phía một hàng rào tre, phía trên được đặt, giống như một con bù nhìn, một bức tranh lớn vẽ hình một người đàn ông da trắng bị đóng đinh vào cây Thập giá. Tôi nhanh chóng nhận ra một vài người lính An Nam có quân phục màu đỏ nổi bật trên màu xanh của cánh đồng lúa. Vì vậy, tôi sẽ phải đối phó với quân chính quy Ngự Lâm nổi tiếng, họ muốn tiêu diệt "quỷ Tây Phương" chăng?

 

[dtrung]

Em cỏm đánh dấu thớt, cám ơn cụ chủ

 

[doctor76]

Trận đấu súng bắt đầu, hỏa lực địch bắn dữ dội. Cách hàng rào 50 bước chân, ba phát súng đại bác cảnh báo chúng tôi về sự tồn tại của một khẩu đội thần công An Nam.

-Chúng ta sẽ đánh với quân chính quy đây!

Một người lính dày dạn kinh nghiệm hét lên với tôi. Lính Tagal nằm bẹp xuống mặt đất tránh đạn, đạn bay qua đầu chúng tôi vèo vèo. Tôi quát lện:

- Gắn lưỡi lê và xông lên theo đội hình hàng dọc.

Tôi ra lệnh cho Trung sĩ Rozé tiến quân lên hàng rào và tấn công vào bên phải, trong khi tôi dẫn quân tấn công khẩu đội thần công. Không có gì có thể chống lại sức tấn công của liên quân: những khẩu pháo đổ kềnh ra, quân lính chạy băng qua hàng rào, bất chấp những gai nhọn và những cành cây chằng chịt khiến chúng gần như không thể tiếp cận được. Một trong những người lính Pháp là người đầu tiên tấn công khẩu đội thần công An Nam thông qua một đường vòng.

Lính pháo binh và bộ binh An Nam bỏ chạy, chúng tôi truy đuổi họ bằng hỏa lực của súng trường, độ chính xác và tầm bắn xa của vũ khí hiện đaị đã áp đảo hoàn toàn đối phương.

 

[doctor76]

Liên quân tấn công dồn dập khiến những lính phòng thủ An Nam không thể rút lui. Phía sau hàng rào và bên trong khẩu đội thần công, người An Nam đào những cái hố cá nhân sâu 3 thước, họ phủ lên miệng hố để ngụy trang bằng lưới đan hoặc tấm che gỗ. Mỗi hố nhằm mục đích giấu một người lính; để bắn, anh ta nâng tấm che bằng đầu, bắn 1 phát xong lại cúi xuống. Hệ thống này mang lại lợi thế là che giấu sự hiện diện của quân lính và tránh tổn thất, nhưng sẽ rất nguy hiểm nếu kẻ địch chiếm được vị trí trước khi có thời gian rút lui. Một trong số những người lính liên quân đã rơi xuống một cái hố và bị lưỡi lê của một lính An Nam đâm, một người khác bị bắn gục ở cự ly gần. Những lính Pháp dạn dày trận mạc bèn bực tức dùng chân đẩy các chướng ngại vật và dùng lưỡi lê dài hơn đâm xuống những người lính An Nam đang kháng cự dưới đáy hố. Tôi xoay sở với rất nhiều khó khăn để chấm dứt cuộc thảm sát này.

- Nhìn đây, trung úy, một hạ sĩ nói với tôi, cho tôi xem bức tranh lớn đặt phía trên khẩu đội thần công [vẽ hình đóng đinh lính Tây vào thâp giá], những người trong chúng ta sẽ ra sao khi rơi vào tay bọn lính Nam Kỳ này?

Khẩu đội thần công [ An Nam] bố trí theo hình dạng trong một ngôi nhà có cửa được thay thế bằng cửa sổ; được trang bị 6 khẩu đại bác, bao gồm hai khẩu súng đại bác xoay [tiếng Pháp: Pierrier; tiếng Anh: Swivel gun, súng xoay thường dùng để chỉ một khẩu pháo nhỏ, được gắn trên giá xoay hoặc nĩa cho phép một vòng cung rất rộng] ở giữa là chỗ ngồi của viên Thượng quan. Phía sau khẩu đội, có 500 hố cá nhân được đào trên một cao nguyên nhỏ, nơi quân dự bị đã ở.

 

[doctor76]

Chỉ huy Jauréguiberry bảo tôi quay trở lại tàu để ăn trưa và nghỉ ngơi một chút. Tôi ra lệnh đóng đinh [ phá hủy] 4 khẩu súng thần công và lấy 2 khẩu đại bác xoay. Chỉ huy chúc mừng tôi về hành động của những người dũng cảm mà tôi có vinh dự chỉ huy.

Trong khi tôi thu giữ khẩu đội pháo, các thuyền phải bắn yểm trợ hỏa lực và họ cũng lãnh nhiều phát bắn của khẩu đội thứ hai [ quân An Nam] gồm 3 khẩu bảo vệ trận địa phòng vệ thứ hai, may mắn thay không có quả đạn nào trúng liên quân. Trong số những người lính bị thương có một người Tagal bị bắn 2 phát vào chân. Người An Nam có thói quen nạp hai viên đạn vào khẩu đại bác và trong súng hỏa mai của họ.

Sau bữa trưa, tôi trở lại trận địa với binh lính của mình. Tôi khám phá xung quanh và đi lên đài quan sát [của quân An Nam], có một chiếc kính viễn vọng và một chiếc lọng che làm bằng lụa màu đỏ xinh xắn. Đài quan sát - người Tây Ban Nha đặt cho nó cái tên là tháp canh - được xây dựng hoàn toàn bằng tre đan chéo nhau thành hình thang dựa vào nhau và được trợ lục bởi một cột gỗ lớn làm cờ ở tâm. Một tấm liếp, đặt phía trên, có lẽ để che ánh mặt trời, người An Nam lựa chọn nơi này để làm đài quan sát rất tốt, vì tầm nhìn mở rộng ra một khoảng cách rất xa.

 

[doctor76]

Phía sau tháp canh là các trại lính đã bị đại bác bắn tan hoang hết cả, có vết máu ở khắp nơi. Lợi dụng lúc liên quân ăn trưa, người An Nam đã cố di chuyển những người lính bị thương và chết; trong số những người lính bị chết chưa kịp chuyển, tôi chú ý đến một người lính tuyệt vời, anh ta mặc toàn bộ áo quần màu đỏ, mang một chiếc hộp đựng tên mạ vàng và một chiếc nỏ chạm khắc tinh xảo. Tôi sẽ rất vui khi được tặng hai vật kỳ lạ này cho Đô đốc. Sau khi ra lệnh đốt cháy khẩu đội pháo, tôi đi đến 3 nơi quân An Nam từng đồn trú, tất cả đã bị bỏ, kể cả súng. Phía sau, là làng Cẩm Lệ rộng lớn. Tôi ra lệnh phóng hỏa thiêu rụi hết, cũng như đốt hết pháo đài, và liên quân trở lại trên những chiếc thuyền với rất nhiều gia cầm bắt được.

Chúng tôi tiếp tục đi ngược dòng sông, được 10 phút thì ở phía hữu ngạn, gần một lùm cây, binh lính An Nam—khoảng 200 người- chui ra từ hố cá nhân của họ và bắn vào chúng tôi; những khẩu đại bác bắn trên tàu Saône và làn mưa đạn của liên quân đã làm nhiều binh lính An Nam tử trận, những người khác bỏ chạy. Chúng tôi vẫn đang tiến về phía trước. Phong cảnh thật quá đẹp: bên phải và bên trái chỉ thấy những khóm lá, lùm cây, rặng cọ, dừa, cau…; tại mỗi thời điểm uốn lượn của dòng sông lại thay cảnh nhìn, luôn tươi mới và đẹp như tranh vẽ. Thật là tương phản giữa bức tranh tuyệt mỹ này với sự khủng khiếp của chiến tranh!

 

[doctor76]

Trời tối nhanh, liên quân cố gắng tránh phục kích. Tại nơi, sau Cẩm Lệ, quân An Nam cố gắng tấn công bất ngờ trên đường liên quân đi, nhưng không thành công, chúng tôi thấy họ chuyển những người lính đã chết. Lúc 11 giờ tối liên quân tập trung ở lối vào sông; những người lính của tôi, những người đã lần lượt vừa phải là thủy thủ vừa là lính chiến, đã kiệt sức vì mệt mỏi.

Tổng kết, trong ngày này liên quân đã phá hủy 2 khẩu đội pháo thần công, đóng đinh phá hủy bốn khẩu đại bác, tịch thu 2 khẩu đại bác xoay; hơn một nghìn lính An Nam tham chiến, một số lớn trong số họ đã bị chết hoặc bị thương. Những chiến lợi phẩm mang về gồm: 2 khẩu súng đại bác xoay, súng hỏa mai, kiếm, giáo mác, một kính viễn vọng, một chiếc lọng che nắng và bức tranh được đặt phía trên khẩu đội pháo đầu tiên. Chỉ huy Jauréguiberry ủy quyền cho tôi giữ cho mình thanh kiếm của viên quan chỉ huy khẩu đội mà tôi bắt được, bao kiếm làm bằng vỏ mai rùa.

 

[doctor76]

Ngày 10 tháng 10.

Theo lệnh của Đô đốc, Chỉ huy Jauréguiberry gửi cho ông đề xuất phần thưởng cho những người đã xuất sắc trong trận chiến tại Cẩm Lệ. Tôi được đề xuất trao tặng huân chương chữ Thập quân đoàn danh dự [ la croix de la Légion d'honneur], còn 6 người lính của tôi, bao gồm cả một trung sĩ được tặng huy chương quân đội. Đô đốc có chấp thuận đề xuất mà tôi là đối tượng không? Tôi còn rất trẻ ... Thật vui cho người cha già của tôi nếu ông thấy tôi được đeo huân chương!

Các phái viên của Giám mục Pellerin nói rằng trong trận chiến tại Cẩm Lệ, chúng tôi đã phải chiến đấu với quân chính quy của Triều đình; tổng tư lệnh của vùng Đà Nẵng [ tổng tư lệnh này là Lê Đình Lý, 1790-1858, năm 1858, Tự Đức thăng ông chức thự Đô thống phủ chưởng phủ sự. Khi tàu chiến Pháp bắn phá ở cửa biển Đà Nẵng, ông được sung làm tổng thống tiễu bộ quân vụ đại thần, để mang quân đi chống cự] và một viên quan khác bị giết. Tổng tư lệnh được thay thế bởi một trong những đại quan hàng đầu của triều đình [tức là Nguyễn Tri Phương]. Triều đình điều thêm quân đến hàng ngày từ Huế và khắp Nam Kỳ. Có vẻ như người An Nam đã tháo chốt súng trong khẩu đội pháo ở Cẩm Lệ — chúng tôi chỉ thấy có đinh xấu và [được đóng] rất vội vàng- khi liên quân rút đi, quân An Nam lại cho sửa chữa những khẩu đội pháo và trang bị thêm súng đại bác ở những chỗ chưa có. Các đập nước ngăn trên sông được xây lại kiên cố hơn, sử dụng những chiếc giỏ đựng đầy đá.

 

[doctor76]

Ngày 15 tháng 10.

Chiến hạm Primauguet trở về từ Bắc Kỳ. Đi qua trước cửa sông Huế [ tức là cửa Thuận An], bất ngờ có vài phát đại bác bắn nhau qua lại với pháo binh An Nam ở đồn trú phòng. Nhiều pháo đài mới đã được xây dựng gần đây. Tin tức từ Bắc Kỳ không làm Đô đốc hài lòng. Những người Thiên chúa giáo bản xứ đã không nổi dậy, như ông từng được bảo đảm, và sự xuất hiện của các tàu chiến Pháp ở Vịnh Bắc Bộ cũng không tạo ra kết quả đáng kể nào.

Công bằng mà nhìn nhận rằng, cho đến nay, những người theo đạo Thiên Chúa ở An Nam chưa từng tự chúc mừng về sự xuất hiện của người Pháp; sự xuất hiện ngắn ngủi của các con tàu của quân Pháp đã từng dẫn đến một cuộc khủng bố gấp đôi [ ở đây tác giả đề cập đến 2 trận tấn công Đà Nẵng trước cuộc xâm lược này, trần thứ nhất diễn ra ngày 15 tháng 4 năm 1847 dưới thời Thiệu Trị, khiến mối quan hệ giữa Pháp và Đại Nam trở nên xấu đi đáng kể. Các tàu chiến Gloire và Victorieuse của Pháp được cử đến Đà Nẵng để đàm phán về việc thả hai nhà truyền giáo người Pháp, đã bị một số tàu Việt Nam tấn công. Hai tàu Pháp đã đánh trả, đánh chìm 4 tàu hộ tống của nhà Nguyễn, gây hư hại nặng 1/5, và gây thương vong cho 230 người. Trận thứ 2 diễn ra vào ngày 26 tháng 9 năm 1856, Tự Đức lên ngôi vào năm 1847, đã gia tăng việc đàn áp các tín đồ Thiên chúa giáo gấp bội. Hai nhà truyền giáo người Pháp, Jean-Louis Bonnard và Augustin Schoeffler, đã bị xử tử. Năm 1856, chính phủ Pháp quyết định chính thức phản đối. Chiến hạm Catinat dưới quyền Tư lệnh William Le Lieur de Ville-sur-Arce lúc đó đang ở Bangkok chờ hộ tống đặc phái viên Charles de Montigny đến Đại Nam để đàm phán cứu các nhà truyền giáo.

 

[doctor76]

Tàu Catinat rời Bangkok vào ngày 12 tháng 8 năm 1856 và đến trước Đà Nẵng vào ngày 16 tháng 9. De Montigny vẫn ở Bangkok đàm phán một hiệp ước thương mại với Xiêm.Ngày 19 tháng 9, Le Lieur vào sông Hương và thả neo. Ông nhờ giáo sĩ Fontaine chuyển những lá thư từ De Montigny cho triều đình Huế. Ban đầu, triều đình từ chối không nhận, vì Thiệu Trị đã quy định việc nhận thư từ một người châu Âu là một điều vi phạm cho bất kỳ viên quan nào. Fontaine buộc phải để chúng trên bãi biển qua đêm. Ngày hôm sau, khi được chuyển đến Huế, triều đình cũng không thèm xem các bức thư và đem trả lại. Điều này được Le Lieur coi là "sự xúc phạm đối với đại diện của Hoàng đế nước Pháp" và là nguyên nhân dẫn đến cuộc xung đột ngắn.

Vào ngày 26 tháng 9, Le Lieur bắn phá các pháo đài của Đại Nam. Không giống như năm 1847, quân Pháp đưa một biệt đội lên bờ, bắt khoảng 40 tù nhân, ném một lượng bột thuốc súng đen xuống biển, phá hủy khoảng 60 khẩu súng và đốt cháy các kho súng đạn. Nhiều công trình trong số này đã được hoàn thành sau trận pháo kích năm 1847. Ngày hôm sau, một số quan lại lên tàu Catinat và đề nghị thực hiện một hiệp ước hòa bình với các điều khoản của Pháp, nhưng Le Lieur đã bảo phải chờ sự xuất hiện của De Montigny. Vào ngày 24 tháng 10, một con tàu khác, La Capricieuse, đến từ Bangkok. Catinat sau đó được triệu hồi về Ma Cao vì cuộc chiến tranh với Trung Quốc đang diễn ra. De Montorter chỉ lên tàu Marceau vào ngày 23 tháng 1, nhưng bị từ chối tiếp kiến, do triều đình Huế thấy tàu chiến đã đi mất nên không sợ nữa, Tự Đức đã giải thích sự ra đi của Catinat là một chiến thắng cho chính mình, sau 2 sự kiện này, nhà Nguyễn cho rằng quân Pháp sợ uy mình, nên cho đàn áp người Công giáo gấp bội]

Khi những người theo đạo Cơ đốc yên tâm rằng việc chúng ta sắp đặt trong nước là dứt khoát, họ sẽ không còn sợ hãi về việc tự thỏa hiệp và có lẽ sẽ có thể giúp đỡ chúng ta. [Đoạn này tác giả viết vòng vo, nhưng ý nói là việc quân Pháp sẽ chiếm đóng Việt Nam lâu dài là điều cần thiết].

Có thể như vậy, người ta vẫn phải tự hỏi liệu các quan lại An Nam không biết về việc đi và đến của các phái viên của Giám mục Pellerin và nếu họ không cố ý tung tin đồn thất thiệt. Một thực tế không thể phủ nhận là những tin tức liên tục cảnh báo ở Đà Nẵng sắp có tấn công của quân triều đình là không có cơ sở.

 

[doctor76]

Ngày 20 tháng 10.

Mùa tồi tệ đã đến. Mặc cho những cơn mưa xối xả, binh lính vẫn bận rộn tu sửa công sự, dọn rừng, đào đắp đường xá. Ngôi làng Đà Nẵng không còn tồn tại; Trong khi phá dỡ nhà cửa, người ta đã tìm thấy một vài con rắn lục, một số con bọ cạp và những con rết gớm ghiếc có kích thước không cân đối. Tất cả các vật liệu được vận chuyển đến các vùng đất cao của bán đảo Sơn Trà, trước đó công binh đã dọn sạch: chúng được sử dụng để xây dựng doanh trại, bệnh viện, trại lính và các kho vũ khí. Từ đồn Trấn Dương đến khẩu đội pháo Labbe, những ngôi nhà mọc lên; một số thương nhân [Việt Nam] đã thấy mối làm ăn nên mở cửa hàng trên bãi biển. Các rìa của phần phía đông của vịnh đã bắt đầu mang dáng dấp của một thị trấn nhỏ. Người An Nam phải bắt đầu hiểu rằng chúng ta đang đóng quân ở đây với mục đích tốt.

Thật không may, điều kiện vệ sinh không đạt yêu cầu. Bệnh tật đủ loại, và đặc biệt là sốt và kiết lỵ, đã làm suy giảm rõ rệt sức mạnh của quân đoàn viễn chinh nhỏ bé. Không phải vô cớ mà ở vùng khí hậu nhiệt đới, người ta xới xáo đất nguyên sinh và hít phải những chướng khí có hại xuất hiện từ chúng! Hơn nữa, những người lính tội nghiệp thường xuyên bị ướt, thiếu dinh dưỡng, luôn ở trong bùn, họ thấy mình trong điều kiện vệ sinh rất kém. Nhưng bất cứ điều gì xảy ra, đô đốc biết rằng chúng tôi có thể tin tưởng vào sự tận tâm vô bờ bến của chúng tôi đối với đất nước.

 

[doctor76]

Ngày 26 tháng 10.

Một vết thương ở chân phải của tôi, được đánh giá là không nghiêm trọng, có vẻ trông xấu đi, thuyền trưởng Jauréguiberry thúc giục tôi lên tàu Saône để hỏi ý kiến các bác sĩ Julien và Benoist de la Grandière; ông ấy hứa với tôi sẽ không thay tôi đến khi có thông báo mới.

Ngày 28 tháng 10.

Vào buổi sáng, sau khi gây mê, các bác sĩ phẫu thuật đặt một thanh sắt nóng đỏ lên vết thương của tôi. Tôi có thể không mê hẳn, vì đã kêu thét lên khiến nhiều sĩ quan trên tàu chạy ùa đến; nhưng tôi đã không còn nhớ gì về cuộc phẫu thuật. Hôm trước, khi khám vết thương của tôi, người ta xác định chắc chắn rằng chứng hoại tử đã xâm nhập bởi da thịt đã mất cảm giác.

Tôi buộc phải nghỉ ngơi ở đây trong một thời gian dài hoặc khá lâu, bởi trong điều kiện khí hậu này việc chữa lành vết thương tiến triển rất chậm. Gần đây người ta đã buộc phải cắt bỏ chân một người lính mà chỉ vì một mánh đá đã gây nên một vết xước không đáng kể ở chân. Bệnh ngoài da cũng rất thường xuyên; một trong số đó là bệnh đặc hữu, vì vậy nó được gọi là “bệnh lở loét An Nam”: đó là một loại bệnh phong, bệnh phù chân voi, gây ra các triệu chứng ngứa không thể chịu đựng được.