Cụ hỏi nhiều lần về việc lãi BHXH, lại “tỏ vẻ rất nguy hiểm”
nên nhà cháu đoán cụ không học tài chính hay công việc liên quan đến quản lý tài chính mới hỏi như vậy.
Để không dẫn dài dòng những nguyên tắc và quy định pháp luật về tài chính công mà BHXH là một trong những ngành được quản lý theo quy định về tài chính công.
Về lãi BHXH. Mục tiêu rất cụ thể và duy nhất: bảo toàn quỹ.
Muốn bảo toàn quỹ để giữ cho giá trị quỹ luôn như ban đầu do các yếu tố như trượt giá, lạm phát, đổi tiền, giảm sức mua thì phải đem quỹ đi đầu tư lấy lãi bù trượt giá, lạm phát,… Nôm na là cộng gốc quỹ và lãi vào nhau, tuy nhiên sức mua hay giá trị thực của quỹ chả hề lớn lên dù giá trị danh nghĩa trên sổ sách to hơn ban đầu mấy lần.
Lãi BHXH sẽ phát sinh từ đâu? Cơ bản có 3 khoản lãi chính:
- Do luật cấm đầu tư trực tiếp bằng nguồn BHXH nên chủ yếu Quỹ BHXH cho chính phủ vay thông qua mua Trái phiếu Chính phủ có kỳ hạn, chủ yếu vay cho đầu tư phát triển. Lãi BHXH chính là lãi trái phiếu chính phủ.
- Lãi thứ 2 là lãi tiền gửi ngân hàng thương mại: Đôi khi muốn mua trái phiếu chính phủ, nhưng vì Chính phủ chưa thể hoặc không thể vay được do chưa duyệt dự án hoặc Quốc hội chưa quyết, nên đây là nguồn nhàn rỗi gửi tại ngân hàng và phát sinh lãi từ tiền gửi BHXH.
- Loại thứ 3 là lãi chậm nộp bằng lãi suất ngân hàng theo ngày dành cho các thể loại doanh nghiệp chây ỳ hoặc chậm nộp BHXH cho người lao động.
Tại sao Quốc hội lại quyết cho BHXH hưởng tối đa 2% lãi BHXH để chi tiêu hay là “chia nhau” theo các cụ thiếu thiện chí chụp mũ cũng được.
BHXH Việt Nam là cơ quan thuộc chính phủ, hoạt động như một đơn vị sự nghiệp công. Những người làm việc là các viên chức, được Nhà nước và nhân dân “nuôi”.
Tuy nhiên, để khuyến khích BHXH quản lý quỹ tốt hơn, thu đủ BHXH và tìm cách tăng lãi BHXH để bảo toàn quỹ an toàn hơn, thì Chính phủ cho cơ chế tự chủ tài chính bằng chính 2% lãi suất BHXH thu được ở trên. BHXH xây dựng quy chế chi tiêu theo các định mức, tiêu chuẩn, chế độ do Nhà nước quy định nhưng dễ thở hơn vì một số khoản chi có tính tự quyết, chẳng hạn như thu nhập của người lao động. BHXH vẫn phải báo cáo tài chính theo luật ngân sách nhà nước nhưng dễ chịu hơn nhiều so với việc ngửa tay xin tiền nhà nước cấp.
Còn cơ chế tài chính tự chủ của BHXH như thế nào thì ngay đến người trong nhà nước có khi còn lơ mơ nên nhà cháu không cần dài dòng thêm.
Tóm lại, lãi của Quỹ BHXH sẽ chi tối đa 2% cho bộ máy của BHXH VN (theo số liệu công khai thì BHXH VN chỉ được chi khoảng 1,5% thôi), còn lại bắt buộc bổ sung vào Quỹ để Bảo toàn Quỹ.