Cái này mới là bí mật động trời đấy cụ, ...
Vâng ạ, em biết thế nên đã tránh né khá lâu
Cụ Đề Thám là anh hùng dân tộc, em không phủ nhận
Nhưng cuối đời, cụ không nuôi được lực lượng của mình, để xảy ra cảnh cướp bóc dân chúng ở ngay vùng Yên Thế
Ông quan nói trên bắt được đám cướp và mời đại diện cụ Đề Thám đến nhận và từ đó giao hảo với cụ Thám. Việc này được Thống sứ Bắc Kỳ cho phép để tránh hiểu lầm
Hai cụ này xây dựng được mối thân thiết, vì lúc đó cụ Thám vẫn đang hoà hoãn với Pháp
Cụ Nguyễn Thượng Hiền từng bí mật đến gặp cụ Thám và có nhận xét tiêu cực rằng cụ Thám nghiện nặng (thời đó nghiện thuốc phiện là bình thường), không còn ý chí nữa, không có cách nào nuôi quân, nghĩa là lâm vào đường bế tắc.
Chính vì bế tắc, cụ Thám đã thông báo với viên quan này việc cụ sẽ ra đi, đi đâu không nói và nhờ cụ quan này thông báo với Pháp, và có một số điều kiện đi kèm. Người Pháp phản hồi đồng ý.
Nhà em có chuyện liên quan đến cụ Thám.
Quê em ở thôn Do Nha (tên cũ Ro Nha), chỗ Quán Toan, huyên An Dương, Hải Phòng hiện nay (cửa làng chỗ cột mốc km 85 Quốc lộ 5). Cụ Khâm, là bố đẻ của ông nội em, em phải gọi bằng cụ, nhưng em không hề biết mặt (tất nhiên)
Khoảng 1910, cụ Khâm em sống ở bên Thuỷ Nguyên, bị "quân Đề Thám" bắt cóc, đòi chuộc tiền. Nhà cũng chẳng chạy được tiền và cụ bị sát hại, không còn biết mồ mả ở đâu. Cách đây một tuần chi nhà em giỗ cụ. Họ hàng em cũng chẳng biết mặt cụ, cũng chẳng ai oán trách gì quân cụ Thám, vì thời đó nhiễu nhương, có thể bọn cướp giả danh quân cụ Thám. Em cũng mới biết chuyện này cách đây 20 năm sau khi từ nước ngoài về quê cúng giỗ. Thật lòng em chẳng oán giận gì để phải bóc phốt (vì cũng chỉ nghe thế). Em coi cụ Thám là anh hùng dân tộc, dám đứng lên đánh nhau với Pháp. Nhưng lịch sử là lịch sử cần phải nói ra cả những mặt khuất
Cụ Thám ra đi là đúng vì ở lại cụ cũng bị người Pháp tiêu diệt, và đám quân của cụ đã "diễn biến" và trở thành quân ô hợp, ăn cướp.
Những gì cụ quan trên bẩm báo lại với người Pháp, người Pháp đều nói đã biết, và cụ quan hiểu rằng người Pháp đã cài cắm người trong nội bộ cụ Thám. Cụ quan cũng nói hết với cụ Thám việc này, nên cụ Thám suy nghĩ nhiều và có quyết định sáng suốt, để giữ thanh danh của mình và con gái yêu quý của cụ được nuôi dạy tử tế
