Thủy Tạ Hà Nội, 1940.
Vào thời điểm năm 1935, Đốc lí Hà Nội Virgitti đã từng nhận thấy tổng thể khu vực này rất xấu xí, không ăn nhập gì khi đặt trong phối cảnh với Tháp Bút vốn làm say lòng người. Mỗi tối, nhìn từ phố Paul Bert [nay là đoạn phố Hàng Khay], thì góc phố này rất thiếu ánh sáng còn ban ngày thì cảnh sắc không được đẹp mắt. Để làm đẹp các góc của Hồ Gươm, Đốc lí đã đưa ra ý tưởng về một cuộc thi tuyển để xây dựng một quán trà hoặc cà phê với kiến trúc phù hợp khung cảnh nơi đây và có thêm du thuyền qua lại tô điểm cho công trình.
Ý tưởng của Đốc lí được triển khai. Toàn thể thành viên Hội đồng thành phố đánh giá việc xây dựng một nhà thuỷ tạ ở đại lộ Beauchamp sẽ làm đẹp Hồ Hoàn Kiếm và họ đã nhất trí thông qua dự án tổ chức thi tuyển nhà thầu xây dựng và khai thác công trình này.
Một Ủy ban được thành lập để nghiên cứu mời thầu xây dựng và khai thác Nhà Thuỷ tạ gồm Đốc lí làm chủ tịch và các thành viên Hoàng Trọng Phu, Tổng đốc Hà Đông, cựu Tổng đốc Nguyễn Năng Quốc, các uỷ viên Hội đồng Thành phố Lesterlin, Trần Văn Lai, Lacollonge và kiến trúc sư Lagisquet làm thư kí.
Theo báo cáo của của Đốc lí Virgitti tại cuộc họp ngày 12/12/1935, trong số 3 dự án tham gia thi, dự án của nhà thầu Nguyễn Huy Ái ở số 51 phố Hàng Đào được lựa chọn. Hợp đồng được kí kết giữa nhà thầu Nguyễn Huy Ái với Đốc lí Hà Nội Virgitti ngày 20/1/1936, được Thống sứ Bắc Kì thông qua ngày 31/1/1936. Thời hạn khai thác là 14 năm.
Công trình được thiết kế theo kiểu Á - Đông, khánh thành vào ngày 30/12/1936.
Theo bản thiết kế của kiến trúc sư Lagisquet, Nhà Thủy tạ được thiết kế theo kiểu Á - Đông, với mái cong cong và hệ thống cột trụ tròn thả chân xuống mặt hồ rất lãng mạn, nhưng lại phục vụ các dịch vụ kiểu Âu như bar, dancing, concert. Bên cạnh việc kinh doanh đồ uống và cho thuê thuyền, Nhà Thuỷ tạ nổi tiếng hơn về các hoạt động như khiêu vũ, hoà nhạc vào các buổi tối. Việc đóng thuế đóng cửa muộn được thực hiện theo quy định tại Nghị định số 600 ngày 28/11/1934 của Đốc lí Hà Nội. Thuế được trả bằng vé chợ mua tại Phòng Coi thuế chợ ở Toà Đốc lí ở phố Đinh Tiên Hoàng ngày nay và dán vào cuốn sổ thuế được cấp.
Nhà thầu Nguyễn Huy Ái khai thác Nhà thuỷ Tạ đến cuối năm 1949 và được chính quyền thành phố Hà Nội yêu cầu bàn giao vì hết hạn hợp đồng. Theo bản hợp đồng kí kết năm 1936 thì thời gian kết thúc khai thác là ngày 20 tháng 01 năm 1950. Tuy nhiên, thời điểm đó, nhà thầu Nguyễn Huy Ái cũng có khiếu nại về việc kéo dài thời hạn đến 14 tháng 12 năm 1950 vì thực tế hợp đồng năm 1936 chỉ thực sự kí kết và bản giao ngày 14 tháng 12 năm 1950 để đảm bảo quyền lợi của mình. Thêm vào đó, nhà thầu cũng trình bày về việc kinh doanh gặp nhiều khó khăn trong giai đoạn 1939 - 1941 và năm 1945 - 1946 do tình hình chính trị và chiến tranh. Mặc dù nhà thầu nhiều lần khiếu nại cũng như thỉnh cầu gia hạn gửi chính quyền thành phố Hà Nội, nhưng mọi yêu cầu đều không được chấp thuận. Ngày 22 tháng 12 năm 1950, nhà thầu Nguyễn Huy Ái đã bàn giao lại Nhà Thuỷ tạ cho chính quyền thành phố.
Ngày 04 tháng 9 năm 1951, Thị trưởng thành phố Hà Nội kí Quyết định cho phép Hội Tân Văn hoá được tạm dùng Nhà Thuỷ tạ và sẽ lấy lại khi cần. Theo Quyết định, “bất động sản này có diện tích 600 thước vuông gồm một nhà có gác, một hiên sau trông ra hồ Hoàn Kiếm, một sân thượng, các phòng phụ thuộc” .
Sau đó, vào thời điểm năm 1954, Bình dân Thư viện thuộc Ty Thanh niên và Bình dân Giáo dục Hà Nội từng được đặt tại Nhà Thuỷ tạ. Chính quyền Hà Nội cũng từng được đề nghị để cho thuê lại bất động sản này để thu lợi cho thành phố. Tuy nhiên, do tình hình chính trị nên các quyết định sau đó hầu như không được triển khai.
Sau năm 1954, công trình này được khai thác làm nhà hàng. Tầng hai được lợp mái ngói và thêm cửa kính. Tầng một vẫn để ngỏ cửa ra vào và các khung cửa sổ. Đặc biệt, phần hàng hiên là nơi hấp dẫn nhất đối với du khách ngồi thưởng ngoạn ngay sát mặt hồ.
Kiến trúc sư Lagisquet [ phiên âm là La Ghít Kê] cũng là người thiết kế nhà tù Sơn La.. và một số công trình tại Sơn La và các tỉnh khác...
(nhưng xem ông xơi kiểu gì), tất nhiên em chưa xem thời điểm, nhưng cho tới lúc chết cụ Huệ chưa bem được ông Ánh. Năm nào cũng bị ông này rỉa rói, nên về logic mà nói, ông phải rêu rao tôi sẽ lấy Lưỡng Quảng, nhằm yên mặt bắc, dập mặt Nam cho xong đã, mặt bắc có nói thế cũng vừa an toàn vừa có 1 tiền đề, giả sử sau này yên được mặt Nam, thì hành sự cũng hợp lý.
