Nào nào, các cụ, các mợ! HN mấy hôm nay nóng quá, em lại muốn quay về Nậm Củm chơi quá chừng, nhưng chắc chắn phải ít nhất vài tháng nữa em mới có kế hoạch quay lại nơi ấy. Hiện tại đường từ thị trấn Mường Tè lên bản Nậm Củm RẤT KHÓ ĐI, mưa liên tục, đường sạt lở hết rồi! Toàn bộ mật ong rừng của em giờ đang nằm trên bản, chắc vài hôm nữa mới chuyển về huyện được
Thôi, bàn chuyện rừng, núi, sông, suối mãi cũng chán! Chỉ có ăn là ít khi chán
tối nay em ngồi gõ cọc cạch 1 tí, chỉ ăn & ăn thôi nhé.
Ở Sông Đà có 1 loài cá cực kì nổi tiếng, nổi tiếng bởi ngoài chuyện kích thước khổng lồ, hình dáng kì dị của chúng ra thì thịt của chúng, theo em, là cá ngon nhất Tây Bắc. Không chỉ riêng sông Đà mới có cá Chiên, khá nhiều sông, suối khác của Tây Bắc, hoặc sông Mê Kông, hoặc ở Ấn Độ cũng có cá này, nhưng em chỉ bàn đến cá Chiên ở Sông Đà vì từ trước đến giờ em toàn được xực cá Chiên sông Đà, và ở Tây Bắc thì chỉ có Sông Đà là nhiều và cá Chiên có kích thước lớn nhất mà thôi. Đây, cá Chiên sông Đà đây.
Ảnh này em chụp ở khe nước chảy xuống Sông Đà, bà con bắt được cá Chiên cứ đắp, chặn nước lại, thả cá vào đấy, chúng sống đến cả tuần mà không chết. Miễn là nước chảy liên tục.
Đây là ảnh em chụp từ chuyến đi trước hồi tháng 4/2013, thằng ku Kỳ Anh lần đầu nhìn thấy cá Chiên, sướng quá, nhảy vào bế, ôm hôn thắm thiết, ọe ọe...buồn nôn quá
thằng ku này yêu cá, thích câu cá, và làm các món ăn về cá rất nhanh, ngon và gọn gàng! Rủ thằng ku này đi câu, đi chơi rất khoái vì việc gì cũng làm được, và chả bao giờ lằn nhằn. Chi tiết về đặc điểm, sinh học thì các cụ hỏi anh Gúc cho em nhé. Còn em chỉ mô tả theo dạng mắt thấy, tai nghe thôi.
- tên tiếng Thái (trắng) gọi là PA KHẺ.
- Thuộc họ cá Da Trơn, nói là da trơn chứ da chúng dầy, săn chắc như da....lợn vậy.
Đấy là 2 đặc điểm trước tiên, còn chi tiết, các cụ cứ bình tĩnh xem ảnh tiếp rồi em mô tả nhé.
Mấy con cá Chiên ở hình trên chỉ thuộc dạng nhi đồng mới lớn thôi các cụ ạ. Vào những năm trước 1995 ở Mường Tè, cá Chiên nặng >50kg mang về chợ bán như thịt lợn, đặt lên bàn mổ lợn to tổ bố, xẻ thịt, bán cân! Thậm chí còn rẻ hơn thịt lợn nhiều! Nhà em là nhà buôn, ở chợ nên cứ cá về là chạy ra làm 1 vài cân về kho ăn. Thịt cá Chiên nấu nướng không cần cầu kì, cực kì đơn giản, bà con thường làm mấy món sau là chủ yếu:
-
CÁ CHIÊN NÂU (hay kho): Cách này phổ biến nhất, thịt cá Chiên cứ cắt miếng cỡ 2 bao diêm Thống Nhất, xếp vào nồi, cho chút muối, mì chính, cho thêm 1 tẹo nước thôi (chỉ cỡ khoảng 2 chén uống nước)! Đặt lên bếp, đun 1 lát sôi xình xịch, cạn nước là bỏ ra ngay. Đừng kho kĩ như cách kho cá của người Kinh ở đồng bằng! Thịt cá Chiên nát hết & ăn mủn không có ngon. Và cũng lưu ý, đừng cho hạt Tiêu, nước Mắm hay bất cứ gia vị nào khác! CHỈ CÓ 1 THỨ DUY NHẤT HỢP VỚI CÁ CHIÊN, ĐÓ LÀ LÁ TÍA TÔ. Vâng, LÁ TÍA TÔ các cụ nhé, cứ thái nhỏ, đợi nước gần cạn rồi rắc vào thôi. Ôi, ăn cá Chiên nấu mà không có TÍA TÔ, thì khác nào...THỊT CHÓ KHÔNG MẮM TÔM.
-
GỎI CÁ CHIÊN: Món này, cách chế biến, pha chế thì cũng như bao cách làm GỎI khác thôi, em không hướng dẫn nữa. Bà con trên này thường dùng lá Rừng, có 1 loại gọi là lá SỦM PHÁT, rất chát để làm gỏi!
-
CÁ CHIÊN NƯỚNG:
món này chắc chuyến tới em lên Nậm Củm, đi oánh cá với anh em mới được thưởng thức, chứ em chưa được chén! Ku Thiệu bảo cá Chiên cắt lát dọc thân cá, kẹp que nướng, không cho bất cứ gia vị gì. Càng nước mỡ cá càng chảy ra, ngon lắm
-
LẨU CÁ CHIÊN: Món này về thủ đô chắc là mắc tiền lắm, anh em trên bản cũng học được cách làm lẩu, nhưng chắc chắn là đơn giản lắm! Thịt cá Chiên thái mỏng, nhúng kèm nước lẩu thì ngon còn gì bằng........
Đây, khổ, tả mãi, mời các cụ 2 món, món bên tay trái là Gỏi, làm đúng cách anh em dân bản trên này luôn. Còn đĩa kia thì hôm em về ôm được 2 con, 1 con chén ở Điện Biên, 1 con gửi về HN! Vợ em hôm làm không hỏi, thành ra thái vụn quá.
Đầu cá Chiên thì nấu canh chua, hôm đấy bọn em làm 1 nồi nhỏ đầu, đuôi, ruột cá Chiên nấu với QUẢ SỔ, 1 loại quả rừng chua thanh thanh, ăn lạ lắm, lát em có kể chi tiết về quả này nhé.
Nào, mời các cụ 1 ly (thật ra bọn em uống bằng...bát, uống rượu xong thì lại dùng bát ăn cơm
), bên bờ sông Đà, ngồi oánh chén cũng....nên thơ lắm:
Đấy, các cụ thấy chưa, chỉ có vài món trên là ngon thôi! Còn cá Chiên hoàn toàn không phù hợp để làm cá Khô, hay gì gì gì đó.....Ơ, thế thì có gì đặc biệt lắm đâu nhỉ. he he, Cá Chiên ngon từ khẩu vị, cho tới ngon từ màu sắc của thịt. Thịt cá Chiên vàng ươm, vàng như nghệ, như cam vậy (hẳn là nhiều cụ sẽ bảo giống cá Hồi
, cá Hồi thì em chỉ nom trên ảnh & tivi, chưa chén bao giờ, chắc cũng ngon)! Khi nấu xong, thịt lại càng vàng, hầu như không có xương dăm. Người già, trẻ nhỏ ăn được tuốt.
Cá Chiên chỉ có phần đầu là to, nhiều xương, chứ còn mình nó thì hầu như là toàn thịt. Bụng, ruột rất ít! Hôm em mang về ĐB mổ, quên béng mất không chụp ảnh chi tiết thịt & cách mổ cho các cụ xem. Nhưng đơn giản thôi mà, cá nào mà chả dễ làm. Nhưng có vài lưu ý như này.
- Cá Chiên khi còn sống, trước khi mổ, các cụ phải chặt đứt phần đuôi của nó đã! Cá Chiên rất nhiều máu (hay gọi là Tiết, anh em trên này mổ con to to còn mang ra oánh Tiết canh được cơ mà
), để yên đấy cho nó chảy hết máu rồi mới xử lý tiếp.
- Người nào Sành ăn, thường khen ĐẦU & RUỘT cá Chiên là ngon nhất, quả thực vậy. Ruột & Dạ dày cá Chiên rất giòn, ăn ngon hơn cả Thịt đấy. Các cụ nhớ đừng vứt ruột & dạ dày đi, kẻo lại tiếc.
- Nếu làm gỏi thì lột da nó ra, da Cá Chiên rất dễ lột, khía 1 đường và cầm lột như...bóc vỏ chuối ấy. Dễ lắm
- Chú ý khi làm đầu cá, miệng cá Chiên có răng rất sắc, y như răng cá Mập vậy! Hôm trước em mổ bị đứt tay khi quên, thọc tay vào mồm nó để cầm cho chắc.
Đây, mồm nó như này cơ mà. Răng nhiều, sắc và quặp vào phía cuống họng. Sợ lắm! Đây là 2 con em mua, cầm về! Giá rẻ thối ra, mấy anh em nhà Thiệu & Thiếc vừa bắt được ở Sông Đà, em lấy luôn.
Ở HN giờ em thấy nhiều nơi rao bán cá Chiên, nhưng chắc thường lá Cá Nuôi thôi, vì cá Chiên giờ cũng nuôi lồng được rồi, chả biết thịt ăn có ngon như cá Sông Đà không nữa. Còn ngon nhất thì cứ phải cá Chiên sống tự nhiên cơ.
không khéo sang năm em đi buôn cá Chiên thôi
Đây, QUẢ SỔ đây các cụ. Gọi là QUẢ, chứ thực ra nó là HOA, 1 loại Hoa vĩ đại, hoa Sổ màu trắng, cánh dày như cái bánh Đa gì gì đó ở Bắc Giang mà em quên tên
, khi hoa già, cánh khép lại, bọc lấy nhụy và thành cái thứ gọi là QUẢ SỔ này đấy các cụ. Em tin rằng đây là loại quả duy nhất ở Tây Bắc có cách tiến hóa buồn cười & lạ như thế này.
- Cây Sổ mọc phổ biến ở ven các Sông & Suối Tây Bắc, hoặc ở các khe núi nhiều nước! Cây thân gỗ, rất lớn!
- "QUẢ SỔ" to lắm, mấy quả em cầm ở tay kia là thuộc loại bé đấy, chứ có cây ra quả to gấp rưỡi thế này! Cứng, nặng như quả Dừa
- Khi ăn, ta chặt bỏ 2 hoặc 3 cánh vỏ cứng bên ngoài đi, vì già & nhiều xơ không ăn được. Chỉ ăn mấy lớp "cánh hoa" bên trong thôi! Cứ muối & ớt mà chấm. Chậc chậc, thèm rỏ rãi.
Hôm ấy, ăn trưa xong thì em & ku Kỳ Anh nằm tìm chỗ nằm nghỉ 1 lát, thấy bãi cát dưới gốc Cây Sổ phẳng lì & mát mẻ nên trải nilon ra nằm ngủ. Trước khi ngủ em đã ngó nghiêng xem cây có còn nhiều quả không, vì quả sổ rơi vào người thì..chắc chỉ có ngoẻo! Mắt mũi kèm nhèm, thấy chỉ có vài quả nằm ở cành thấp, góc phía bên kia nên mới quyết định nằm đây. Ai ngờ.....nằm 1 lúc thì gió to, quả Sổ trên ngọn vẫn còn nhiều, rụng bụp boạp, bụp boạp xuống. Hãi quá, em mới lôi thằng ku này dậy.
, có mấy quả rơi sát đầu, cách ~1m, thằng bé mặt tái mét
, tí thì "Nhặt lá - Đá ống bơ"
.......
Thêm 1 chuyện vui, Bản Nậm Củm giờ đang chuẩn bị giải tỏa sang vị trí mới, anh em trên này sắm máy cưa để đi lấy gỗ về làm nhà, thi thoảng đi đánh lưới, bắt cá sông Đà lại gặp cây gỗ lớn trôi về! Kéo vào bờ xẻ gỗ luôn! Mấy người chung nhau mua 1 cái cưa máy, em thấy bảo của Thụy Điển gì đấy, nhưng chắc ở đây toàn hàng tàu, hàng nhái thôi, giá 12 đến 14 triệu 1 cái, mua ở huyện. Hôm trước anh Tưởng đi thả lưới vớt được 1 thân cây gỗ to lắm, đã kéo vào sát bờ nên hôm mấy anh em đi chơi, cầm theo cưa luôn để xẻ gỗ.
Mổ cá mà không có thớt thì khó chịu lắm. anh Thêu mới cầm cưa ra đây, he he, 1 thân gỗ Nghiến bị nước sông Đà cuốn từ thượng nguồn về, nằm bên bờ từ bao giờ rồi, nhìn thoáng qua tưởng mục nát, ấy thế mà vẫn còn tươi nguyên. Em mắt tròn mắt dẹt khi nhìn anh chàng này....làm thớt
, thân cây này mà mang về đồng bằng, chắc cũng có 1 mớ tiền nho nhỏ.
