Qua nghiên cứu, em thấy có một giả thuyết khác. Điểm lại các mốc thời gian hành quân của quân Tây Sơn:
- Ngày 25 tháng 11 năm
Mậu Thân (
22 tháng 12 năm 1788), Nguyễn Huệ xuất quân tiến ra
Bắc Hà.
- Ngày 29 tháng 11 năm Mậu Thân (
26 tháng 12 năm 1788), đại quân của hoàng đế Quang Trung tới
Nghệ An, dừng quân tại đó hơn 10 ngày để tuyển quân và củng cố lực lượng.
- Ngày 09-10 tháng 12 năm Mậu Thân (05
tháng 01 năm 1789), hành quân từ Nghệ An, sau khi dừng tuyển quân hơn 10 ngày ở trên.
- Ngày 20 tháng 12 năm Mậu Thân (tức
15 tháng 01 năm
1789), đại quân của Quang Trung đã ra đến
Tam Điệp.
- Đêm 30 tháng Chạp
âm lịch (tức 25 tháng 01 năm 1789), quân Tây Sơn đánh diệt đồn
Gián Khẩu của các tướng
Lê Chiêu Thống.
- Đêm mồng 4 Tết, Quang Trung tiến đến trước đồn lớn nhất của quân Thanh là
Ngọc Hồi.
Tức là quân Tây Sơn chỉ mất 5 ngày (từ 22/12/1788 đến 26/12/1788) để hành quân từ Phú Xuân đến Nghệ An với quãng đường 300-400 km. Nên việc đi đường bộ là không thể, chứng tỏ là quân Tây Sơn đã đi đường thủy từ Phú Xuân ra Nghệ An.
Quân Tây Sơn tiếp tục mất 10 ngày (từ 05/01/1789 đến 15/01/1789) để hành quân từ Nghệ An tới Tam Điệp rơi vào tầm 200 km. Rõ ràng nếu so lại thì càng củng cố luận điểm ở trên.
Quân Tây Sơn tiếp tục mất 10 ngày (từ 15/01/1789 đến 25/01/1789) để hội quân, tuyển quân (5 ngày), rồi hành quân từ Tam Điệp tới cửa ngõ Thăng Long (5 ngày) rơi vào tầm 80km. Tiếp tục hợp lý với quãng đường từ Nghệ An -> Tam Điệp và củng cố việc đi đường thủy từ Phú Xuân -> Nghệ An.
Nếu các mốc thời gian là chính xác, thì giả thuyết này em nghĩ là có cơ sở. Tất nhiên, dù thế nào thì việc hành quân này theo em cũng là thần tốc. Nhưng đổi lại cũng phải trả giá vì cưỡng bách tòng quân, lòng dân oán hận.