[Funland] Thành ngữ giải- thích

[doctor76]

Thớt trước do viết hoa đề mục, nên bị khóa.
Em xin mở lại thớt này, cũng chỉ là trình-bày những hiểu biết cực-kỳ nông cạn của em về một số câu thành ngữ có chứa tiếng Việt cổ, hoặc, có sự sai khác so với nghĩa gốc ban đầu.
Kính mời các cụ đóng góp.
Về tiếng Việt cổ, em căn cứ theo cuốn từ điển Việt-Bồ-La của giáo sỹ Đắc Lộ xuất bản năm 1651.

 

[Chúa tể rừng xanh]

Không thày đố mày làm nên
Không mày đố thày dạy ai
Làm thày mày không nên đố

 

[doctor76]

1. Sống ở trên đời ăn miếng dồi chó
Thác xuống Âm phủ biết có hay không?
Đây là câu thành ngữ nhằm phản đối triều Nguyễn của dân Bắc.
Đời Lê, sang đến Tây Sơn, trong các loại cỗ cúng đám ma, thì thịt chó vẫn là món cúng bình thường, căn cứ theo " Sách sổ sang chép các việc " của Phê-lip-pê Bỉnh, một giáo sỹ người Việt sống đúng thời ấy, sau sống ở Bồ Đào Nha, thì ở miền Bắc, các đám ma vẫn làm cỗ bằng thịt chó để cúng, và nếu thiếu thì không thể coi là cỗ to.
Sang thời Nguyễn, không rõ vì lý do gì, nhà Nguyễn cấm làm thịt chó cúng, cùng với dụ cấm mặc váy.
Nên dân Bắc làm câu thành ngữ này, nghe kiểu như lời than trách.

 

[autorun]

Yêu nhau lắm, cắn nhau đau!

 

[doctor76]

2.Rách như tổ đỉa
Thực ra, tổ đỉa ở đây không phải là tổ con đỉa, một loài động vật hút máu như nhiều cụ lầm tưởng
Tổ đỉa ở thành ngữ này là cây tổ đỉa, một loại cây thường mọc ở ven bờ ao. Cây tổ đỉa có lá như lá cây đinh lăng, trông lởm chởm và rách như xé ra từng mảnh nhỏ.

 

[Vulcan V70]

Không thày đố mày làm nên
Không mày đố thày dạy ai
Làm thày mày không nên đố

Ông bố có con thi đại học:
"Mày thi không đậu thì chết với ông, mày mà thi đậu thì ông lại chết với mày"

 

[Crawler]

Lang bạt kỳ hồ.
Tự nhiên câu này ng Việt lại hay dùng để chỉ ng nào đó sống lang thang ko cố định. Trong khi nghĩa nó thì gần như ngc lại.

lang bạt kỳ hồ

1. Nghĩa gốc: Con sói giẫm lên miếng vải buộc ở cổ của nó, chỉ tình trạng lúng túng, vương mắc, không có tiến triển.
2. Nghĩa biến đổi: Đa phần được hiểu là tình trạng lang thang, không ổn định, nay đây mai đó.

 

[doctor76]

3. Nghèo rớt mùng tơi
Mùng tơi đây không phải là canh hay cây mùng tơi.
Mùng tơi là phần trên của chiếc áo tơi được khâu cẩn thận hơn, ngày xưa các cụ chưa có ao mưa như bây giờ. Áo tơi thường làm bằng lá cọ hoặc lá đót. Khi áo tơi rách thì mùng tơi vẫn còn, dùng cho đến khi rớt (rơi) hết mùng tơi vẫn không có tiền mua áo khác, chứng tỏ nghèo lắm.

 

[NNS]

lang bạt kì hồ: nguyên gốc là nghĩa lúng ta lúng túng
nghĩa sử dụng bây giờ: dặt dẹo

 

[Vulcan V70]

2.Rách như tổ đỉa
Thực ra, tổ đỉa ở đây không phải là tổ con đỉa, một loài động vật hút máu như nhiều cụ lầm tưởng
Tổ đỉa ở thành ngữ này là cây tổ đỉa, một loại cây thường mọc ở ven bờ ao. Cây tổ đỉa có lá như lá cây đinh lăng, trông lởm chởm và rách như xé ra từng mảnh nhỏ.

Không phải Cụ ạ. Tổ đỉa là có thật, nó là một thứ màng nhớt lùng nhùng nom bèo nhèo và te tua thường bám ở gốc rạ gốc lúa , gốc khoai nước... không hiểu do nhớt của con đỉa tạo ra hay nó lợi dụng đám màng rêu này để trú ngụ

 

[doctor76]

4. Nói nhăng nói Cuội
Nhăng là một từ tiếng Việt cổ, có nghĩa là nói nhanh và qua quýt. Cuội là nhân vật nổi tiếng nói dối trong văn hóa giân dan Việt Nam.

 

[doctor76]

Không phải Cụ ạ. Tổ đỉa là có thật, nó là một thứ màng nhớt lùng nhùng nom bèo nhèo và te tua thường bám ở gốc rạ gốc lúa , gốc khoai nước... không hiểu do nhớt của con đỉa tạo ra hay nó lợi dụng đám màng rêu này để trú ngụ

Cảm ơn thông tin của cụ ạ.

 

[HuyArt]

Theo Cụ đốc thì: "Đều như vắt tranh" hay "đều như vắt chanh" mới là đúng?
"Bố vợ phải đấm" hay "khố rợ phải nấm" đúng hơn?

 

[LuckyCar]

Ủng hộ cụ Đốc, các cụ đừng làm loãng thớt.

 

[Vulcan V70]

lang bạt kì hồ: nguyên gốc là nghĩa lúng ta lúng túng
nghĩa sử dụng bây giờ: dặt dẹo

Lang: sói
Bạt: dẫm, đạp
Kỳ : đại từ chỉ chính con sói
Hồ: cái yếm
Như vậy " lang bạt kỳ hồ" là tình cảnh con sói đạp lên chính cái yếm của nó nên loay hoay không bước tiến lên được

 

[doctor76]

5. Mỏng mày hay hạt
Mày và hạt xuất phát từ việc chọn giống của nhà nông.
Mày là cái vảy dính ở gốc hạt lúa, hạt ngô. Hễ mỏng mày là hạt chắc, nếu dùng làm hạt giống rất tốt. Từ đó người phụ nữ mỏng mày hay hạt cũng hứa hẹn tương lai sẽ phát triển nòi giống tốt, ngoài các đức tính khác như đảm đang, tháo vát

 

[Vulcan V70]

Cảm ơn thông tin của cụ ạ.

Trong văn y cũng có bệnh " nấm tổ đỉa" Cụ nhỉ

 

[doctor76]

6. Kẻ tám lạng, người nửa cân
Cân và lạng ở đây là loại cân cũ thời xưa.
Một cân có 16 lạng (tương đương 605 gam) và một lạng bằng một phần mười sáu cân tương đương với 37,8 gam. Vì vậy nếu cân bằng cân ta thì nửa cân là tám lạng, tám lạng là nửa cân.

 

[doctor76]

Trong văn y cũng có bệnh " nấm tổ đỉa" Cụ nhỉ

Đúng vậy cụ ạ

 

[Crawler]

lang bạt kì hồ: nguyên gốc là nghĩa lúng ta lúng túng
nghĩa sử dụng bây giờ: dặt dẹo

Lang: sói
Bạt: dẫm, đạp
Kỳ : đại từ chỉ chính con sói
Hồ: cái yếm
Như vậy " lang bạt kỳ hồ" là tình cảnh con sói đạp lên chính cái yếm của nó nên loay hoay không bước tiến lên được

Em có post và giải thích ở trên rồi 2 cụ