Được tự do lựa chọn, như thế thì đã văn minh. Thiếu tự do và thiếu quyền được lựa chọn, đó là vấn đề cốt lõi.
Phụ huynh đâu có được lựa chọn, họ còn bị đẩy vào vị trí phải làm những việc ở vùng xám, gửi con đi học chui, ở những nơi không hề có đăng ký, còn kém an toàn hơn.
Lấy các trường tư và trường quốc tế làm ví dụ. Các trường này cũng bị bắt đóng cửa giống như trường công, họ bị ép không được lựa chọn, trong khi họ hoạt động tự chủ hoàn toàn, không dùng tiền ngân sách, cũng không phải đầu tư công. Doanh nghiệp hoạt động bình thường, nhưng dịch vụ công/tư giáo dục thì buộc phải đóng cửa. Vậy họ là tốt thí rồi.
Trường dạy trực tuyến thì vẫn còn nguồn thu, nhưng trường mầm non thì ko dạy trực tuyến, ngồn thu bằng 0. Buộc đóng cửa 9 tháng liên tục (01 tháng 5 đến hết tháng 2), đồng nghĩa làm hàng nghìn trường tư phá sản, giải thể, buộc hàng chục nghìn gia đình đi gửi trẻ chui. Trong khi có thể giảm nhẹ tác động bằng những hướng dẫn nhanh, chính xác, ví dụ từ 15/11/2021 (sau khi tiêm phủ rộng ở HN) cho phép các trường tư (vốn ít học sinh và không nhận ngân sách), chủ động tự lên kế hoạch mở cửa. Các trường công (đông hơn và nhận tiền ngân sách) cũng có thể chủ động mở cửa trở lại muộn hơn một chút, vd từ 15/12/2021. Chậm chễ 2-3 tháng tác động lên cả hàng triệu người là tác động rất lớn, và không có trong mọi báo cáo.