Các cõi trời được nhắc đến trong Kinh, Luận:
Trích Lục đạo tập - Hoằng Tán Đại Sư
Dịch giả: Cố Thượng tọa Thích Viên Thành - nguyên Trụ Trì chùa Hương, chùa Thầy (Hà Tây cũ)- nguyên Uỷ viên thường trực Hội đồng Trị sự Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Phó ban Từ thiện Trung ương, Uỷ viên ban Hoằng pháp Trung ương.
Song, số thọ chư thiên ở trong ba cõi trên dẫu định mức như thế nhưng trong đó cũng có người yểu (chết sớm hơn định mức đã ghi). Chỉ có hai cõi Trời trong số đó là Đâu Suất và Vô Tưởng là tuổi thọ được như định mức tất cả. Không thấy có nói đến trong hai cõi này có chết yểu.
Kinh Chính Pháp niệm chép rằng: “Nếu giữ được giới không sát sinh thì được sinh lên cõi Trời Tứ Thiên Vương. Nếu giữ được hai giới: Không sát sinh, không trộm cắp thì được sinh lên cõi Trời Tam Thập Tam thiên. Nếu giữ được ba giới: Không sát sinh, không trộm cắp, không tà dâm thì được sinh lên cõi Trời Giạ Ma. Nếu giữ được các giới: Không sát sinh, không trộm cắp, không tà dâm, không vọng ngữ, không ỷ ngôn (nói thêu dệt), không lưỡng thiệt (nói lưỡi đôi chiều), không ác khẩu (tức là ba điều ở thân, bốn điều ở miệng) thì được sinh lên cõi Trời Đâu Suất. Nếu lại vâng giữ giới của Phật và kiêm giữ được bảy điều về thân và miệng như nói trên thì được sinh lên hai cõi Trời Hóa Lạc và Tha hóa Tự tại.
Kinh nghiệp báo sai biệt chép rằng: Nếu chúng sinh nào tu đủ mười thiện nghiệp tăng thượng mười thiện nghiệp: Bảy điều ở thân, khẩu nói trên và thêm ba điều ở ý là: Không tham, sân, si thì được quả báo ở các cõi Trời Dục giới. Nếu tu mười thiện nghiệp hữu lậu, kết hợp với thiền định thì được quả báo ở các cõi Trời vô sắc giới”. Luận Thuận Chính Lý chép rằng: “Chư thiên ở sáu cõi Trời Dục giới khi mới sinh lên đó lần lượt sau năm, sáu, bảy, tám, chín, mười tuổi thì thân hình của người mới sinh ấy mới được đầy đủ. Những người ở trên cõi Trời Sắc giới thì ngay khi mới sinh ra, thân hình và trí đã chu viên, đầy đủ, những thứ tốt đẹp màu nhiệm như quần áo….”
Lại tất cả những thiên chúng, khi nói ra đều là những lời nói của Thánh nhân, không cần phải do học tập mà tự nhiên hiểu được sách vở ngôn ngữ. Con trai thì sinh ra ở đầu gối phải của cha (Thiên phụ), con gái thì sinh ở đầu gối trái của mẹ (Thiên mẫu). Tất cả đều là hóa sinh. Hoặc có khi bỗng hóa sinh ra từ bông hoa mà bà mẹ (Thiên mẫu) đang cầm trên tay.
Kinh A Hàm chép: “Đứa trẻ (ở trên cõi Trời) vừa ra đời chưa bao lâu thì đã biết đói khát. Tự nhiên có trăm thứ (trăm mùi) thức ăn đựng trong bảo khí (bát quý báu) hiện ra. Nếu người nào nhiều phúc thì có thức ăn màu trắng, người nào phúc trung bình thì màu vàng, còn người nào phúc kém thì màu đỏ. Nếu khát thì uống nước cam lộ, đựng trong chén báu, thức ăn và nước vào bùng thì dần dần tiêu đi như vị tô đun trên lửa, không còn hình ảnh gì nữa, cũng không phải đi đại tiện, tiểu tiện gì cả…”. Khi chết thì như đèn đuốc tắt không có thi hài, bởi vì là hóa sinh.
Kinh Khởi Thế chép: “Chư thiên ở Dục giới bằng đoàn thực (thức ăn có miếng). Chư thiên ở Sắc giới thì từ cõi Trời Sơ thiền đến cõi Trời Biến Tịnh đều lấy “Hỷ” (vui mừng) làm thức ăn. Chư thiên ở trên cõi Trời Vô Sắc giới lấy ý nghiệp làm thức ăn. Có chỗ nói: “Chư thiên ở cõi Trời Vô Sắc giới lấy Thiền duyệt pháp hỷ làm thức ăn”.
Kinh Niết Bàn chép rằng: “Dẫu cho có được cái thân ở trên cõi Trời như Tứ Thiên Vương, hay cái thân Trời Tha Hóa tự tại, cho đến cõi Trời Phạm Thiên, ở cõi Trời Phi Phi Tưởng Xứ đi nữa thì sau khi mệnh chung lại sa vào trong ba đường ác. Khi phúc báo ở trên cõi Trời hết, năm tướng suy hiện ra, thì thân phải chịu khổ lớn, cũng giống như cái khổ ở địa ngục không sai khác gì”.
Luận Thành Thực hỏi rằng: “Sinh lên cõi Trời là tính thiện, xa lìa cái ác, tại sao khi báo hết lại phải đọa vào tam đồ (tam đồ: Hỏa đồ, Đao đồ, Thang đồ tức là địa ngục, ngã quỷ, súc sinh)?”. Đáp rằng: “Phàm phu từ vô thủy tới nay, nghiệp ác nhiều vô cùng: Tham, sân trong một ngày còn phải chịu hàng nghìn hình phát, huống chi nghiệp ác chất chứa đã nhiều, tạm thời ẩn nấp ở bên trong chưa phát sinh ra. Đến khi phúc báo hết, nghiệp ác xưa đã đến lúc chín mùi thì lại phải đọa vào Tam đồ. Vậy có gì mà phải nghi hoặc nữa. Nếu là người đã thức tâm đạt bản phá được hai mươi lăm hữu trong ba cõi (người giác ngộ không cầu sinh Thiên). Cho nên nói: Nếu người nào cũng nhận thức được bản tâm thì địa cầu sẽ không còn một tấc đất”. Kinh nói: “Một người phát chân quy nguyên (phát được chân tâm, quay trở về với bản tính) thì thế giới ở trong mười phương đều tiêu mất cả. Nếu như chưa thể đạt bản quy nguyên thì cứ nhất tâm niệm Phật, phát nguyện vãng sinh Tịnh Độ, nghe Phật thuyết Pháp, ngộ được vô sinh nhẫn thì cũng vượt qua được ba cõi dứt hết luân hồi vậy”.
