[Funland] Nguyễn Trãi Lê Lợi và cuộc khởi nghĩa Lam Sơn

[Atlas30]

Mùa Thu 1404, tại Kim Lăng còn xuất hiện một kẻ thù không đội trời chung khác của cha con Quí Ly. Đó là Bùi Bá Kỳ, người Phù Nội, Thanh Miện, Hồng Châu [Hải Dương]. Bá Kỳ từng làm quan tới ngũ phẩm. Chức vụ cuối cùng là phó tướng của Trần Khát Chân—người đã giết được Chế Bồng Nga trong trận hải chiến mờ mịt khói thần sang và hỏa tiễn ngày 8/2/1390, chấm dứt cơn ác mộng 20 năm của vua quan Trần

Tháng 5/1399, sau khi đã sát hại Thuận Tông, Quí Ly ra tay thanh trừng Thái bảo Trần Nguyên Hãng, Thượng tướng Chân, một số tôn thất và võ quan tham dự cuộc mưu sát Quí Ly trong ngày hội thề 9/5/1399 ở Đốn Sơn (xã Cao Mật, huyện Vĩnh Lộc, Thanh Hoá). 370 tôn thất Trần mất mạng. Phụ nữ bị bán làm nô tì, trẻ thơ bị chôn sống hay dìm nước, không ai thoát khỏi bàn tay cuồng bạo và trái tim “ma quỉ” [evil-hearted]. Chỉ riêng phe Bá Kỳ hơn 110 người thiệt mạng, kể cả hai anh em Kỳ. (56)

Sau bốn năm dài trốn tránh khắp núi rừng hoang vắng, tháng 5-6/1404, Bá Kỳ được một thương gia giúp thoát lên phủ biên giới Tư Minh [Si Ming], Quảng Tây. Ngày 10/9/1404, Bá Kỳ dâng biểu, tố cáo tội ác cướp ngôi của cha con Quí Ly, van xin hưng Trần, diệt ác, theo đúng thiên mệnh “cứu dân, phạt kẻ có tội.” Quí Ly, theo Bá Kỳ, là con Lê Quốc Kỳ, hay Lê Quốc Mậu [Mao]. Sau khi giết vua, cướp ngôi, đổi tên làm Hồ Lý Nguyên [Hu Li-yuan]; con là Thương [Cang] thành Hu Di, niên hiệu Khai Đại.

Đại Việt dưới ách đô hộ của nhà Minh- Giao Chỉ Đô Thống Sứ Ti, (5/7/1407-3/1/1428)

Vũ Ngự Chiêu “Tát cạn nước biển Đông cũng không đủ rửa sạch vết nhơ; Chặt hết trúc núi Nam không đủ thẻ ghi tội ác.” (“Bình Ngô Đại Cáo;” NTTT, (1976), tr 78 [77-83]) Ngày 4/7/1407, tại Kim Lăng, k…

www.google.com

 

[Atlas30]

Nguyên văn lời tâu của Bùi Bá Kỳ trích từ Minh Thực Lục

 

[Atlas30]

Sau khi Bùi Bá Kỳ tố cáo thì chỉ 1 tháng sau tức tháng 10 năm 1404 có một nhân vật nửa xuất hiện là Trần Thiêm Bình ở Kim Lăng.
Bình tự xưng là cháu nội vua Trần Anh Tông.

 

[Atlas30]

Sau 2 lời tố cáo cha con Quý Ly cướp ngôi của cả Trần Thiêm Bình và Bùi Bá Kỳ thì Chu Đệ chưa vội tin. Vì dù sao đây chỉ là lời tố cáo từ một phía và không đủ bằng chứng xác thực huống chi sứ giả của Chu Đệ đã đem lời chứng của kỳ lão An nam tuyên bố vua Trần tuyệt tự xin cho cháu ngoại vua Trần là Hán Thương kế ngôi
Ngày 25/1/1405, sứ của Quí Ly là Phạm Canh tới Nam Kinh. Chu Lệ dàn xếp cho bọn Phạm Canh gặp cả Thiên Bình lẫn Bùi Bá Kỳ. Phó sứ Lưu Quang Đĩnh có vẻ nhận biết Thiêm Bình và quì lạy người tự nhận là cháu nội vua Trần. Nhân dịp này, Bùi Bá Kỳ cũng trách móc cha con Quí Ly gian ác, tàn bạo.

Cuộc đối chất trên khiến Chu Lệ hết sức ghét bỏ cha con Quí Ly.

 

[Atlas30]

Sau đó, Chu Lệ sai Lý Kỳ xuống An Tôn, để điều tra thêm về những lời tố cáo của Thiêm Bình và Bá Kỳ. Phó sứ Đĩnh được cử dẫn Kỳ về nước, trong khi Phạm Canh bị giữ lại kinh thành Minh.
Trích sử toàn thư
Nhà Minh sai hành nhân Lý Kỳ sang.

Kỳ tự quyền làm oai làm phúc, đánh đập các quan bạn tống và đốc biện, bắt phải đi nhanh, không kể độ đường. Trước đây sứ giả từ Đông Đô đến Tây Kinh phải 12 ngày, Kỳ chỉ đi có 8 ngày, đến nhà công quán thì quan sát khắp mọi hình thể. Khi Kỳ trở về, Quý Ly sợ tiết lộ sự tình, sai Phạm Lục Tài

đuổi giết đi. Nhưng đến Lạng Sơn, thì đã ra khỏi cửa ải rồi. Kỳ hặc tâu [với vua Minh] là họ Hồ xưng đế và làm thơ có những lời lăng mạ.

Trong khi Lý Kỳ đang trên đường xuống An Tôn (Tây Đô), Tổng binh Vân Nam Mộc Thạnh chuyển lời khiếu nại của thổ hào châu Ning Yuan [Ninh Viễn], Vân Nam, về việc quân Quí Ly xâm lấn bảy vị trí phòng thủ của Ninh Viễn. Ninh Viễn thực ra chỉ là một phần của châu An Tây, phủ Tuyên Hóa. Sau khi nhà Trần mất, thổ tù Đèo Cát Hãn mang sáu trong mười châu của An Tây xin được sát nhập vào Vân Nam. Vì cát địa sứ Hoàng Hối Khanh đang thảo luận việc trả đất Cổ Lũy hay Lộc Châu của Lạng Sơn cho phủ Tư Minh.

 

[thangmh]

Không có Trương Lương thì đám Lưu Bang, Phàn Khoái... muôn đời chỉ là một đám thổ phỉ.

Nói như cụ thì em xin dẫn luôn ko có thằng Hàn Tín coi như đám Lưu Bang , Trương lương, Phàn khoái ... cũng nằm ở xó xa xôi Ba Thục thôi. Chém gì thì chém, chiến lược gì thì chiến lược, vẫn phải có thằng tướng tài nó cầm quân mới thắng được. Mà những thằng tài đó thường là sau khi thành công là sẽ bị thịt ngay để ngừa hậu hoạ, còn mấy ông văn sĩ chả mấy khi bị thịt đâu cụ, vì mấy ông đó thì có làm được cái gì

 

[Atlas30]

Hành nhân Lý Kỳ tới kinh đô Thanh hóa của Đại Ngu ngày 16/2 1405 mang theo lời biểu trách phạt của Chu Đệ

Và Cha con Quý Ly hết sức hoảng hốt. Cả hai ngay lập tức thừa nhận tội lỗi của mình và thừa nhận Thiêm Bình là cháu vua Trần xin được đón về và chấp nhận mọi yêu cầu của Chu Đệ

 

[Ú Òa]

Nói như cụ thì em xin dẫn luôn ko có thằng Hàn Tín coi như đám Lưu Bang , Trương lương, Phàn khoái ... cũng nằm ở xó xa xôi Ba Thục thôi. Chém gì thì chém, chiến lược gì thì chiến lược, vẫn phải có thằng tướng tài nó cầm quân mới thắng được. Mà những thằng tài đó thường là sau khi thành công là sẽ bị thịt ngay để ngừa hậu hoạ, còn mấy ông văn sĩ chả mấy khi bị thịt đâu cụ, vì mấy ông đó thì có làm được cái gì

Không có Trương Lương thì không có Hàn Tín.

Sau khi thành công Trương Lương cắp đuýt lên núi tu tiên tránh được hoạ sát thân, Hàn Tín ngây ngô ở lại làm quan nên mới bị thịt luộc.

 

[Atlas30]

Hết sức hài lòng về thái độ của cha con Quý Ly và muốn xử lý êm đẹp vụ này Chu Đệ đã viết chiếu cho cha con Quý Ly với rất nhiều hứa hẹn
Chu Lệ sai hành nhân Niếp Thông đi trao cho Hán Thương tờ sắc của Chu Lệ, hứa sẽ phong tước Thượng Công, và cắt cho một phủ lớn, cha truyền con nối, nếu nhận đón Thiên Bình về làm vua. Chu Lệ cũng chỉ định Nguyễn Cảnh Chân, cựu An Phủ sứ Thuận Hóa, người đã theo Lý Kỳ lên Kim Lăng ngày 22/7/1405, theo Niếp Thông về nước. Hán Thương bèn cử Cảnh Chân theo Niếp Thông trở lại Kim Lăng, tái xác nhận lòng thành. Niếp Thông cũng báo cáo Hán Thương rất thành khẩn

Ngày 8/1 này, Chu Lệ cũng cho lệnh Thiên Bình về nước—nhưng không rõ là Đông đô (Hà Nội) hay Tây Đô (Thanh Hóa). Trong sắc dụ cho Thiên Bình, Chu Lệ ra sức khích lệ, và tuyên bố cho Hán Thương làm Tri phủ Thuận Hóa, hưởng thực ấp toàn phủ, cha truyền con nối. Tặng cho Thiên Bình bốn [4] bộ triều phục mới, và 10,000 quan tiền giấy. Hứa sẽ cho Bố Chính Quảng Tây Vương Lâm theo Thiên Bình về nước giúp đỡ. Ngày 26/1/1406, Thiên Bình dâng biểu tạ ơn, hứa sẽ giữ lòng trung hiếu đời đời.

Giải pháp của Chu Lệ có lẽ là giải pháp tốt đẹp nhất cho cha con Quí Ly. Sở dĩ Hán Thương được phong Vương vì lời man khai của Hán Thương, cùng các thân hào, kỳ lão là dòng giõi phái nam của họ Trần đã tuyệt; và, như một cháu ngoại, Hán Thương có quyền kế vị vì đa số dân chúng yêu cầu. Nhưng sự xuất hiện của Bá Kỳ và Thiên Bình làm thay đổi mọi việc, biến cha con Hán Thương thành những tội nhân lịch sử—nghi phạm giết vua cướp ngôi, truy sát tôn thất, ngược đãi dân lành. Chu Lệ muốn áp lực tối đa cha con Hán Thương, để đạt những mong muốn thay vì sử dụng vũ lực.

Đại Việt dưới ách đô hộ của nhà Minh- Giao Chỉ Đô Thống Sứ Ti, (5/7/1407-3/1/1428)

Vũ Ngự Chiêu “Tát cạn nước biển Đông cũng không đủ rửa sạch vết nhơ; Chặt hết trúc núi Nam không đủ thẻ ghi tội ác.” (“Bình Ngô Đại Cáo;” NTTT, (1976), tr 78 [77-83]) Ngày 4/7/1407, tại Kim Lăng, k…

www.google.com

 

[Atlas30]

Ngày 8/1/1406, Chu Lệ cử Hàn Quan [Han Guan] làm Chinh Nam tướng quân [General for Subduing the South], và Đô đốc Hoàng Trung [Huang Zhong], Chinh Nam phó tướng [Assistant General for Subduing the South], cùng Lữ Nghị [Lu Yi] đem 5,000 quân Quảng Tây hộ tống “Trần Thiên Bình” về làm vua. Tung tin có 100,000 quân để thanh oai. Hàn Quan sẽ đóng ở biên giới điều động; Phó đô ti Quảng Tây Hoàng Trung cùng Lữ Nghị đích thân hộ tống Thiên Bình tới kinh thành.
ngày 26/4/1406, Hàn Quan đóng ở địa đầu biên giới, Hoàng Trung và Lữ Nghị xâm phạm cửa ải Lãnh Kinh [Linh Kênh]. Quân Quí Ly thua to. Bốn hay hai tướng, kể cả Phạm Nguyên Khôi [Côi], Chu Bỉnh Trung, tử trận. Nguyên Trừng phải xuống thuyền bỏ chạy. May nhờ Hồ Vấn [Văn] mang quân Thánh Dực từ Vũ Cao tới tăng viện, đánh úp, khiến Hoàng Trung phải rút về hướng Chi Lăng (Lạng Sơn), cách ải Pha Lũy tại biên giới khoảng ba [3] ngày đi bộ. Nhưng hai cánh quân thánh dực của Hồ Xạ và Trần Dĩnh đã phục sẵn ở Cần Trạm [tức Kép, Bắc Giang], giữa Lãnh Kinh và ải Chi Lăng. Bọn Hoàng Trung phải điều đình dâng nộp Thiêm Bình để được an toàn về nước.
ngày 4/4, Hoàng Hối Khanh tiếp đón Trung ở Khâu Ôn, mang cả rượu thịt đãi quân Minh. Trung hỏi tại sao Hu Di [Hán Thương] không đến, Khanh trả lời Thương bị bệnh đột ngột, nhưng sẽ nghênh đón ở Gia Lâm. Trung bèn phái người đi dò thám chung quanh, thấy chỉ có dân chúng tụ tập chào mừng từ Ải Lựu tới Kê Lĩnh [Ji ling]. Tạm yên tâm, Trung cho quân tiến về hướng Phú Lương, và yêu cầu Hối Khanh về trước để báo tin cho Hán Thương biết.

Khi quân Minh tới một đoạn dốc núi, ở Cần Trạm [Kép] giữa Chi Lăng và Pha Lũy, “100,000 quân phục kích” đột ngột xuất hiện. Trung muốn thúc quân tiến về phía trước, nhưng cầu bị phá. Thiên Bình bị giết. Án sát Xue Yan nào đó mới thuyên chuyển đến Quảng Tây, bị chết thảm. thay vì Bố chính sứ Vương Lâm như dự định. (65)

Cấp chỉ huy của Quí Ly từ xa nói vọng lại rằng Thiêm Bình chỉ là môt dân thường giả mạo tôn thất nhà Trần, đã chết. Sẽ sai sứ sang giải thích. Sau này Hán Thương mới điều tra biết được Thiên Bình tên Nguyễn Khang (Trần Khang theo sử Nguyễn), gia nô của Trần Nguyên Huy, đã trốn khỏi Đại Việt vào tháng 2- 3/1390 khi Quí Ly thanh trừng Tư đồ Trần Nguyên Đĩnh vì tội tư thông Chiêm Thành. Khang đã lưu lạc tới Lão Qua [Nam Chưởng], trước khi được vua Lão Qua đưa lên Kim Lăng (Nam Ninh, Quảng Tây). Mặc dù Khang không chịu thú tội, Hán Thương xẻo từng miếng thịt tới chết [lăng trì]. Sau đó Hán Thương gửi An Phủ Sứ Tam Giang Trần Cung Túc, và thông phán Ái Châu là Mai Tú Phu đi sứ Kim Lăng để giải thích. Chu Lệ giữ sứ lại, không cho về. (66)

Tin Thiên Bình bị phục kích chết ở Cần Trạm đến với Chu Lệ thật bất ngờ. Mặc dù cha con Quí Ly đã cố tránh đụng chạm đến quan tướng hộ tống Minh, nhưng đó chỉ là việc nhỏ. Thật rõ ràng, cha con Quí Ly đã chống đối Chu Lệ bằng một thủ đoạn thiếu ngay thẳng—hay lừa đảo như Chu Lệ cao giọng chỉ trích. Đây là một thách thức trực tiếp thói ngạo mạn nước lớn của kẻ tự ví mình uy đức [wei de] to lớn như trời đất, muốn gì được nấy. Phản ứng của Chu Lệ rất dễ hiểu là vô cùng cứng rắn. Ngày 29/4/1406, sau khi nghiên cứu tờ trình của bọn Hoàng Trung, Chu Lệ tuyên bố với Thành quốc công Chu Năng [Zhu Neng] là tội ác của cha con Quí Ly tày trời; lòng khoan hồng và thành khẩn của Chu Lệ đã bị lừa gạt. Chu Năng và các quan đồng thanh xin trừng phạt. Chu Lệ bèn cho lệnh Chu Năng lập một đạo quân chinh phạt bọn phỉ tặc họ Lê.

Đại Việt dưới ách đô hộ của nhà Minh- Giao Chỉ Đô Thống Sứ Ti, (5/7/1407-3/1/1428)

Vũ Ngự Chiêu “Tát cạn nước biển Đông cũng không đủ rửa sạch vết nhơ; Chặt hết trúc núi Nam không đủ thẻ ghi tội ác.” (“Bình Ngô Đại Cáo;” NTTT, (1976), tr 78 [77-83]) Ngày 4/7/1407, tại Kim Lăng, k…

www.google.com

 

[Atlas30]

Trích Minh thực lục

 

[thangmh]

Không có Trương Lương thì không có Hàn Tín.

Sau khi thành công Trương Lương cắp đuýt lên núi tu tiên tránh được hoạ sát thân, Hàn Tín ngây ngô ở lại làm quan nên mới bị thịt luộc.

Cụ mà dẫn như thế thì phải lôi cả Tiêu Hà, Tào Tham ra nữa vì ko có 2 ông này làm sao có Trương Lương. Rồi lại phải cảm ơn ông Nhị đế nữa vì nếu ông ấy ko xây lăng thì ông Lưu Bang vẫn ngồi ở nhà làm đình trưởng chứ đi làm cướp làm gì cho mệt thân ra, vân vân và mây mây.

Còn Lưu Bang hắn đã muốn giết thì có cắp đít tu tiên thì hắn vẫn giết thôi cụ êi . Chẳng qua mấy ông văn thần thì làm được cái gì nên hắn chả thèm giết, nhưng mấy bọn chiến tướng cỡ như Tín, Kinh Bố, Bành Việt là phải thịt luộc hết. Đời vua khởi nghiệp nào bên ta hay bên tàu cũng vậy thôi. Số lượng nhà vua khởi nghiệp mà sống tốt với bọn chiến tướng đi theo từ lúc khó khăn, là rất hiếm. Cái câu điểu tận cung tàng, quá hà sách kiều cấm sai. Nhưng mà muốn bị thịt luộc thì ông cũng phải đến tầm cỡ cung, kiều thì mới bị thịt cụ ạ.

 

[Atlas30]

 

[Atlas30]

Như vậy Chu Đệ đã nhân nhượng quá nhiều lần cho cha con Quý Ly nhưng cha con Quý Ky rất nhiều lần thử thách lòng kiên nhẫn của Chu Lệ và lừa dối sĩ nhục Chu Lệ quá nhiều lần đến mức ông ta không thể chấp nhận nổi nửa và hết sức phẫn nộ.
Cuộc xâm lược của Minh đối với Đại Ngu chính thức bắt đầu

 

[BinhWalker]

Sau khi lên ngôi thì việc đầu tiên là Hồ Quý Ly cho người xâm lược Chiêm Thành.
Trích sử toàn thư:

Hồ Tùng đi đánh Chiêm Thành, nghe lời Đình Đại Trung, cho quân bộ đi đường núi, tách xa hẳn quân thủy, gặp khi nước lũ, tướng sĩ ở giữa đường hết lượng đến 3 ngày, phải nướng cả áo giáp bằng da để ăn. Quân trở về, Tùng do đi đường hiểm, lỡ mất quân cơ, đáng phải xử chém. Nhưng vì có công lao hồi còn tiềm để được tha tội chết, đề làm xã binh.
Đến 1402 thì Hồ Quý Ly chiếm luôn 4 châu của Chiêm Thành và sáp nhập vào Đại Ngu
Trích sử Toàn Thư
Mùa thu, tháng 7, Hán Thương đem đại quân đi đánh Chiêm Thành. Lấy Đỗ Mãn làm Đô tướng; Điện nội phán thủ Nguyễn Vị làm Chiêu dụ sứ; An phủ sứ lộ Đông Đô Nguyễn Bằng Cử làm Đồng chiêu dụ sứ.

Đại quân sắp tới đất Chiêm, Đinh Đại Trung cưỡi ngựa đi trước các quân, gặp tướng giặc Chế Tra Nan, hai bên giao chiến, đều bị chết.

Chúa Chiêm Ba Đích Lại sợ, sai cậu là Bố Điền dâng một voi trắng, một voi đen và các sản vật địa phương, lại dâng đất Chiêm Động1302 để xin rút quân.

Bố Điền tới, Quý Ly bắt ép phải sửa tờ biểu là dâng nộp cả động Cổ Lũy. Rồi chia đấy ấy thành bốn châu Thăng,Hoa, Tư, Nghĩa. Đặt An phủ sứ và An phủ phó sứ lộ Thăng Hoa để cai trị; miền đầu nguồn đất ấy thì đặt trấn Tân Ninh. Chiêm Thành thu lấy những dân phụ cận đưa về nước. Người ở lại thì bổ làm quân.
Chiêm Thành lúc này trên danh nghĩa vẫn là chư hầu của nhà Minh nên họ cho sứ sang Minh triều cầu cứu.
Giai đoạn 1401 1402 là lúc Chu Đệ còn bận chinh chiến với Kiến Văn nên không ai giải quyết vấn đề này
Đến 1403 sau khi ổn định thì Chu Đệ mới bắt đầu chú ý mâu thuẫn giữa Đại Việt và Chiêm.
Đầu tiên là chủ của cả hai nên ông ta cố ý giảng hòa và khuyến dụ An Nam không được cho quân tấn công Chiêm thành nửa mọi chuyện cũ bỏ qua hết.

Nếu dừng như năm 1403 này và ổn định đất nước, tiêu diệt dư đảng nhà Trần, tăng cường sức mạnh thì Hồ Quý Ly ngon nhỉ.

 

[Hồng Ca]

Vì bản thân Lê Lợi lý lịch cũng trong sạch gì đâu?
Đầu tiên theo Quý Khoáng đánh Minh làm chức Kim Ngô tướng quân sau lại phản Quý Khoáng hàng Minh và được phong tuần kiểm Nga Lạc
Lý lịch thế thì tư cách gì chửi ai?

Cụ phê nặng tay quá, việc bác Lợi nhà tôi hàng tướng Minh cũng vì bất đắc dĩ. Nếu không có ý ái quốc xót dân thì theo Quý Khoáng kháng chiến làm gì, chẳng qua thấy việc không thành, đám Trần cuối mùa kia chưa đuổi được giặc Minh mà quân thần nghi kỵ lẫn nhau nên bác tôi tạm lùi một bước để chờ cơ phất cờ thôi. Nếu ở lại chịu chém thì lấy đâu ra hội thề Lũng Nhai?

 

[Atlas30]

Nếu dừng như năm 1403 này và ổn định đất nước, tiêu diệt dư đảng nhà Trần, tăng cường sức mạnh thì Hồ Quý Ly ngon nhỉ.

Không thể.
Vì việc ông ta giết vua Trần cướp ngôi trước sau gì cũng đến tai Chu Đệ.
Chưa kể Quý Ly rất tham vọng.
Ông ta tự lấy niên hiệu Thánh Nguyên, tự cho mình dòng Nghệu Thuấn còn dám ép Chiêm Thành nhận mũ áo và làm phiên thuộc Đại Ngu
Chứng tỏ ông ta đếch coi Chu Đệ ra gì.
Nếu lực mạnh hoặc cho thêm thời gian sợ rằng ông sẽ xâm lược Minh triều luôn

 

[Hồng Ca]

Như vậy Chu Đệ đã nhân nhượng quá nhiều lần cho cha con Quý Ly nhưng cha con Quý Ky rất nhiều lần thử thách lòng kiên nhẫn của Chu Lệ và lừa dối sĩ nhục Chu Lệ quá nhiều lần đến mức ông ta không thể chấp nhận nổi nửa và hết sức phẫn nộ.
Cuộc xâm lược của Minh đối với Đại Ngu chính thức bắt đầu

Đấy là Minh thực lục nói hay là cụ nói vậy? sử liệu Tàu dùng để bổ sung dữ liệu thì được nhưng tiếp thu luôn cái đánh giá của sử quan Tàu thì có lẽ không ổn, cái nhìn của sử Tàu là quan phương thiên triều, thái thú.

 

[Atlas30]

Đấy là Minh thực lục nói hay là cụ nói vậy?

Nhận xét của tôi

 

[conco1978]

Em nói thật với cụ đọc tam quốc ít thôi, mấy ô hủ nho suốt ngày làm thơ tự nhiên cho đi đánh trận thì biết cái đ éo gì mà đòi mưu với kế.

Những chuyện như vậy thực tế ko bao giờ tồn tại. Để mưu đánh được trận ông phải học được cách rèn binh, lập binh, địa hình, địa lợi, thậm chí cách dùng từng loại vũ khí, đánh đêm, đánh ngày, đánh mai phục, đánh trực diện...Đều cần có kinh nghiệm, đi từ trận nhỏ lên trận lớn, tích luỹ kinh nghiệm, kiến thức...suy ngẫm...rồi từ đó mới nảy ra mưu kế, chiến lược.
Bốc phét ít thôi.

Cụ Trãi văn võ song toàn cụ ạ, ở với cụ Hãn từ bé thì không thể không biết võ và đánh trận