Xin tóm tắt về vụ án này cho các cụ (Do lười gõ và biên tập nên em copy lại bài viết của bác Kim Van Chinh đã dày công biên tập và rất đấy đủ để gửi tới các cụ)
1. “Đồng Nọc Nạng” (đúng ra phải gọi là Nọc Nạn nhưng nói và viết theo kiểu Nam Bộ dần thành Nọc Nạng như tên gọi chính thức) là tên một cánh đồng thuộc Phong Thạnh, huyện Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu (nay thuộc ấp 4, xã Phong Thạnh B, huyện Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu, ngay cạnh thị xã Giá Rai). Sự kiện Nọc Nạng là vụ tranh chấp đất đai nổi tiếng đầu Thế kỷ 20, rồi được xử án bởi vụ án nổi tiếng do Tòa Đại hình Cần Thơ (Chính quyền Pháp) thụ lý xét xử. Đến nay được Nhà nước Việt Nam công nhận khu mộ chí nạn nhân là Di tích lịch sử cấp quốc gia, xây dựng hoành trắng hơn 35.000m2.
2. Theo hồ sơ, trước năm 1900, một gia đình nông dân đến khai phá khu rừng ở rạch Nọc Nạng được 73 ha. Mảnh đất được thừa kế 3 đời, có bằng khoán, đến đời Biện Toại (đầu TK20) thì xảy ra tranh chấp.
3. Khi đó, cùng phong trào di cư của người Hoa đến Nam Bộ, một Hoa kiều giàu có là Mã Ngân, người dân địa phương thường gọi là Bang Tắc, có ý đồ chiếm đoạt đất nhà Biện Toại. Là người mưu mô, Bang Tắc biết rõ đất của nhà Biện Toại mới có bằng khoán tạm, nên đã mua đất của bà Nguyễn Thị Dương, giáp ranh đất nhà Biện Toại, nhưng trong hợp đồng lại ghi ranh giới bao trùm luôn đất anh em Biện Toại.
4. Vụ tranh chấp đất giữa hai bên là Bang Tắc và gia đình Biện Toại nổ ra. Qua nhiều lần xét xử, gia đình Biện Toại luôn thua bởi Bang Tắc chi nhiều tiền lót tay cho nhà chức trách. Cuối cùng đất được các quan chức địa phương tham nhưng phán về tay Bang Tắc. Ngay sau đó Bang Tắc bán khu đất 50 ha cho người nhà quan phủ có nhiều quyền lực ở địa phương là bà Hà Thị Tr.. Từ đó bà Tr. nghiễm nhiên bắt anh em Biện Toại phải nộp địa tô ngay trên mảnh đất gia tộc của chính họ. Gia đình Biên Toại bất bình, phản ứng quyết liệt.
5. Ngày 13 và 14/2/1928, lính mã tà được thuê đến nhà Biện Toại để thực thi lệnh tịch thu lúa. Quyết bảo vệ mảnh đất máu thịt, tối 14/2/1928, anh em nhà Biện Toại làm lễ lạy ông bà tổ tiên, chích máu thề không sợ chết. Sáng 16/2/1928, khi quan lính đến tịch thu lúa, anh em Biện Toại dùng dao mác gậy gộc xông ra quyết chiến. Hậu quả, bốn người em của Biện Toại là Mười Chức, Nhẫn, Nhịn và bà Nghĩa (vợ Mười Chức đang mang thai) bị bắn tử thương. Một lính Pháp là viên cò Tây dẫn đầu bọn lính mã tà – tênTournier, bị Mười Chức đâm thủng bụng chết, mấy người nữa bị thương.
6. Ngày 17/8/1928, Tòa Đại hình Cần Thơ xử vụ án đồng Nọc Nạng. Hai luật sư người Pháp bào chữa miễn phí cho gia đình Biện Toại là Tricon và Zévaco thuộc đoàn luật sư Sài Gòn, do nhà nhà báo Lê Trung Nghĩa mời. Công tố viên người Pháp cũng cho rằng luật pháp đất đai thời Nhà Nguyễn rất công minh và rõ ràng, chỉ từ khi người Pháp vào cai trị và người Hoa đến làm ăn, quản lý đất đai trở nên mờ ám. Hơn nữa, tình cảnh của gia đình Biện Toại rất đáng cứu xét tình tiết giảm nhẹ: họ bị những kẻ không có trái tim đến cướp đất, rồi bọn có quyền thế tiếp tay với cường hào đến áp bức đòi nộp tô khi chưa giải thích rõ ràng. Công tố viên đề nghị tòa tha bổng những người trong gia đình Biện Toại. Luật sư người Pháp cũng hết lời ca ngợi tinh thần lao động khẩn hoang của gia đình Biện Toại, đấu tranh với thiên nhiên, với cường hào, với cả các thủ tục pháp lý để xây dựng mảnh đất quê hương.
7. Sau phần tranh tụng xong, Tòa vào phòng để thảo luận, bàn cãi rất lâu, sau đó trở ra tuyên án. Sau tuyên án, vợ Hương Chánh Nguyễn Thanh Luông đứng lên để cám ơn luật sư và các vị quan tòa người Pháp. Đôi mắt gần như mù lòa của bà ràn rụa nước mắt vì sung sướng. Những quy tắc ngặt nghèo của tòa được bỏ qua, một đám đông dân chúng tràn vào phòng xử án trước sự ngạc nhiên của những người giữ trật tự.
8. Bản án phiên tòa Đại hình của Tòa án Cần Thơ đã tuyên như sau: Các bị cáo Nguyễn Văn Toại (Biện Toại), Nguyễn Văn Liễu (em út của Toại) và Nguyễn Văn Tia (con trai út của Biên Toại) được tha bổng, bị cáo Nguyễn Thị Trọng (em gái của Biên Toại): 6 tháng tù (đã bị giam đủ 6 tháng nên được trả tự do ngay), bị cáo Miều (em rể của Biên Toại) bị phạt 2 năm tù (do tội ăn cắp chứ không phải tội hình sự đánh trả chính quyền.
9. Hiện nay, di tích Nọc Nạng được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia của Việt Nam, hiện ở ấp 4, xã Phong Thạnh B, huyện Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu. Bảo tàng Bạc Liêu còn lưu giữ ảnh những người đã bị giết trong vụ Nọc Nạng và những người tham gia cuộc đấu tranh của anh em Biện Toại. Ngoài ra còn có ảnh chân dung các luật sư biện hộ cho gia đình nạn nhân. Nhà nước Việt Nam đã đầu tư trùng tu và mở rộng khu di tích lên khoảng 3 ha, gồm các hạng mục khu mộ gia đình Mười Chức, nhà tưởng niệm, nhà trưng bày, cụm tượng tái hiện trận đánh giữa gia đình Mười Chức và binh lính chính quyền, với kích thước như người thật.
10. Lịch sử lặp lại ở sự kiện, nhưng việc xử án có lặp lại về quy trình, quan điểm, thái độ và kết quả hay không? Hay là bước lùi về tính nhân đạo, văn minh, tính chuyên nghiệp của ngành tư pháp nước nhà?