Đúng 14h30 sau 3h30 phút thì hòn đảo xa nhất của tổ quốc đã hiện ra trước mắt.
Thổ Châu là một quần đảo nằm trong vịnh Thái Lan, ở về phía tây nam đảo Phú Quốc và được xem là ở cực tây nam của Việt Nam. Toàn bộ quần đảo này cấu thành xã đảo Thổ Châu, huyện Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang. Nằm cách bờ vịnh Rạch Giá 198 km, đảo Thổ Châu là đảo lớn nhất trong quần đảo và thường được ghi tên là Poulo Panjang (gốc từ tiếng Mã Lai Pulau Panjang, nghĩa là "cù lao dài" hoặc "đảo dài") trên nhiều hải đồ của người phương Tây từ các thế kỉ trước.
Tên gọi của đảo do chúa Nguyễn Ánh đặt trong thời kỳ bôn tẩu vốn là Thổ Châu (ông không bao giờ đặt tên là Thổ Chu vì kỵ húy tổ tiên mình là chúa Nguyễn Phúc Chu). Mặc dù trong Hán tự, Chu và Châu vốn được viết cùng một tự dạng, nhưng vẫn đọc là Châu. Đến sau năm 1975, một số cán bộ miền Bắc gọi nơi đây là Thổ Chu và dần phổ biến như hiện nay.
Thổ Châu là tên gọi đầu tiên xuất hiện và tồn tại dài nhất, qua suốt hàng trăm năm lịch sử không có biến động và tranh cãi. Trong khi Thổ Chu chỉ mới xuất hiện vài mươi năm.
Quần đảo Thổ Châu gồm tám đảo là đảo Thổ Châu (13,95 km²), hòn Tử (khoảng 1 km²), hòn Cao Cát, hòn Nhạn, hòn Khô (khoảng 15 m²), hòn Đá Bàn, hòn Xanh và hòn Cao. Trong số này, hòn Nhạn là một đảo nhỏ có diện tích khoảng 2.000 m² với điểm cao nhất đạt độ cao 40 m so với mực nước biển. Đây chính là điểm A1 (9°15′B103°27′Đ) trên đường cơ sở của Việt Nam.
Thời Việt Nam Cộng hòa, có khoảng 600 dân - đa số là người Kinh gốc Rạch Giá và chỉ có bốn gia đình gốc Khmer - sống tập trung tại bãi Ngự trên đảo Thổ Châu. Thời gian trước sự kiện 30 tháng 4 năm 1975, có một sân bay trực thăng và vài chiếc tàu PCF của Hải quân Việt Nam Cộng hòa đóng quân và đã bàn giao lại cho dân quân quản lý để chờ đối phương tiếp quản.
Ngày 10 tháng 5 năm 1975, quân Khmer Đỏ đưa tàu đổ bộ chuyên chở phương tiện (LCM) và ba tàu hộ tống (PCE) đưa quân chiếm đảo chính Thổ Châu mà không tốn một viên đạn, đồng thời bắt khoảng năm trăm dân thường về Campuchia để thảm sát. Từ ngày 24 tháng 5 đến 27 tháng 5 năm 1975, quân Việt Nam tấn công và tái chiếm đảo. Năm 1977, Khmer Đỏ tập kích đảo Thổ Châu một lần nữa nhưng đã bị đánh bại hoàn toàn.
Ngày 27 tháng 4 năm 1992, Uỷ ban Nhân dân tỉnh Kiên Giang đưa sáu gia đình với khoảng ba mươi người đang cư ngụ tại xã Kiên Hải ra đảo Thổ Châu để lập nghiệp. Ngày 24 tháng 4 năm 1993, Chính phủ Việt Nam quyết định thành lập xã đảo Thổ Châu.
Ngày 19 tháng 7 năm 2017, HĐND tỉnh Kiên Giang thành lập Đề án lập mới huyện đảo Thổ Châu từ xã Thổ Châu của huyện đảo Phú Quốc để trình lên Chính phủ.
--Sưu tầm--