Hồi đầu 2000, em làm dự án trên Mù Cang Chải, công tác dân vận với đồng bào Mông là một việc cực kỳ vất vả
Như đã còm trong thớt này, đời em chưa gặp hội nào ngang - cùn nhưng "rất khôn" như cái hội này. Từ việc bé đến việc to, không biết cách xử lý thì hệ lụy phát sinh là khó thể đong đếm. Nhân việc cúng ma con lợn của cụ, em xin kể 1 chuyện bé xé ra to liên quan đến cúng ma:
Có một hôm, rất đông "đồng bào" kéo xuống văn phòng ban chỉ huy dự án, thành phần già trẻ gái trai đủ cả, trong đó dòm thấy kha khá trai bản đeo dao Mèo với thấp thoáng có cả súng kíp
. Sự việc sau mới té re ra là một ông lái máy trêu chọc gì đó 2 con bé người Mông chưa chồng đi chơi chợ phiên. Thế là cả bản nhà chúng nó mời thầy về cúng ma, ăn uống lợn gà ngả như ngả rạ suốt 3 ngày. Cúng kiếng xong xuôi, giờ xuống núi để ngả vạ quyết toán. Giá trị quyết toán bao gồm tất cả các chi phí có liên quan bao gồm cả trực tiếp lẫn gián tiếp (có cả chi phí về tổn thương tinh thần
giống hệt mấy ông Kinh tộc khi đòi đền bù hợp đồng) là 50 triệu ko bớt đồng nào khuyến mại thêm ông lái máy nọ phải lên tận bản để xin lỗi (50 củ hồi đó to lắm).
Số tiền đó theo giải thích không phải đền con lợn mà tiền để cúng ma ( em nhớ là Banh Khuôn gì đó vì ông anh nói với họ toàn tiếng dân tộc), rồi cứ nhộn nhạo tiếng mình tiếng họ, rồi uống rượu nên lúc đó ông anh bảo sao em làm vậy. Sau em hiểu lờ mờ là: nếu mình mà không biết rồi găng lên là đền con lợn thì theo cái lý của họ sẽ là: đây là con lợn cái, một năm đẻ hai lứa, mỗi lứa 6 con, sau đó lợn con lớn lên đẻ ra lợn cháu ... rồi cứ thế họ tính lên là mình đền đến mấy chục triệu luôn....