[TT Hữu ích] Dịch sách siêu cổ: Bổ An Nam dị lược đồ ký

[doctor76]

Thế nguy, [ Cao] Biền tuyển chọn 5.000 quân [ An Nam] vượt sông đánh bại quân Lâm Ấp ở Ung Châu, tấn công đồn binh Nam Chiếu ở Long Châu, thủ lĩnh man là Thiêu Ti Húc bỏ chạy. Tù Long sai Dương Tập Tư giúp Tù Thiên cùng giữ An Nam, lấy Phạm Nễ Ta làm An Nam đô thống, lấy Nặc Mi làm phụ tá đô thống.

Tháng 6 năm Hàm Thông thứ 7 [866], Biền đến Giao Châu, đánh thắng liên tiếp nhiều trận, [ Cao Biền cho phép ] binh sĩ thả cửa đánh giết, chém được tướng giặc Trương Thuyên. Lý Tra Long đánh lấy được thành, hàng vạn man tặc hàng phục, phá đổ ba vòng thành. Tập Tư xuất chiến thất bại, quay đầu bỏ chạy vào thành. Quân sĩ đuổi theo, vượt tường thành tiến vào, chém Tù Thiên, Thúy Ta, Nặc Mi, giao nộp ba vạn thủ cấp, An Nam yên ổn.

 

[Lah]

Định cư từ thời Lê Hoàn mà cụ, để em dịch cho, trận đồ sát kinh hồn của cụ Lê Hoàn vào Chăm Pa...

Sao lại từ Lê Hoàn cụ nhỉ? Kể ra mà nói, thì tuy rằng thời nhà Hán Cửu Chân Nhật Nam đã thuộc quản lý của chính quyền TQ, mà Cửu Chân + Cửu Đức là tới bắc đèo Ngang, còn Nhật Nam, sau đèo Ngang chắc là chỉ dọa ma thôi (Nhà Hán và đầu Đường) chứ đưa quân binh vào Chăm pa thịt ngay. Mà người khu vực Nam sông Mã tới Bắc đèo Ngang thì đúng họ cũng chả quan tâm lắm người Việt ở phía bắc lắm. Thì người Việt (theo 1 nghĩa đang hiểu Đường nhân) chắc có vào là xuất chinh, chứ phải thời sau tầm Dương Đình Nghệ và nhiều là thời Lê Hoàn, Lý Thường Kiệt mới đưa dân bắc vào, chắc do tính thời điểm, nên không gian từ Hà Nội tới Quảng Bình đã không còn coi là mênh mông nữa, năm 1000, so với năm 200 thời đầu.

 

[doctor76]

Sao lại từ Lê Hoàn cụ nhỉ? Kể ra mà nói, thì tuy rằng thời nhà Hán Cửu Chân Nhật Nam đã thuộc quản lý của chính quyền TQ, mà Cửu Chân + Cửu Đức là tới bắc đèo Ngang, còn Nhật Nam, sau đèo Ngang chắc là chỉ dọa ma thôi (Nhà Hán và đầu Đường) chứ đưa quân binh vào Chăm pa thịt ngay. Mà người khu vực Nam sông Mã tới Bắc đèo Ngang thì đúng họ cũng chả quan tâm lắm người Việt ở phía bắc lắm. Thì người Việt (theo 1 nghĩa đang hiểu Đường nhân) chắc có vào là xuất chinh, chứ phải thời sau tầm Dương Đình Nghệ và nhiều là thời Lê Hoàn, Lý Thường Kiệt mới đưa dân bắc vào, chắc do tính thời điểm, nên không gian từ Hà Nội tới Quảng Bình đã không còn coi là mênh mông nữa, năm 1000, so với năm 200 thời đầu.

Thời Hán đến Đường, thì chỉ có quan và quân lính đóng, cũng có những người Giao Châu đi buôn đấy cụ, các triều đại TQ hồi ấy cũng cố gắng đưa người, giữ đất, nhưng khí hậu quá khắc nghiệt, lại thêm văn hóa khác biệt quá, nên khó hòa nhập.

 

[Lah]

Em lấy tạm cái bản đồ TK5 trên bài "Birth of Champa" ra tạm để các cụ soi xem ạ. Đúng sai các cụ cứ bổ sung luôn.

Cái bản đồ này nó lồng vị trí tk 5 vào bản đồ hiện tại à? Khó hiểu nhỉ. Chứ nói về mặt địa chất tk5 chắc chỉ có từ sông Tiền đổ lên, đoạn Vĩnh Long đổ xuống chắc phải thắt tít vào trong, làm gì có đất. Chắc nó phải vát cắt chéo từ Tiền Giang - nối sang Hà Tiên là vừa

 

[BinhWalker]

[ Nhà Đường tính kế] An Nam phải phòng thủ lâu dài, binh lính tinh nhuệ Lưỡng Hà [sau loạn An Sử gọi hai đạo Hà Nam và Hà Bắc là Lưỡng Hà] chết vì lam chướng đến bảy phần mười, Tể tướng Dương Thu 楊收 bàn thảo về việc bãi Bắc quân [ lính phương BẮc TQ] lấy Giang Tây làm Trấn Nam quân, tuyển mộ 2 vạn lính bắn nỏ mạnh khỏe phục vụ dưới quyền Tiết độ sứ, vả chăng vùng đất đó lại gần kề tiện lợi, trao đổi, thuế khóa đều phát đạt. [ nhà vua] Ban chiếu ưng cho.

Hạ Hầu Tư [người đất Tiếu, Bạc Châu, thời Đường Tuyên Tông vốn là Binh bộ Thị lang, thăng làm Đồng trung thư môn hạ bình chương sự (tể tướng), thời Đường Ý Tông phong làm Tư không, rồi lại bãi chức] cũng biết Trương Nhân hèn kém, không đủ năng lực, bèn trao quyền thống suất quân binh cho Cao Biền.

Lâm Ấp theo đường thủy đem quân tấn công chiếm được Giao Châu, Ung Châu.

Lâm Ấp dữ dội nhỉ, đánh đến tận Ung Châu. Trước đây cứ tưởng chỉ đánh đến Hà Nội. Ko có Cao Biền thì bây giờ có khi nói tiếng Chăm?

 

[Lah]

Thời Hán đến Đường, thì chỉ có quan và quân lính đóng, cũng có những người Giao Châu đi buôn đấy cụ, các triều đại TQ hồi ấy cũng cố gắng đưa người, giữ đất, nhưng khí hậu quá khắc nghiệt, lại thêm văn hóa khác biệt quá, nên khó hòa nhập.

Cứ trên 1 logic thời Đường các thái thú rất máu chiến với bọn Lâm Ấp, tầm năm 300 - 400 thì có thể mường tượng ra vùng đệm là nam sông Lam, từ thị xã Hồng Lĩnh giờ tới khu Formusa, vì sau đèo Ngang là thời đối thủ Champa cũng đương thịnh, rất gấu và đi thuyền sang khá dễ. Kiểu cứ mày đánh tao 3 trận mà tao thấy bực rồi thì lại kéo quân vào Quảng Bình làm 1 trận lớn đồ sát tới Huế cướp tượng vàng, phá nhà rồi lại về

 

[doctor76]

Cứ trên 1 logic thời Đường các thái thú rất máu chiến với bọn Lâm Ấp, tầm năm 300 - 400 thì có thể mường tượng ra vùng đệm là nam sông Lam, từ thị xã Hồng Lĩnh giờ tới khu Formusa, vì sau đèo Ngang là thời đối thủ Champa cũng đương thịnh, rất gấu và đi thuyền sang khá dễ. Kiểu cứ mày đánh tao 3 trận mà tao thấy bực rồi thì lại kéo quân vào Quảng Bình làm 1 trận lớn đồ sát tới Huế cướp tượng vàng, phá nhà rồi lại về

Đúng ra hồi ấy có Nam Chiếu, Lâm Ấp, Phù Nam...rất máu chiến, oánh nhau với nhà Đường loạn xạ, nói thật, em thấy mỗi Cao Biền là tướng ác liệt nhất, hehe

 

[Lah]

Đọc mấy đoạn này mới thấy bọn Nam Chiếu khá phết, theo dòng sông Hồng mò xuống tận trung tâm Giao Chỉ. Kể ra mấy tay thái thú xưa kém tắm thật, để nó đi xa tít đường bộ mà dám tới xúc mình. Giả sử như bọn Lâm Ấp đi thuyền thì còn có thể hiểu.

 

[Lah]

Đúng ra hồi ấy có Nam Chiếu, Lâm Ấp, Phù Nam...rất máu chiến, oánh nhau với nhà Đường loạn xạ, nói thật, em thấy mỗi Cao Biền là tướng ác liệt nhất, hehe

Thì thực sự cái khó của các bác quản lý Giao Chỉ là chỉ nắm được khu trung tâm từ Thanh Hóa đổ ra, chứ ở trong Thanh Nghệ 2 ông đó chắc cũng khó khăn. Mà phải nói năm 300 họ cứ đi như thế kinh thật. Giờ em 1 mình 1 xe dọc đường đất nước, toàn chạy 80km mà thấy đường thiên lý xa xôi quá ngày đi 500km, HN - Quảng Bình, cứ đi tít tắp như đoạn tp Thanh Hóa - Nghi Sơn - Hoàng Mai, chạy mải miết thật, thế mà xưa năm mấy trăm chuyển quân đánh đấm như thật, tài

 

[doctor76]

Trinh Nguyên 貞元 [ niên hiệu Đường Đức Tông, 792].

Kinh lược sứ 嶺南 Lĩnh Nam (tức là Lưỡng Quảng) đã gửi lên triều đình một tấu biểu thỉnh nguyện cho thuyền buôn nước ngoài thỉnh thoảng sử dụng 安南 An Nam và yêu cầu có một đại diện là một quan chức cấp đạo được cử đến [ An Nam] để quản lý thương mại. Hoàng đế đã ân chuẩn lời tấu, nhưng 陸贄 Lục Chí cho biết
- Các thương thuyền đến các nước xa xôi chỉ duy nhất để tìm kiếm mối lợi. Đối xử với họ tốt thì họ sẽ đến; phiền nhiễu họ thì họ sẽ bỏ đi. Quảng Châu lâu nay vẫn là nơi tụ hội của các thương thuyền ngoại quốc. Nay bỗng dưng tất cả đổi thay và họ sẽ đến An Nam; nếu chẳng phải là nạn nhân của tệ nhũng lạm thì lẽ nào họ lại không đến [Quảng Châu] nữa. Nhưng người ta lại không tìm đến hỏi triều đình, lại không làm bận tâm Hoàng đế thêm nữa. Vả lại, cả Lĩnh Nam (Lưỡng Quảng) và An Nam vùng đất nào mà không thuộc quốc chủ; các nội quan và các ngoại quan thảy đều là công bộc của Hoàng đế. Vậy thì tại sao chúng ta lại tin vào Lĩnh Nam để đóng cửa An Nam? Tại sao lại coi trọng các nội quan mà lại coi nhẹ các ngoại quan? Thần kính sợ dâng tấu.

 

[doctor76]

Thì thực sự cái khó của các bác quản lý Giao Chỉ là chỉ nắm được khu trung tâm từ Thanh Hóa đổ ra, chứ ở trong Thanh Nghệ 2 ông đó chắc cũng khó khăn. Mà phải nói năm 300 họ cứ đi như thế kinh thật. Giờ em 1 mình 1 xe dọc đường đất nước, toàn chạy 80km mà thấy đường thiên lý xa xôi quá ngày đi 500km, HN - Quảng Bình, cứ đi tít tắp như đoạn tp Thanh Hóa - Nghi Sơn - Hoàng Mai, chạy mải miết thật, thế mà xưa năm mấy trăm chuyển quân đánh đấm như thật, tài

Lái buôn Giao Châu người Việt ta còn đến tận Chân Lạp theo đường biển đi buôn trầm hương, đồ quý đấy cụ, phục thật.

 

[Lah]

Nước Côn Lôn 昆仑国 (nay là Java và Sumatra, Indonesia), theo hướng chính Bắc đi tới ranh giới người man ở tây Nhị Hà mất 81 ngày đường. Nơi đây sản xuất thanh mộc hương, đàn hương, tử đàn hương, cau, ngọc lưu li, thủy tinh, lu sành, các loại hương dược, đồ quý, tê giác.

Giặc man từng đem quân mã tiến đánh, bị nước Côn Lôn phá đường chặn hậu, đào bỏ đường ra sông, khơi nước dìm quân, tiến thoái đều vô phương kế.
[ Quân nam] Chết đói hơn vạn tên, những đứa sống sót bị người Côn Lôn chặt bỏ cổ tay phải thả cho về.

Vụ này là năm 900 "giặc man" là bọn nào đánh Java và Sumatra cụ nhỉ? Là bọn Chăm pa á?

 

[Lah]

Mới tìm hiểu tài liệu TQ thì có Nguyễn Phóng, được bổ làm Giao châu thứ sử thời Đông Tấn.

Nhưng thấy ghi là tại vị ngắn, mất sớm. Không rõ cụ này qua Giao châu chưa hay mới nhậm chức chưa đến nhiệm sở?

Sử ta thì ghi rõ Nguyễn Phóng, Nguyễn Phu và vài vị nữa họ Nguyễn sang cai trị Giao châu.

Việt Nam có ông họ Nguyễn từ rất xa xưa, là Nguyễn Tuấn - Sơn tinh trước thời Hán đã có ông họ Nguyễn rồi : ))

 

[xegiacmo]

Thì thực sự cái khó của các bác quản lý Giao Chỉ là chỉ nắm được khu trung tâm từ Thanh Hóa đổ ra, chứ ở trong Thanh Nghệ 2 ông đó chắc cũng khó khăn. Mà phải nói năm 300 họ cứ đi như thế kinh thật. Giờ em 1 mình 1 xe dọc đường đất nước, toàn chạy 80km mà thấy đường thiên lý xa xôi quá ngày đi 500km, HN - Quảng Bình, cứ đi tít tắp như đoạn tp Thanh Hóa - Nghi Sơn - Hoàng Mai, chạy mải miết thật, thế mà xưa năm mấy trăm chuyển quân đánh đấm như thật, tài

Em đang đọc bài này của 1 cụ trên fb
Chi tiết thú vị về Giao Châu qua bức thư vua Hán gửi Sĩ Nhiếp

Từ trước đến nay, nhiều người vẫn cho rằng Sĩ Nhiếp cai quản cả khu vực Bắc Bộ Việt Nam hiện nay. Và trị sở của Sĩ Vương (theo lời Toàn Thư) nằm tại khu Thuận Thành Bắc Ninh.

Nhưng bức thư của Hoàng đế nhà Hán gửi thẳng cho Sĩ Nhiếp đã hé lộ điều bất ngờ.

(Vua) Hán nghe Trương Tân chết, ban Nhiếp ấn ngọc, thư viết: "Giao Châu cương vực cuối cùng, nam liền với sông biển. Ơn trên chẳng tuyên tới, nghĩa dưới tắc nghẹn lại. Biết nghịch tặc Lưu Biểu sai Lại Cung nhòm ngó đất nam, nay cho Nhiếp làm Tuy Nam Trung Lang Tướng trông coi bảy quận, lĩnh Thái thú Giao Đô như cũ".

Nguyên văn: 漢聞張津死，賜燮璽書曰:「交州絕域，南帶江海，上恩不宣，下義壅隔，知逆賊劉表又遣賴恭闚看南土，今以燮為綏南中郎將，董督七郡，領交阯太守如故。」

Hán văn: "Trương Tân tử, tứ Nhiếp tỷ, thư viết: Giao Châu tuyệt vực, nam đái giang hải, thượng ân bất tuyên, hạ mỹ ủng cách. Tri nghịch tặc Lưu Biểu hựu khiển Lại Cung khuất khán Nam thổ, kim dĩ Nhiếp vi Tuy Nam Trung Lang Tướng, đổng đốc thất quận, lĩnh Giao Đô thái thú như cựu".

- Trích từ: Trần Thọ - Truyện Sĩ Nhiếp, Tam Quốc Chí.
- 7 quận mà Sĩ Nhiếp được quyền "đổng đốc" gồm: Giao Đô, Nam Hải, Uất Lâm, Thương Ngô, Hợp Phố, Cửu Chân, Nhật Nam.

Ở bức thư của Hán Hiến Đế có 02 chi tiết rất quan trọng.

1. Trong mắt Hán triều Giao Châu là nơi tuyệt vực (絕域). Nghĩa là cương vực nhà Hán đến Giao Châu là hết.

2. Giao Châu phía Nam liền với sông và biển "nam đái giang hải" (南帶江海).

Vùng đất mà phía nam liền với sông, biển; nơi mà từ Kinh Châu Lưu Biểu có thể nhòm ngó được chỉ có thể là Quảng Đông, một phần Quảng Tây (ngày nay). Và Hán Hiến Đế xác nhận lãnh thổ đế quốc Hán đến đó là hết.

Như vậy, đền thờ Sĩ Nhiếp tại Thuận Thành, Bắc Ninh rất có thể chỉ là nơi thờ vọng của cư dân Lưỡng Quảng những người mang ơn Sĩ Nhiếp khai mở học hành và đem lại sự thịnh vượng.

Và quận Giao Đô nơi Sĩ Nhiếp làm Thái thú, thành Luy Lâu rất có thể không nằm trong khu vực châu thổ sông Hồng (nơi đông giáp biển). Một đô thị phồn vinh nơi người Hồ xúm xít quanh xe Sĩ Vương hẳn phải là một thương cảng sầm uất trên con đường tơ lụa biển Đông.

Ảnh minh hoạ:
1. Đền thờ Sĩ Nhiếp - Nam Giao Học Tổ tại Bắc Ninh.
2. Giao Châu thời Sĩ Nhiếp. Khâm Châu ngày nay, nơi có Luy Lâu Lĩnh rất có thể là thành Luy Lâu trị sở của Sĩ Nhiếp. Nguồn ảnh Le Hai và Juan The Tallinnas.

 

[doctor76]

Cao Biền cho đo đạc địa đồ, hoạch định Giao Chỉ, căn cứ theo tài liệu từ trước. Tấu:

An Nam đô đốc phủ thời nhà Tùy thuộc quận Giao Chỉ...Năm Điều Lộ 調露 nguyên niên [679], tháng tám đổi Giao Châu đô đốc phủ thành An Nam đô hộ phủ.

Năm Đại Túc 大足 nguyên niên [ 701] tháng tư, lập Vũ An châu 武安州 ( nay là Hải Phòng) , Nam Đăng châu 南登州, đều thuộc vào An Nam phủ.

Năm Chí Đức 至德 thứ hai [ 757], tháng chín, đổi làm Trấn Nam đô hộ phủ, sau thành An Nam phủ...[Tính từ Phủ thành] Phía Tây đến Ái Châu, mốc giới cửa sông Tiểu Hoàng 小黃江 , theo đường thủy là 416 dặm (khoảng 208km)

Phía nam đến Trường Châu, mốc giới huyện Văn Dương ( nay thuộc Thái Bình) , trấn Tĩnh Giang 靖江鎮 ( nay thuộc Ninh Giang, Hải Dương là 150 dặm (khoảng 75km);

Tây Bắc đến Phong Châu, huyện Gia Ninh, cửa sông Luân Giang theo đường thủy cũng là 150 dặm (khoảng 75km);

Phía Đông đến huyện Chu Diên 朱鳶縣 , mốc giới cửa sông Tiểu Hoàng theo đường thủy là 100 dặm (khoảng 50km); ( Bây giờ là Hưng Yên, Hải Dương)

Phía Bắc đến châu Chu Diên 朱鳶州 , cửa sông A Lao theo đường thủy là 540 dặm (khoảng 270km);

Phía Bắc đến huyện Vũ Bình, mốc giới sông Vũ Định là 252 dặm (khoảng 126km);

Đông Bắc đến huyện Giao Chỉ, mốc giới Phúc Sinh khoảng 10 dặm.

 

[doctor76]

Vụ này là năm 900 "giặc man" là bọn nào đánh Java và Sumatra cụ nhỉ? Là bọn Chăm pa á?

Không cụ ạ, là quân Nam Chiếu đấy.

 

[doctor76]

Một số địa danh em chưa khảo cứu được, các địa danh em khảo được lại do chính TQ cho biết vào sử của họ.

 

[Bopmuoi]

Sớm nhất tìm thấy ở Trung Quốc, 7000-5000 năm trước công nguyên. Bớt ảo đi cụ

rice | Description, History, Cultivation, & Uses

Rice, edible starchy cereal grain and the plant by which it is produced. Roughly one-half of the world population, including virtually all of East and Southeast Asia, is wholly dependent upon rice as a staple food; 95 percent of the world’s rice crop is eaten by humans.

www.britannica.com

7000-5000 năm TCN thì vùng đất trung, đông TQ hiện nay xưa kia là vùng đất của tộc Bách Việt (khi đó chưa có thuật ngữ Trung Quốc. Nên nói là của người Việt cũng không sai.

 

[Quỳnh hp]

Năm Đại Túc 大足 nguyên niên [ 701] tháng tư, lập Vũ An châu 武安州 ( nay là Hải Phòng) , Nam Đăng châu 南登州, đều thuộc vào An Nam phủ.
Vậy theo như bản dịch này thì Hải Phòng được thành lập từ năm 701,thế thì lịch sử quê e cũng lâu đời quá
Cảm ơn cụ doctor nhiều

 

[timeout]

Cái bản đồ này nó lồng vị trí tk 5 vào bản đồ hiện tại à? Khó hiểu nhỉ. Chứ nói về mặt địa chất tk5 chắc chỉ có từ sông Tiền đổ lên, đoạn Vĩnh Long đổ xuống chắc phải thắt tít vào trong, làm gì có đất. Chắc nó phải vát cắt chéo từ Tiền Giang - nối sang Hà Tiên là vừa

Cái bản đồ này nó chủ yếu gạch nối các khu vực có di chỉ khảo cổ với văn bản cổ thôi. Mấy vùng phía Nam như cụ nói không liên quan tới mấy trong toàn bộ bài viết. Em lười dịch nên upload lên ak.

Đọc mấy đoạn này mới thấy bọn Nam Chiếu khá phết, theo dòng sông Hồng mò xuống tận trung tâm Giao Chỉ. Kể ra mấy tay thái thú xưa kém tắm thật, để nó đi xa tít đường bộ mà dám tới xúc mình. Giả sử như bọn Lâm Ấp đi thuyền thì còn có thể hiểu.

Về phần di chuyển thời xưa, em thấy tuyến đường biển vạch thẳng từ mạn Đèo Ngang đến cửa sông Đáy hoặc sông Hồng rồi ngược sông tấn công vào trung tâm Giao Chỉ có khi tiện hơn đường bộ. Ngày xưa chắc biển còn ăn sâu vào đất liền nhiều hơn bây giờ rất nhiều, do vậy đổ quân vào mạn Nam Định, Ninh Bình bây giờ mà đánh cướp dần lên trung tâm chắc ngon lành hơn.
Lâm Ấp đất ít, biển nhiều, dân sinh sống ăn theo nghề biển là chủ yếu, chuyện có đội chiến thuyền thiện chiến chắc là hơn đứt quân Đường.