[TT Hữu ích] Dịch sách cổ : An Nam Tức Sự của sứ thần nhà Nguyên

[doctor76]

Vài lời ngỏ:
Nhu cầu tìm hiểu Lịch Sử của nhiều cụ OF rất nhiều, trong mùa dịch này, những lúc rảnh rỗi, em cố gắng tìm những cuốn sách cổ của nước ngoài viết về Việt Nam thời xưa để dịch hầu các cụ, có dịp tìm-hiểu và thấy được những chi tiết thú vị mà Sử ta chưa nhắc đến.
Em đã dịch gần xong cuốn : Viễn Chinh Đà Nẵng-Nam Kỳ của một sĩ quan Pháp, người trực tiếp tham gia trận chiến của Pháp tại Đà Nẵng với quân Nguyễn năm 1858, có rất nhiều chi tiết, thời gian chính xác đến từng phút, từng trận đánh mà tác giả trực tiếp tham-gia,chính tác giả đã giết chết quan hộ thành Đà Nẵng, gần xong thì do nghịch dại, máy bị nhiễm virus có đuôi . NOOA, nghĩa là tất cả các tệp tin đều bị mã hóa dưới tên đuôi này, kèm theo lời đòi tiền chuộc của hacker, nhưng em từ chối, thế là bao nhiêu tài liệu mất sạch.
Đành format lại ổ cứng, cài lại Windows.
Hôm nay, xin giới thiệu với các cụ cuốn: AN NAM TỨC SỰ tác giả là sứ thần nhà Nguyên tên là Trần Cương Trung.

 

[poiuy]

File bị mã hoá cụ cứ giữ lại. Một thời gian nữa sẽ có thể có thuốc giải đó.

 

[Aliabu]

Vài lời ngỏ:
Nhu cầu tìm hiểu Lịch Sử của nhiều cụ OF rất nhiều, trong mùa dịch này, những lúc rảnh rỗi, em cố gắng tìm những cuốn sách cổ của nước ngoài viết về Việt Nam thời xưa để dịch hầu các cụ, có dịp tìm-hiểu và thấy được những chi tiết thú vị mà Sử ta chưa nhắc đến.
Em đã dịch gần xong cuốn : Viễn Chinh Đà Nẵng-Nam Kỳ của một sĩ quan Pháp, người trực tiếp tham gia trận chiến của Pháp tại Đà Nẵng với quân Nguyễn năm 1858, có rất nhiều chi tiết, thời gian chính xác đến từng phút, từng trận đánh mà tác giả trực tiếp tham-gia,chính tác giả đã giết chết quan hộ thành Đà Nẵng, gần xong thì do nghịch dại, máy bị nhiễm virus có đuôi . NOOA, nghĩa là tất cả các tệp tin đều bị mã hóa dưới tên đuôi này, kèm theo lời đòi tiền chuộc của hacker, nhưng em từ chối, thế là bao nhiêu tài liệu mất sạch.
Đành format lại ổ cứng, cài lại Windows.
Hôm nay, xin giới thiệu với các cụ cuốn: AN NAM TỨC SỰ tác giả là sứ thần nhà Nguyên tên là Trần Cương Trung.

Em định còm #2 mà nghĩ để cụ chủ post cho liền mạch load lại cái đã thấy có còm rồi, thế thôi em lại kê đôi tông hóng hớt

 

[doctor76]

NĂm 1293, sau 3 lần xâm lược nước ta đều bị thảm bại, đế chế Nguyên-Mông mạnh nhất thế giới bấy giờ đành thay đổi chính sách, họ liên tiếp phái các đoàn sứ thần sang Đại Việt để vừa giao hảo, vừa đòi hỏi, nắn gân nhà Trần, tuy nhiên, nhà Trần không dễ bị bắt nạt chút nào.
Lần này sang sứ nước ta, viên phó Sứ là Trần Cương Trung, không giống như các sứ thần khác, ông đã làm một chuyến đi gần khắp nước Việt, tìm hiểu từ ngôn ngữ, văn hóa, kinh tế, đời sống, địa lý...nói chung mọi mặt, rồi viết thành sách gọi là An Nam Tức sự.
Đây thực sự là 1 cuốn sách hay, nó miêu tả 1 bức tranh sống động về mọi mặt xã hội nước ta thời Trần.
Do trình độ tiếng Hán vô cùng quê mùa, hiểu biết nông cạn, cũng xin mạo muội giới thiệu cùng các cụ.

 

[doctor76]

File bị mã hoá cụ cứ giữ lại. Một thời gian nữa sẽ có thể có thuốc giải đó.

Em format toàn bộ, nó thâm nhập và down toàn bộ các file lưu trữ trên Onedrive của em thế mới ác.

 

[doctor76]

AN NAM TỨC SỰ 安南即事
Tác giả: Trần Cương Trung 陳剛中​

Tác giả Trần Cương Trung 陳剛中 còn gọi là Trần Phu 陳孚, hiệu Hốt Trai, người huyện Lâm Hải, Triết Giang, vốn là 1 viên quan giữ chức Sơn trưởng ở thư viện Triều đình nhà Nguyên.
Năm 1288, sau khi cuộc kháng chiến chống quân Nguyên thắng lợi, nhà Trần đã áp dụng một chính sách ngoại giao hết sức mềm-dẻo, tránh để rơi vào cuộc chiến tranh với đế chế Nguyên-Mông mạnh nhất thế giới lúc bấy giờ, nên từ những năm 1288-1293, nhà Trần liên tục cử các đoàn sứ thần sang nhà Nguyên, trao trả tù binh, cống nạp, điều-đình nhiều vấn đề...
Đáp lại, nhà Nguyên cũng cử rất nhiều đoàn sứ giả tới Đại Việt, mục đích vừa do thám, vừa đưa ra những yêu-sách, rồi đòi hỏi, v/v...
Sau khi Thượng Thư bộ Lễ Trương Lập Đạo 張立道 và Lang trung bộ Binh người Mông Cổ là Buyan Tamur sang dụ vua Trần Nhân Tông sang TQ “chầu” nhưng bị vua Trần từ chối.

 

[Pilota]

Có phải cụ Đốc nửa đêm không ngủ được nên mò dậy, vào trang abc.xyz để chát với Maria Britney Spears, đúng hem?

 

[doctor76]

Năm Chí Nguyên thứ 30 [1293], vua Hốt Tất Liệt [tiếng Mông Cổ: ᠬᠤᠪᠢᠯᠠᠢ ᠬᠠᠭᠠᠨ, Xubilaĭ Khaan, chữ Hán: 忽必烈 Hūbìliè] nhà Nguyên sai Lại bộ Thượng thư Lương Tăng làm chánh sứ [ trưởng đoàn], Trần Cương Trung được cất nhắc làm Lang trung bộ Lễ, phó sứ, dẫn sứ thần Nguyễn Đại Phạp sang sứ nước ta một lần nữa.
Đoàn sứ thần nhà Nguyên cực kỳ đông đảo, trên một ngàn người, khởi hành từ TQ tháng 9 năm 1292 [ Nhâm Thìn] tới Đại Việt tháng Giêng năm 1293 [ Quý Tỵ]. Đoàn sứ nhà Nguyên lưu lại ở nước ta khoảng 52 ngày.
Trần Cương Trung trong dịp đi sứ này đã có dịp quan-sát, nghe ngóng, tận mắt chứng-kiến cuộc sống, con người, văn-hóa, ngôn-ngữ, kinh-tế, đời sống thường dân, vua quan, nên đã sáng tác tập thơ , bút ký lấy tên là Giao Châu Cảo 交州藳, tác giả kín-đáo bộc lộ tâm-sự của mình trong suốt chuyến đi, điều đáng quý là những bài thơ này được làm trực tiếp theo thời gian đi sứ, nên thấy rõ tâm-trạng của tác giả, lúc mới đến nước ta thì còn hùng-hổ, nhưng khi đến rồi, biết chuyện, biết cách ứng-xử vừa mềm-mỏng vừa cứng-rắn của nhà Trần, đã chuyển biến sang nhẹ-nhàng, thậm chí kính-trọng đôi phần. Thấm thía và hơi chua chát.

 

[doctor76]

Có phải cụ Đốc nửa đêm không ngủ được nên mò dậy, vào trang abc.xyz để chát với Maria Britney Spears, đúng hem?

Không cụ, em biết ai làm, nhưng thôi, chuyện phức tạp có liên quan đến cơ quan cũ.

 

[doctor76]

Giao Châu Cảo là 1 tuyển tập thơ, ký, tuy nhiên, phần đáng chú ý nhất chính là phần An Nam Tức Sự, được làm dưới dạng thơ Ngũ Ngôn độc vận [ mỗi câu thơ có 5 chữ, gieo vần theo luật định] gồm 118 câu, được tác giả ngắt ra thành nhiều đoạn để chú thích, nghĩa là văn xuôi, bổ xung nghĩa cho đoạn thơ chính.
An Nam Tức Sự đáng quý ở chỗ nó cung cấp cho người đọc một bức tranh toàn cảnh về xã hội nhà Trần, cả về xã-hội, văn-hóa, nông-nghiệp, kinh-tế, buôn bán, giao-thương, chợ búa, đi lại, phong tục tập quán, ăn mặc, văn-hóa nghệ thuật, thuế khóa, pháp luật…
Mặc dù nhìn xã hội Đại Việt dưới con mắt của kẻ bề trên, còn có nhiều hạn chế, tuy nhiên, đây là 1 tài liệu hiếm hoi viết về cuộc sống, xã-hội nước ta thời cổ. Rất đáng dịch.

 

[doctor76]

PHẦN VĂN BẢN
AN NAM TỨC SỰ 安南即事​

Thơ:
Thánh đức Thiên vô ngoại, 聖徳天無外
Ân quang chúc hải ngu. 恩光燭海隅
Toại ban Nam Việt chiếu, 遂頒南越詔
Tái mệnh Bắc Môn nhu. 載命北門儒
Vạn lý thu trì tiết, 萬里秋持節
Thiên quân dạ chấp thù. 千軍夜執殳
Tiền khu nghiêm lỗ thỉ, 前驅嚴弩矢
Hậu thoãn ủng tiền tô. 後爨擁樵蘇
Quyến bỉ Giao Châu vực, 睠彼交州域
Sơ vi Hán thị khu. 初為漢氏區
Lâu thuyền chinh ký khắc, 樓船徵既克
Trưng Trắc phản hoàn tru. 徵側叛還誅
Ngũ Đại đồi vương nữu, 五代頹王紐
Chư phương liệt bá đồ. 諸方裂霸圖
Toại linh phong khí cách, 遂令風氣隔
Đốn giác bản chương thù. 頓覺版章殊
Đinh Liễn tiền xương quyết, 丁璉前猖獗
Lê Hoàn hậu khụy du. 黎桓後覬覦
Nhất triêu Trần nghiệp cấu, 一朝陳業構
Bát diệp Lý tông đồ. 八葉李宗徂

Dịch nghĩa​

Đức của vua như trời [ che khắp] không có chỗ nào ở ngoài,
Ân huệ [ nhà vua] soi sáng đến tận nơi góc biển.
Liền ban [ cho] bản chiếu [ chỉ] sang [ sứ] nước Nam Việt,
Sai nhà nho Bắc Môn [đi sứ] (tác giả đang làm ở Bắc Môn, còn gọi là Hàn Lâm học sĩ, họ thường làm việc ở cửa phía Bắc, chuyên soạn thảo giấy tờ, công văn cho triều đình, ở đây tác giả ngầm nói mình là người có học vấn cao).
Đường xa vạn dặm cầm phù tiết đi dưới trời [ mùa] Thu (đoàn sứ xuất phát vào tháng 9 năm 1292),
Cả đoàn quân nghìn người [ vác] thù [ vũ khí như giáo, dài cỡ 4m] đi trong đêm.
Toán quân đi trước mang cung tên nghiêm ngặt,
Toán sau là các đầu bếp, mang theo củi và cỏ. [ lấy nghĩa từ Hán Thư, phần Hoài Âm Hầu truyện - tức Hàn Tín- có câu “tiền hô hậu thoán” nghĩa là phải kiếm củi, nhặt cỏ trước rồi mới nghĩ tới chuyện nấu ăn, ý câu này tác giả nói mọi việc hậu cần đã đầy đủ hết rồi].
Nhìn tới cõi đất Giao Châu,
Trước đây vốn là khu vực thuộc nhà Hán.

[ Tướng quân chỉ huy] Lâu thuyền [ thuyền chiến lớn nhiều tầng, cao tới hơn 30 mét] đi đánh đã thắng rồi [ chỉ việc Hán Vũ Đế lấy Dương Bộc làm Lâu thuyền tướng quân đi đánh nước Nam Việt thời Triệu Đà],
Trưng Trắc [ sau đó] làm phản, lại bị giết.
Đến thời Ngũ đại [ thời hỗn loạn ở TQ, gồm các triều đại ngắn thay nhau cầm quyền là Hậu Lương, Hậu Đường, Hậu Tấn, Hậu Hán, Hậu Chu] quyền lực của nhà vua bị suy yếu,
Các phương cát cứ âm-mưu xưng bá xưng hùng.
Làm cho phong khí cách-trở,
Liền thấy cõi bờ thay-đổi khác khi xưa. [ ý nói sau thời Ngũ đại, các triều đại TQ không còn quản được nước ta như trước].
Trước là Đinh Liễn [ con cả của Đinh Tiên Hoàng] tỏ ra ngông nghênh,
Sau đến Lê Hoàn có ý dòm ngó [ ý nói muốn lấy đất TQ, Tống Sử, quyển 488, chép việc năm 996, Tống năm Chí Đạo thứ 2, vua Tống sai Lý Nhược Chuyết sang tặng Lê Hoàn đai ngọc, mong giữ quan hệ tốt nước láng giềng, đồng thời nói việc quân Việt tấn công Ung Châu-Khâm Châu, Lê Hoàn nói việc đó do bọn cướp vớ vẩn làm, chứ quân Việt mà đánh, thì đánh cả Phiên Ngung, Mân, Việt ...luôn, sứ Tống run rẩy].
Một sớm cơ nghiệp triều Trần được dựng lên,
Thì cơ nghiệp 8 đời nhà họ Lý cũng tan hết

 

[doctor76]

Nước An Nam vốn là đất Giao Châu của nhà Hán, thời Đường lập thành [ An Nam] Đô hộ phủ, đến khoảng giữa năm Trinh Minh 貞明 nhà Lương 梁, có thổ hào là Khúc Thừa Mỹ 曲承美 [ nguyên tác in nhầm là Điền 田] tranh thủ mà chiếm cứ đất này, vua Lương phong cho [ Khúc Thừa Mỹ] làm Tiết độ sứ, khiến vua Nam Hán 南漢; rất tức giận, sai quân sang đánh [ Giao Châu], Dương Diên Nghệ 楊延藝 là bộ tướng cũ của Khúc Hạo 曲顥 [ cha Khúc Thừa Mỹ] bèn đánh đuổi quân Nam Hán, giữ được quyền cai-trị, nhưng 1 tướng khác của Diên Nghệ là Kiều Công Tiễn矯公羨 lại giết Diên Nghệ và đoạt quyền bính. Một tướng khác của Diên Nghệ là Ngô Quyền 吳權 đem quân đánh Công Tiễn, tiễn sợ quá, cầu cứu quân Nam Hán, [ vua] Nam Hán là Lưu Cung 劉恭 sai con là Lưu Hồng Tháo 劉洪操 đem quân sang đánh [ Giao Châu], bị quân Ngô Quyền đánh bại trên sông [ BẠch Đằng], Hồng Tháo chết trong đám loạn quân. Ngô Quyền mất, [ hai con] là Ngô Xương Ngập 吳昌岌 và Ngô Xương Văn吳昌文 tranh nhau nối ngôi cha.

 

[MotoG]

Vài lời ngỏ:
Nhu cầu tìm hiểu Lịch Sử của nhiều cụ OF rất nhiều, trong mùa dịch này, những lúc rảnh rỗi, em cố gắng tìm những cuốn sách cổ của nước ngoài viết về Việt Nam thời xưa để dịch hầu các cụ, có dịp tìm-hiểu và thấy được những chi tiết thú vị mà Sử ta chưa nhắc đến.
Em đã dịch gần xong cuốn : Viễn Chinh Đà Nẵng-Nam Kỳ của một sĩ quan Pháp, người trực tiếp tham gia trận chiến của Pháp tại Đà Nẵng với quân Nguyễn năm 1858, có rất nhiều chi tiết, thời gian chính xác đến từng phút, từng trận đánh mà tác giả trực tiếp tham-gia,chính tác giả đã giết chết quan hộ thành Đà Nẵng, gần xong thì do nghịch dại, máy bị nhiễm virus có đuôi . NOOA, nghĩa là tất cả các tệp tin đều bị mã hóa dưới tên đuôi này, kèm theo lời đòi tiền chuộc của hacker, nhưng em từ chối, thế là bao nhiêu tài liệu mất sạch.
Đành format lại ổ cứng, cài lại Windows.
Hôm nay, xin giới thiệu với các cụ cuốn: AN NAM TỨC SỰ tác giả là sứ thần nhà Nguyên tên là Trần Cương Trung.

Cụ yêu cầu nó giải mã demo cho 1 file xem...

 

[baogiomuaduocxe]

kính cụ chủ vì những tài liệu quý báu của cụ chia sẻ

 

[doctor76]

Nhà Tống [ Thái Tổ], đầu năm Kiền Đức 乾徳, con trai của Đinh Công Trứ 丁公著 là Đinh Bộ Lĩnh 丁部領 tự lập làm vua, sau đó truyền [ ngôi] cho các con là [ Đinh] Liễn 璉 và [ Đinh] Toàn 璇.
Đại tướng Lê Hoàn 黎桓 cướp ngôi nhà Đinh. Con của Lê Hoàn là Chí Trung至忠 [ tức Lê Long Đĩnh, hay Lê Ngọa Triều, do vua Tống Chân Tông ban danh hiệu Chí Trung nên tác giả viết vậy] bị Lý Công Uẩn 李公藴 soán ngôi. Từ [ Lý] Công Uẩn đến [ Lý] Đức Chính 徳政, [ Lý] Nhật Tôn 日尊, [ Lý] Kiền Đức 乾徳, [ Lý] Dương Hoán 楊煥, [ Lý] Thiên Tộ 天祚, [ Lý] Long Hàn 龍翰 hoặc Long Cán 李龍𣉙, [ Lý] Hiệu Sảm 李旵, tất cả truyền được 8 đời.

 

[doctor76]

Cụ yêu cầu nó giải mã demo cho 1 file xem...

Em không liên lạc với nó cụ ạ. Việc này hơi tế nhị

 

[doctor76]

Đến năm Ất Dậu [ 1225], niên hiệu Gia Định 嘉定 nhà Tống 宋 [ Ninh Tông], họ Trần陳 mới đoạt được nước.
Họ Trần nguyên là người [ gốc gác] ở đất Mân [ Việt] [ Phúc Kiến], có Trần Kinh 陳京 giả ngụy tạo đặt thụy hiệu là Văn Vương, con rể là Lý Trị 李值. Vì [ Lý] Long Hàn 龍翰 (tức vua Lý Cao Tông) già cả nên đâm ra lẩm cẩm, không lo được chính-sự nên [ Trần] Kinh và em trai là [ Trần] Bản- ngụy đặt thụy hiệu là Khang Vương 康王 cướp lấy quyền bính trong nước. [ Lý] Hạo Sảm còn nhỏ dại, nên con của Kinh là [ Trần] Thừa 承 soán đoạt ngôi vua mà lập, tiếm [ xưng] hiệu là Thái thượng hoàng. Trần Thừa chết, con là [ Trần] Quang Bính 光炳 [ tức Trần Thái Tông, sử ta viết là Trần Cảnh] nối ngôi, lấy hiệu là Uy Hoảng 威晃 để giao-thiệp với nhà Tống đồng thời dâng biểu xin nội phụ quốc triều [ nhà Tống]. Đến triều Nguyên [ ta] [ Quang Bính] được phong làm An Nam Vương 安南王. [ Trần] Quang Bính chết, con là [ Trần] Nhật Huyên 日烜 [ tức Trần Thánh Tông, sử ta viết là Trần Hoảng] nối ngôi, Huyên trước đây lấy tên là [ Trần] Nhật Chiếu 日照 để giao thiệp với nhà Tống.

 

[doctor76]

Hiện nay, [ Trần] Nhật Tốn 日燇 thay [ Nhật Huyên] để cai-trị dân chúng trong nước, tính ra, họ Trần đã lập quốc được 69 năm.
[Có thơ rằng]:
Hạ tục kiêu phù thậm, 下俗澆浮甚
Trung Hoa lễ nhạc vô. 中華禮樂無
Húy hiềm hoa thị Nguyễn, 諱嫌訛氏阮
Thác chế tiếm xưng Cô. 托制僭稱孤
Dịch nghĩa:
Phong tục của tầng lớp dưới hết sức bạc bẽo, nông nổi,
Không thấy lễ nhạc như nước Trung Hoa.
Kiêng tên, nên đã mạo họ là Nguyễn,
Mượn có có tang để tiếm xưng là “Cô”.
[ Cô 孤 có nghĩa là mồ côi, xưa khi cha chết, con xưng là cô hay cô tử. Vua một nước cũng xưng như vậy, tỏ ý khiêm nhường, ở đây, vua Trần xưng “Cô” theo ý tác giả là tự xưng làm vua một nước rồi].
Trong nước mọi người đều kiêng chữ Lý 李, cho nên ai thuộc họ Lý đều phải đổi sang họ Nguyễn 阮. Khi viết văn bản, nếu gặp chữ Lý thì phải bỏ bớt nét. [ vua Trần] lấy cớ cha chết nên tự xưng là “Cô Tử”. Trong các tờ biểu, tờ sớ, trong các văn thư, cũng như với bề tôi, đều xưng là “Cô” cả. [ Trần Lý là tên ông nội của Trần Thái Tông Trần Cảnh, nên lợi-dụng việc này, và cũng để dân khỏi nhớ đến nhà Lý, nên vua Trần lấy cớ này để diệt hết họ Lý].

 

[doctor76]

[ Có thơ rằng]
Tế tự tông phường tuyệt, 祭祀宗祊絕
Hôn nhân tộc thuộc ô. 婚姻族屬汙
Nghĩa là:

Trong nơi tông miếu, việc tế tự mất hẳn,
Người cùng họ hàng cũng kết hôn với nhau thật là xấu xa.


Tuy có các nhà tẩm miếu, nhưng không có sự tế lễ vào từng mùa hay từng năm; duy có việc thờ Phật là kính cẩn hơn cả. Tục lệ trong hoàng tộc, con trai, con gái cùng họ vẫn lấy nhau làm vợ chồng được, chỉ căn cứ theo tuổi tác chứ không dựa vào thứ tự “Chiêu” 昭 hay “Mục” 穆 gì hết [ theo chế độ tông miếu ngày xưa, miếu thờ ông tổ đầu tiên khai lập triều đại đặt ở giữa, miếu thờ các vua thứ 2, 4, 6 đặt ở bên trái gọi là Chiêu, miếu thờ các vua thứ 3, 5,7 đặt ở bên phải gọi là Mục. Ở đây tác giả muốn nói đến thứ bậc giữa các dòng họ vua Trần]. Vợ của Tù trưởng [ cách gọi khinh vua Trần] bây giờ là con gái của người chú họ [Trần] Hưng Đạo. Có lẽ do nhà Trần đã cướp nước nhà Lý [ thông qua việc hôn nhân] nên làm như thế để phòng hậu họa hoặc tự răn đe mình. [ Tác giả muốn nói việc Lý Huệ Tông lấy cọ gái Trần Lý, dẫn đến việc Trần Thừa, Trần Thủ Độ nhờ quan hệ ngoại thích mà vào triều làm quan, rồi Trần Cảnh lấy Lý Chiêu Hoàng…, giải thích việc hôn-nhân cận huyết giữa tôn thất nhà Trần vì sợ người ngoài chiếm ngôi, nhận xét khá chính xác].

 

[doctor76]

[ Thơ rằng]

Tôn ti song tiển túc, 尊卑雙跣足
Lão ấu nhất viên lô. 老幼一圓顱
Nghĩa là:

Người sang kẻ hèn đều đi chân đất,
Từ già đến trẻ đều có một cái đầu [sọ] tròn trọc lốc.


Dân trong nước đều đi chân đất, cũng có người đi giầy [ da], nhưng khi đến cung điện nhà vua thì đều phải cởi hết. Mỗi khi có dịp lễ lạt long-trọng, chẳng hạn ra ngoài ô để đón tiếp sứ giả, thì mặc quần áo sang trọng [ áo bào] và cầm hốt [ hốt là 1 tấm thẻ bằng ngà, xương…các quan cầm theo khi mặc triều phục], đi giày, nhưng khi [ đón tiếp xong] quay về đến triều đình là tụt bỏ hết giày đi đất mà thôi. Nam giới thì cạo trọc đầu, người nào làm quan chức thì trùm đầu bằng khăn xanh. Trông dân cả nước cứ như là sư hết vậy.