[Funland] Dịch sách: Viễn chinh Đà Nẵng-Nam Kỳ 1858-1859.

[doctor76]

Cụ ơi, cháu ko vào xem liền mạch thớt của cụ đc. Khi nào cụ dịch xong thì gửi cho cháu xin với nhá. Cám ơn cụ nhiều!!!

Vâng cụ, hôm nay em hơi bận nên dịch được ít.

 

[doctor76]

Ngày 15 tháng 8.

Ngày lễ của Hoàng đế [ ngày sinh nhật của Hoàng đế Napoléon Bonaparte, ông sinh ngày 15 tháng 8 năm 1769, là bác ruột của Hoàng đế Napoléon III đang làm vua nước Pháp lúc đó], chúng tôi trải qua một ngày khá buồn bã trong dịp lễ này; nghĩa trang ở Đà Nẵng đang ngày càng nhiều nấm mồ hơn.

Các quan lại An Nam yêu cầu một cuộc đàm-phán mới; chúng tôi cho họ biết rằng có thêm bất kỳ thương-thảo nào cũng vô ích, họ chỉ có quyền hoặc chấp-nhận, hoặc từ chối yêu sách cuối cùng của chúng tôi.

 

[doctor76]

Ngày 19 tháng 8.

Một đại đội khác được điều đến Quảng Châu, họ được yêu- cầu lên thuyền ngay, điều này khiến người ta cho rằng tin tức từ Trung Quốc khó có thể làm yên lòng.

Ngày 29 tháng 8.

Phía An Nam một lần nữa tìm cách mở cuộc điều đình. Các vị quan An Nam được cha Legrand đón tiếp trên chiếc tàu buồm; cuộc trao đổi kéo dài chỉ vài phút.

Đồng đội Pied của tôi bị bệnh nặng phải trở về Pháp.

Ngày 6 tháng 9.

Mọi thứ đều cực kỳ tồi tệ. Người An Nam đã chơi xỏ chúng tôi. Mục đích của họ là kéo dài thời gian [đàm phán] để có thể củng-cố thêm lực lượng [nguyên văn: faire leur récolte de riz: thu hoạch lúa]. Chúng tôi chắc chắn sẽ phải hành động hoặc rút quân.

 

[doctor76]

Ngày 08 tháng 9.

Một cuộc thám thính dưới sự chỉ huy của Thiếu tá công binh Déroulède, hướng đến địa điểm gần những chiến lũy An Nam và rừng tre. Vài túp lều dùng làm chỗ trú ẩn cho các tiền đồn của đối phương bị đốt cháy; trên đường đi Huế chúng tôi thấy có nhiều lính canh và các toán quân liên tục di chuyển.

Một chiếc tàu buôn từ Hồng Kông cập bến Đà Nẵng mang đến tin tức về một cuộc đình chiến được ký kết giữa Hoàng đế Pháp và Hoàng đế Áo. Tàu thư tín của Pháp, luôn luôn phải sốt ruột đợi chờ, vẫn chưa đến; thường thì nó đến rất muộn.

Ngày 09 tháng 9.

2 đại đội xuất phát từ thành An Hải, được hộ tống bởi những chiếc thuyền vũ trang chiến đấu, đã chiếm giữ một ụ pháo không được vũ trang, vốn bị loại bỏ vào ngày 07 tháng 5; công binh phá hủy các công trình và tháp canh của nó.

 

[doctor76]

Ngày 10 tháng 9.

Một chuyến trinh sát mới về phía phòng tuyến của quân An Nam được thực- hiện, chúng tôi tiếp- cận cách họ có 250 mét; đối phương không bắn.

Ngày 12 tháng 9.

Chỉ huy Martin des Pallières thực hiện cuộc thám thính với 100 người lính; họ đi dọc theo tất cả các phòng tuyến nằm trong phạm vi thám thính và đã tiếp cận quân An Nam ở khoảng cách 150 mét. Lính An Nam đứng trên ụ súng và quan sát họ nhưng không bắn. Công binh hoàn thành kế -hoạch vạch ra là vẽ sơ đồ phòng- thủ [ của quân An Nam], dưới sự chỉ huy của thiếu tá Déroulde.

Ngày 13 tháng 9.

Tàu chở khách đến Đà Nẵng. Tàu phát thư tín trước đây giờ biến mất: Tàu Thebes, thường làm nhiệm vụ này, đã bị mắc cạn; nhân viên của tàu đã trở về Hồng Kông trên một chiếc thuyền thuê của Trung Quốc ở đảo Hải Nam.

Cuộc chiến tranh ở Ý đã kết thúc, hiệp định đình chiến đã được ký kết tại Villafranca [ địa danh nằm ở phía đông nam nước Pháp]. Cuối cùng chúng ta nghĩ gì cho chính mình? Cuộc phục kích Bành Hồ chắc chắn sẽ không bị trừng phạt; nhưng liệu người Anh, mà lá cờ của họ đã tỏ rõ tất cả, không dẫn chúng ta vào một cuộc chiến tranh tốn- kém mà từ đó họ sẽ đạt được lợi ích tốt nhất? Chúng ta có nên quên rằng trong khi láng giềng của chúng ta bên kia biển Manche [nước Anh] có những mối quan- tâm lớn ở Trung Quốc, còn chúng ta chủ yếu ở Đông Dương?

Phó Đô đốc Rigault de Genouilly gần đây nói với chúng tôi rằng:

- Tôi có thể sẽ chỉ có 4 người lính và một hạ sĩ, nhưng lá cờ Pháp vẫn còn phấp phới ở Đà Nẵng.

 

[doctor76]

Ngày 14 tháng 9.

Các toán quân đóng ở các pháo đài xung quanh bến cảng và doanh trại ở bán đảo Sơn Trà di chuyển đến cửa Sông Hàn:

- Ngày mai, Phó Đô đốc nói, chúng ta sẽ có một Solferino [trận Solferino là một trận đánh quan trọng trong cuộc chiến tranh giành độc lập của Ý lần thứ hai, diễn ra vào ngày 08/6/1859 và kết thúc với chiến thắng của liên quân Pháp-Sardaigne trước quân đội Áo] nhỏ của mình. Sự thất hứa của người An Nam xứng đáng bị trừng- phạt.

 

[doctor76]

VI

CÁC CUỘC GIAO TRANH TỪ 15 THÁNG 9 VÀ 18 THÁNG 11

Trận đánh ngày 15 tháng 9- Lính canh gác cảnh giác- Trung úy Boreau- Đánh chiếm các pháo đài bên phải và các pháo đài khác- Tấn công bên sườn- Đánh chiếm phòng tuyến thứ 2- Voi chiến- Đánh chiếm các ụ pháo gần bán đảo- Lời tạm biệt buồn bã- Chuẩn Đô đốc Page- Trận chiến ngày 18 tháng 11- Cái chết của Chỉ huy Déroulède- Đánh chiếm các pháo đài trên đường ra Huế- Di tản dần các tiền đồn- Vụ ám sát Thiếu úy Prot.​

Trận đánh ngày 15 tháng 9 năm 1859, 3 cánh quân tấn công được thành lập:

1. Cánh bên phải, do Trung tá Reybaud chỉ huy, dưới quyền có Thiếu tá Martin des Pallières, Trung úy Boreau, 7 đại đội thủy quân lục chiến, một phân đội công binh ở đội tiền quân.

[Các bộ phận gồm Thiếu tá Tiểu đoàn trưởng Martin des Pallières chỉ huy các đại đội 24, 26, 35, 1, 14, 6, 36 của thủy quân lục chiến; phân đội công binh do Trung úy Boreau chỉ huy; phân đội pháo binh hải quân do sĩ quan Hedon chỉ huy. Có thêm 30 lính Tagal mang theo băng ca do Trung úy hải quân Olivier chỉ huy, đi theo cánh quân này]

2. Cánh trung tâm, gồm các đơn vị lính Tây Ban Nha, dưới sự chỉ huy của Đại tá Lanzarotte.

3. Cánh bên trái, do Đại úy hải quân Reynaud chỉ huy, dưới quyền có chỉ huy Vallière, bao gồm một phân đội công binh, 1 tiểu đoàn hải quân và 1 đại đội thủy quân lục chiến.

 

[doctor76]

[Các bộ phận gồm chỉ huy Vallière chỉ huy các đại đội đổ bộ của Pháp và đại đội đổ bộ của tàu Jorge-Juan; phân đội công binh do Đại úy Pluvier chỉ huy; phân đội pháo binh hải quân do Đại úy Lacour chỉ huy; đại đội 7 thủy quân lục chiến; 40 lính Tagal do sĩ quan Bories chỉ huy, mang băng ca và thang theo cánh quân này].

Các thuyền vũ trang chiến đấu đặt dưới sự chỉ huy của hạm trưởng Liscoat [chịu trách nhiệm ngăn chặn thông tin liên lạc của quân An Nam giữa hai bờ sông]

[Trung tá hải quân Freycinet nhận nhiệm vụ chỉ huy cấp cao ở thành Điện Hải và công sự mới, và sẽ chịu trách nhiệm bảo vệ các công trình này, với các phân đội lính Pháp và lính Tây Ban Nha.]

[Đại úy hải quân Collos sẽ giữ thành An Hải.

Trạm quân y lưu động, được đánh dấu bằng một cờ hiệu màu vàng và được điều hành bởi Bác sĩ phẫu thuật chính Corneyros, sẽ được thiết lập ở những căn lều dành cho cuộc đàm phán nằm giữa hai chiến tuyến và được bảo vệ bởi đội lính súng trường của hạm đội tàu liên quân do Trung úy hải quân Hennecart chỉ huy. Các thuyền vũ trang chiến đấu dưới sự chỉ huy của Trung úy hải quân Bonnet sẽ sẵn sàng thu gom thương binh và vận chuyển họ đến thành Điện Hải].

Quân dự phòng được chỉ huy bởi Thiếu tá Breschin, gồm 3 đại đội thủy quân lục chiến [các đại đội 7, 21, 26] và một phân đội pháo binh.

 

[CTTVDKT]

Em đánh dấu theo dõi.

 

[doctor76]

Cánh quân bên phải xuất phát từ công sự ở các góc lúc 3 giờ 30 sáng. Đến gần rừng tre, cuộc hành quân của chúng tôi bị lính canh An Nam phát hiện, họ gõ 2 thanh tre nhỏ vào nhau để truyền tin. Chúng tôi tiếp tục tiến lên, một chút khó chịu bởi sự lặp lại tiếng “tắc-tắc” [nguyên văn: tac-tac] trong màn đêm tĩnh lặng của các trạm gác tiền tiêu An Nam. Đến cách phòng tuyến đối phương chừng năm, sáu trăm mét, một trạm tiền tiêu đã nã vào chúng tôi một loạt đạn rồi rút lui ngay lập tức. Thật ngạc nhiên, lính của chúng tôi đưa tay chào những quả đạn của đối phương.

Trung tá Reybaud - một người già cứng rắn nóng tính, nói với đám lính thủy quân lục chiến, giọng cộc lốc:

- Này, ừm! Các anh đã hoàn thành nghi thức quá mức của mình chưa? Các anh có nghe tiếng “tầm-tầm” không? Nào, tiến lên! vũ điệu sẽ bắt đầu.

Phòng tuyến của đối phương nằm phía trước các đồn Nại Hiên và Mỹ Thị cũ, bao gồm 3 pháo đài lớn hình vuông, kết nối với nhau bằng những chiến lũy có móc sắt và bậc thang, trên một chiều dài 3 cây số. Cánh quân của chúng tôi phải chiếm được pháo đài quan trọng nhất ở bên phải, trong khi lính Tây Ban Nha sẽ tấn công pháo đài trung tâm, còn lính hải quân đánh pháo đài nằm bên trái. Cùng thời điểm đó, các thuyền vũ trang chiến đấu sẽ dập tắt hỏa lực các ụ pháo trên bờ hữu ngạn và phá hủy 2 ụ pháo trên cồn nhỏ giữa sông.

 

[doctor76]

Vào mờ sáng, Phó Đô đốc cử sĩ quan trợ lý tác chiến của mình đến truyền lệnh cho Trung tá Reybaud bắt đầu cuộc tấn công. Nhằm ngăn-chặn quân An Nam đóng trong rừng tre tấn-công từ phía sau và đặt chúng tôi giữa hai làn hỏa lực, đại đội của tôi được lệnh triển khai ở bên sườn phải của cánh quân trong lúc tấn công lên phía trước.

Trên toàn bộ chiến lũy An Nam, tiếng cồng [ nguyên văn: gongs] vang lên; Trung tá Reybaud cho tất cả các lính kèn phối hợp nổi kèn hiệu. Trung úy công binh Boreau lấy một cái thang và là người đầu tiên leo lên tấn công; anh rơi xuống vì bị thương nặng bởi một nhát giáo. Trong khi 4 đại đội đang cố gắng leo lên bờ tường, một đại đội khác, triển khai lính xung kích trong các đường hào cắm đầy chông tre, bắn vào lính phòng thủ An Nam xuất hiện tại ụ súng và những lỗ châu mai.

 

[doctor76]

Quân An Nam chống trả mạnh mẽ, nhưng họ đã phải rút lui khi nhìn thấy những đầu lưỡi lê của chúng tôi. Chúng tôi loại bỏ lần lượt đồn Liên Trì [le fort Rouge: pháo đài Đỏ] và đồn Phúc Trì [ une autre redoute: một đồn lẻ khác], đặt một ổ hỏa lực về phía sau phòng tuyến và bố trí theo cách như vậy để ngăn chặn pháo đài bên phải.

Trong cuộc tấn công chính diện, đại đội của tôi xung kích chống lại những toán quân ở rừng tre. Chúng tôi nhận ra rằng đối phương thực hiện một cuộc di chuyển ở sườn trái; một đội quân hùng hậu, khoảng 1.500 người, kéo ra dưới cánh đồng ở phía sau lưng chúng tôi, dẫn đầu với 3 con voi trên đó đặt những cây súng bắn đá mà những quản tượng đang vãi đạn lên đầu chúng tôi.

Chúng tôi bị một cơn mưa đạn trút xuống, nhưng may mắn được che chắn bởi ụ súng của các tiền đồn cuả kẻ thù, chúng tôi lợi dụng để ẩn mình phía sau.

Bất chấp chiến thuật bắn xối xả của chúng tôi, quân An Nam vẫn tiến lên; một vị quan, với thanh gươm trong tay, chạy nhanh hơn chừng 50 mét trước đoàn quân của mình. Đại úy của tôi cảnh báo cho Thiếu tá Breschin đang trên đường kéo quân đến với 2 đại đội dự phòng.

Sau đó chúng tôi tiến về phía trước, để cắt đường rút lui của đối phương; nhưng họ quay trở lại và biến mất trong rừng tre. Chúng tôi nhìn thấy trên cát những vết chân khổng lồ của voi: thật đáng tiếc là chúng ta không thể tóm được một con.

 

[doctor76]

Chỉ huy Breschin sau đó hướng chúng tôi đến bên phải phòng tuyến đối phương, nằm cạnh cánh đồng rộng. Chúng tôi bắn vào những người lính đang bị đẩy lui khỏi các pháo đài, rút lui về mọi hướng. Sau một cuộc hành quân dài 2 cây số, chúng tôi chiếm giữ một chiến lũy có công sự yếu, từ Mỹ Thị đến Nại Hiên, trấn giữ trên con đường đi Huế và Cẩm Lệ; từ vị trí này chúng tôi có thể nhìn thấy vọng canh Cẩm Lệ, nằm cách đó khoảng 1 cây số. Chúng tôi đốt đồn Mỹ Thị và những túp lều xung quanh, rồi thực hiện tiếp tục rút quân; đại đội 35 thủy quân lục chiến đi đoạn hậu bảo vệ phía sau đội hình.

Vào thời điểm tiếp-cận đồn Liên Trì, chúng tôi nghe từ phía đằng sau một tiếng trống rất lớn; chúng tôi quay lại và nhìn thấy, cách khoảng 800 mét, lính An Nam dàn đội hình chiến đấu trên một mặt trận rất rộng. Các vị quan đã tập-hợp đội hình của họ di chuyển nhiều hàng; những con voi đi đầu; lính người An Nam phất những ngọn cờ màu đỏ và trắng; cuộc diễu binh thật oai-vệ.

Đại úy Domange, người chỉ huy lính bảo vệ phía sau đội hình, ra lệnh đội hình nổ súng ở thước ngắm cự ly 800, sau đó là 700 mét. Khi ra lệnh nổ súng, tôi ra lệnh lấy những con voi làm mục tiêu; những con vật đáng tự hào và cao quý này dường như không hề bị tác động bởi tất cả những phát súng, chúng lặng lẽ quay lại, trong khi quân đội An Nam chạy tứ tán một lần nữa. Chúng tôi đuổi kịp cánh quân của Trung tá Reybaud, đang đốt bỏ tất cả những túp lều trên đường chúng tôi đi qua.

 

[doctor76]

Trong khi thủy quân lục chiến chiếm giữ những pháo đài bên phải và đuổi theo đối phương, các đơn vị hải quân loại bỏ những pháo đài bên trái. Những chiếc thuyền vũ trang chiến đấu nỗ lực dập tắt hỏa lực của các ụ pháo An Nam bên bờ hữu ngạn bằng những loạt đại bác dài và rất dữ dội. Những người lính An Nam bảo vệ các ụ pháo trên cồn nhỏ giữa sông, gặp nhiều khó khăn, bởi hỏa lực bắn chúc xuống từ pháo đài phía bên trái, ẩn náu trên bờ hữu ngạn, đã bị lính hải quân chiếm giữ.

Cánh trung tâm đến muộn. Khi các đơn vị Tây Ban Nha tiếp cận phòng tuyến, pháo đài mà họ có nhiệm vụ tấn công đã bị đánh chiếm bởi lực lượng thủy quân lục chiến.

 

[doctor76]

Trong ngày này, chúng tôi thu được 40 khẩu đại bác của đối phương; hai chiến lũy, bao gồm cả hai ụ pháo trên cồn nhỏ giữa sông, đã bị phá hủy. Tất cả túp lều xung quanh, ngay cả những lều dùng cho cuộc đàm phán giữa hai chiến tuyến, đã bị thiêu rụi.

Thiệt hại của chúng tôi là 10 người chết và 40 bị thương; trong số những người đầu tiên có một Trung úy thủy quân lục chiến, Georgi, đã chết vì bị say nắng trong vài phút.

Lúc 10 giờ, chúng tôi sơ tán khỏi những chiến lũy của quân An Nam và về đến doanh trại vào giữa trưa; mặt trời dội sức nóng trên đầu, đã lấy đi thêm vài nạn nhân nữa.

 

[doctor76]

Ngày 16 tháng 9.

Khi kèn hiệu báo thức, chúng tôi cử một tốp lính vũ trang và một đội phục vụ đi tìm một khẩu đại bác An Nam đã để lại ngày hôm qua gần các túp lều khu hội đàm. Đại bác không tìm thấy, còn binh lính chúng tôi phải hứng chịu một loạt đạn đá rất mãnh liệt và một loạt súng hỏa mai. Quân An Nam giành lại nhữngvị trí mà chúng tôi đã chiếm ngày hôm trước. Để chế giễu chúng tôi, họ nổ súng trên toàn bộ phòng tuyến; tiếng súng của họ vẫn tiếp tục trong 15 phút sau khi tốp lính rút đi. Các vị quan lại An Nam có thể ca bài chiến thắng và làm cho Hoàng đế Tự Đức tin rằng họ đã buộc những kẻ man rợ [Pháp và Tây Ban Nha] phải quay trở lại một cách xấu hổ trong doanh trại của chúng.

Sự bất lực của chúng tôi, than ôi, đã quá rõ ràng. Chúng tôi không thể thực hiện bất cứ hoạt động quân sự quan trọng gì trong nội địa của xứ sở này, vì thiếu quân tiếp viện và đặc biệt là phương tiện vận chuyển.

[ Đại Nam thực lục chép: Phạm Thế Hiển, Nguyễn Hiên đánh nhau với quân Tây dương ở Phúc Trì, Liên Trì bị thua. Quân của Tây dương sấn vào Liên Trì tả đồn, Nại Hiên, rồi kéo đi. Ngày hôm sau lại đánh vào các đồn ở Nại Hiên, hai bên đánh nhau, Suất đội là Hồ Văn Đa, Đội trưởng là Đào Văn Thức, Lê Văn Nghĩa đem một chi quân chạy trốn trước, các quân đều tan chạy. Quân của Tây dương giết người đốt nhà bừa bãi (Biền binh chết 52 tên, bị thương 103 tên, nhà của dân bị đốt mất 97 nhà, chết 10 người, bị thương 2 người). Bọn Nguyễn Tri Phương dâng sớ xin nhận tội. Vua sai Phan Thanh Giản, Lê Chỉ Tín đem cờ bài, mang theo bộ viện thị vệ mỗi bên 1 viên, cùng 400 lính ở Kinh đô đi đến ngay quân thứ Quảng Nam, họp tướng sĩ lại, tuyên đọc chỉ dụ, chém bọn Văn Đa 3 tên ở trong quân cho mọi người biết. Tri Phương, Thế Hiển và Hiên đều cách chức lưu dụng. Quan binh bị thương và chết trận đều tặng hàm, cho tiền tuất...]

 

[doctor76]

Ngày 19 tháng 9.

Người An Nam đang sửa chữa lỗ châu mai của những pháo đài bị chúng tôi phá hủy vào ngày 15 tháng 9; những chiến lũy cũng được sửa lại trong tình trạng rất tốt để sẵn sàng ứng chiến.

Sáng nay, trong một cuộc trinh sát, chúng tôi bắt được 8 con bò.

Ngày 25 tháng 9.

Theo yêu cầu của Phó Đô đốc, ông được thay-thế vai trò chỉ huy của mình; người kế-nhiệm ông, Chuẩn Đô đốc Page, sẽ đến Hồng Kông trên con tàu khách kế tiếp.

Việc thay thế vị Phó Đô đốc dũng cảm làm tổn thương tất cả chúng tôi với một nỗi buồn. Chúng tôi có thể hiểu được, chính vì ông không muốn chịu trách nhiệm lâu hơn trong một tình huống không chỉ gây tổn thương cho lòng tự trọng của mình, mà còn ảnh hưởng đến lợi ích của nước Pháp. Chúng tôi cũng hiểu rằng, mặc cho những yêu cầu lặp đi lặp lại của ông, quân tiếp viện, thiết bị... vẫn không được gửi đến, làm cho những nỗ lực của ông bị tê liệt; rằng, để buộc ông triển khai những hoạt động không thể thực hiện với nguồn nhân lực nhỏ bé theo ý của mình, và người ta cho ông một yêu cầu từ chức chỉ huy cuộc viễn chinh này [ để bảo toàn danh dự].

 

[doctor76]

Bản đồ Đà Nẵng, 1859

 

[doctor76]

Liên quân Pháp-Tây Ban Nha tấn-công các pháo đài

 

[doctor76]

1 phân đội Pháo binh Pháp