[Funland] Dịch sách cổ: Lĩnh Ngoại Đại Đáp của Chu Khứ Phi

[1.25 ton]

Cây Dong

Cây dong, thuộc dạng cây thân gỗ, thân cây rất cao [ thuộc dòng Cây sanh hay còn gọi là si, xanh, gừa, thực vật thuộc họ Dâu tằm, được trồng khá phổ biến trên thế giới, nhất là các vùng ở Châu Á, đặc biệt là các nước Đông Nam Á: Việt Nam, Trung Quốc, Thái Lan, Lào]. Lá như cây Hòe, cành cây tỏa bóng mát tốt, có thể trồng trên diện tích rộng, rễ ăn sâu đến nửa thân cây, có những rễ phụ buông xòa xuống, ôm lấy thân cây rồi cắm xuống đất, bởi thế người xưa mới nói cây dong có gốc ngược. Cây ra quả cả 4 mùa trong năm, lá cây không rụng theo mùa, lá già rụng thì lá non lại mọc. [ Ở An Nam] mùa xuân cây tỏa bóng mát cả sân, từng đàm chim về làm tổ trên cây, trên những cành cây um tùm, từng chùm rễ theo thân cây buông xuống đất, đến đất rồi rễ càng mọc to. Trẻ con thường chơi dưới tán cây, người ta cũng đem [ hàng hóa ra] ngồi bán. Cây thường sống rất lâu, lúc đó từng chùm rễ ôm kín cả thân cây. Ở Liễu Châu có miếu thờ Liễu Hầu, trước sân có một cây dong cực lớn, lại có 1 cây đào mọc ở giữa, tương truyền có điều quái dị, người ta cho rằng cây dong này sinh ra, năm này qua năm khác, cây dong bao lấy cây đào, dần dần rồi cũng chẳng có gì khác biệt, đây là hiện tượng bình thường. Ở Phúc Kiến cũng có nhiều cây dong.

Em nghĩ cây này là cây Đa.. Quả đa chín ăn cũng được.

 

[1.25 ton]

Cây vải hạt tròn như mắt

Cây vải, nguồn gốc Giao Chỉ, sau có đem trồng bên các quận ở Quảng Tây, bên trong lớp vỏ sần sùi là lớp cùi trắng, ăn có vị chua, quả vải to, hạt tròn, không đem phơi khô được? Từ vùng Phúc Kiến trở đi là không trồng được, nhưng vải An Nam ngon hơn. Ở đảo Hải Nam cũng có vải, gọi là Lệ Tử 荔子, nhưng chất lượng thì chỉ ngang vải Phúc Kiến mà thôi, không so với vải Giao Chỉ vùng Hưng Hóa được. Như các quận ở Quảng Tây, sản vật khá giàu có, quả vải to và thịt dày hơn, xa hơn thì đến vùng giữ Phúc Kiến. Ở Ung Châu chỉ có Quan Trang Sở 官莊所 là có trồng được vài cây ăn ngon, thịt dày.

Nếu mà như tác giả kể, có khi em nghĩ khởi nghĩa của cụ Mai Thúc Loan vì bị bắt đi cống vải có khi là thật

 

[doctor76]

Em nghĩ cây này là cây Đa.. Quả đa chín ăn cũng được.

Vâng cụ, tác giả viết là cây Dong, nhưng em nghĩ là cây Đa thì đúng hơn. Xem ra ông ta cũng khá rành về thực vật đấy cụ.

 

[1.25 ton]

Vâng cụ, tác giả viết là cây Dong, nhưng em nghĩ là cây Đa thì đúng hơn. Xem ra ông ta cũng khá rành về thực vật đấy cụ.

Vâng, chuẩn cây đa, giếng nước, sân đình, góc chợ luôn rồi.

 

[doctor76]

Vâng, chuẩn cây đa, giếng nước, sân đình, góc chợ luôn rồi.

Có vẻ tác giả miêu tả và quan sát khá chính xác, nhất là đoạn đem hàng hóa ra bán dưới gốc đa, trẻ em vui chơi ,rồi mái đình, cảm giác khá thân quen cụ ạ.

 

[WonJinEng]

Nếu mà như tác kể, có khi em nghĩ khởi nghĩa của cụ Mai Thúc Loan vì bị bắt đi cống vải có khi là thật

Ngày trước có cụ bẩu vải mới có ờ VN 2 trăm năm. He he

 

[formen]

Chuyện cây vải ngon vậy là có thật từ thời đó. Nên các câu chuyện liên quan đến cây vải là đáng tin

 

[NgaoDuThiênHạ]

Nhiều thông tin bổ ích quá cụ. Nghe cụ miêu tả về quả mà cũng thèm rớt nước miếng.

 

[doctor76]

Nhiều thông tin bổ ích quá cụ. Nghe cụ miêu tả về quả mà cũng thèm rớt nước miếng.

Mà đúng là có nhiều loại quả bây giờ chính em cũng không biết, vì có lẽ đã tuyệt chủng rồi cụ ơi.

 

[NgaoDuThiênHạ]

Mà đúng là có nhiều loại quả bây giờ chính em cũng không biết, vì có lẽ đã tuyệt chủng rồi cụ ơi.

Vâng. Công nhận có những loài quả em chưa từng nghe thấy hoặc nhìn thấy theo miêu tả của cụ ấy bao giờ.

 

[1.25 ton]

16. Quả Chôm Chôm

Quả to như trứng con chim le le, có màu đỏ, thường chín vào mùa Thu.

17. Quả Cổ Mễ

Vỏ quả có màu vàng, giữa có thịt trắng như hạt gạo, 1 quả có khoảng 10 hạt. [ Người dịch tạm thời chưa biết là quả gì].

18. Quả Xác Tử

Trông như quả mơ xanh, ăn có vị ngọt. [ Người dịch tạm thời chưa biết là quả gì].

Quả Cổ Mễ có vẻ giống như quả dâu da đất cụ Đốc ạ. Trong nam gọi quả này là quả Bòn bon

 

[1.25 ton]

Mà đúng là có nhiều loại quả bây giờ chính em cũng không biết, vì có lẽ đã tuyệt chủng rồi cụ ơi.

Em ở Miền Bắc thấy có 2 loại quả chua vãi lái, ngày xưa rất phổ biến nhưng bây giờ gần như đã tuyệt tích ( không thấy bán ở chợ, quê không còn trồng ) , được dùng để nấu riêu cua, riêu cá hoặc kho cá , đó là quả Dọc và quả Chay.

Quả dọc:

Quả Chay:

 

[doctor76]

Quả Cổ Mễ có vẻ giống như quả dâu da đất cụ Đốc ạ. Trong nam gọi quả này là quả Bòn bon

View attachment 7042145

Chắc đúng là quả dâu da đất rồi cụ, tác giả có lẽ chưa từng thấy ở TQ mà, tra từ điển tiếng TQ cũng không có.

 

[doctor76]

Em ở Miền Bắc thấy có 2 loại quả chua vãi lái, ngày xưa rất phổ biến nhưng bây giờ gần như đã tuyệt tích ( không thấy bán ở chợ, quê không còn trồng ) , được dùng để nấu riêu cua, riêu cá hoặc kho cá , đó là quả Dọc và quả Chay.

Quả dọc:

View attachment 7042165

Quả Chay:

View attachment 7042166

Ngày xưa nhà em có cây chay rất to, có cả cây thị, cây mít, cây hồng..bà em thích trồng cây. Nhưng ông chú ruột em thì sinh vào giờ thích chặt, cuối cùng sau khi bà mất ông ấy đem chặt sạch, em tức lắm nhưng không nói nổi.

 

[1.25 ton]

Tre trúc

Ở Lĩnh Nam có rất nhiều sản phẩm từ tre trúc, khác hẳn những loại khác, có thể kể ra vài loại sau đây:

Ban Trúc 斑竹 [ trúc đốm], xuất xứ từ sông Tương, các huyện ở Quế Lâm đều có, thân cây màu xanh có điểm chấm những đốm như những vết sẹo, khi cây về già, màu xanh mất đi và chuyển sang màu tía, xem lẫn những vệt màu vàng. Người vùng Giang Chiết hay hỏi mua trúc đốm, đặc biệt loại có nhiều vết đốm xen lẫn màu vàng nhạt.

Sáp Trúc, nổi tiếng nhất trong nhóm Thông Lao Trúc 蔥簩竹 [ tên một giống tre có độc, người thời cổ thường dùng để đâm thú, trúng phải là chết], mỗi đốt phía trên giống như tre bình thường, nửa dưới to hơn.

Đãng Trúc [ 1 loại tre lớn], lá cây to và rậm, đại khái như lá cây chít vậy, lá mọc dày đến mức không có ánh sáng lọt xuống được. Cây măng mọc ở đốt bên trên, từ đây mọc thành cành. Mùa Xuân cả rừng tre xanh um, từ rễ cây măng mọc nhú lên, mọc đến mùa Đông vẫn chưa ngừng [lớn]. Giống tre này lớn thường dùng làm cột nhà.

Lặc Trúc 竻竹 [ 1 loại tre có gai rất cứng dùng làm hàng rào], loại tre này phía trên mọc gai, người An Nam trồng nó làm hàng rào. Giống tre này mọc rất dày, lâu ngày rất cứng. Ở Tân Châu vốn trước không có thành, bèn lấy loại tre ấy trồng xung quanh, gọi là Trúc Thành 竹城 [ thành tre]. Bên ngoài các thành của Giao Chỉ cũng trồng loại tre này.

Nhân diện trúc 人面竹 [ hay còn gọi là Trúc Hóa Long], các đốt co ngắn lại và phồng lên, đan chéo nhau tạo cho cây một dáng rất đẹp. Ở mỗi chỗ phồng lên, nhìn như con rồng bay lên, có khi là hình tròn nhìn lại như mặt người? Gần rễ các đốt dày hơn, vỏ cây nhìn rất đẹp, người ta còn dùng làm gậy.

Điếu Ti trúc 釣絲竹 [ trúc cần câu], thân và lá giống loại Đãng Trúc, nhưng nhỏ hơn nhiều, cành nhánh rất mềm, mỗi đợt gió là cả cây đều lay động rồi rạp xuống, thân nhỏ như cái cần câu, nhìn rất đáng yêu, măng nhỏ xíu có màu trắng, làm thực phẩm thì ngon tuyệt.

Tiễn Trúc 箭竹 [ một giống tre nhỏ nhưng rất cứng, dùng làm mũi tên]. Loại tre này mọc ở các vùng núi, các quận đều dùng làm binh khí.

Đãng Trúc, em đoán là cây Luồng . Nhà nghèo ngày xưa không thể thiếu cây luồng làm kèo cột. Thanh Hóa là nơi cung cấp lchủ yếu cây Luồng.

Lạc trúc em đoán là tre Gai, loại này thì phổ biến cực kỳ rồi. chuyên dùng để làm rào, lũy cho làng.

Nhân diện trúc em đoán là loại trúc QuanÂm/Đùi Gà

Tiễn Trúc: Em đoán là cây trúc quân tử. Loại này bé hơn loại trúc cần câu. Nhà em đang trồng như kiểu cây cảnh, thân thẳng mà cứng, phù hợp làm mũi tên của các cụ ngày xưa.

 

[doctor76]

35. Quả Thủy Ông
Hay mọc ở các bến nước, bến sông, cây gỗ lớn, lá giống cây nhót tây [ giống cái đàn tì bà] to bằng ngón tay trỏ, quả có màu đỏ ăn ngọt.

36. Quả Cân Đẩu

Nhìn giống quả hồng đỏ.


37. Quả Mộc Hoán 沐浣子 tức là quả Bồ Hòn [ chữ Mộc ở đây nghĩa là tắm gội, tiêu trừ, tẩy uế, chữ Hoán cũng gần nghĩa như vậy, ý tác giả nói loại quả này dùng để giặt đồ]

Nhìn giống quả đường lê nhưng hình tròn, màu vàng, trên vỏ quả có những nếp nhăn, có khả năng làm chất để giặt sạch quần áo, rửa bát chén.

38. Quả Sừng Trâu

Cây có hoa giống như chiếc sừng trâu rất đẹp và có độc tính mạnh.

39. Quả Cà

Nhìn như quả trám nhỏ, đem ướp muối ăn với cơm, có thể để lâu mà không hỏng.

 

[doctor76]

Đãng Trúc, em đoán là cây Luồng . Nhà ngèo ngày xưa không thể thiếu cây luồng làm kèo cột. Thanh Hóa là nơi cung cấp lchủ yếu cây Luồng.

View attachment 7042266

Lạc trúc em đoán là tre Gai, loại này thì phổ biến cực kỳ rồi. chuyên dùng để làm rào, lũy cho làng. View attachment 7042235

Nhân diện trúc em đoán là loại trúc QuanÂm/Đùi Gà

View attachment 7042247

Cám ơn thông tin của cụ, em nghĩ đúng như vậy rồi

 

[doctor76]

40. Quả Óc Chó

Loại quả này cứng như đá, đập ra bên trong thịt quả cứ có những rãnh như bộ óc, ăn có vị tương đương như quả hồ đào ở phương Bắc vậy.

41. Quả Tần Bà

Quả có màu đỏ cực đẹp nhìn rất thích, kinh Phật nói rằng:

- Thần sắc có màu đỏ đẹp như quả tần bà.

Trái cây giống trái bưởi, da bóng và màu đỏ tươi.

 

[doctor76]

42. Quả Mộc Man Đầu

Loài cây thân nhỏ, nếu ở miền Trung An Nam thì mọc ra cành lá ở giữa thân, có thể dùng làm thuốc, nếu ở miền Nam An Nam thì lại là cây gỗ, không mọc cành lá ở giữa thân, quả mọc ở trên thân cây sát vào nhau, 2 loại này hình dáng khác nhau nhưng đều cùng loài, nhưng loài thân dây leo cho quả có thịt trắng và rất sai, ăn có vị như quả thục tiên lạc? quả của loại thân gỗ thì thịt dày, ở giữa có dịch mật ngọt, ngon như quả hồng chín, ăn mãi không chán. Ở Lưỡng Quảng muốn kiếm được loại quả này rất khó, chỉ khi nào những người giàu sang hay có quyền chức bày tiệc thì mới mua bày lên chiếu. Có người nhân đó nói:

- Tiệc ngon ở Lưỡng Quảng, phải có quả Mộc Man Đầu.

Tôi bèn đáp lời:

- Tiền lương của ta hay công khố cũng chỉ đủ mua 1 ít quả khô mà thôi.

Nói thì hơi ngoa, chứ đây là quả quý [ của An Nam nên đắt] vậy.

 

[1.25 ton]

19. Quả Đằng Hạch

Loại này mọc ra ở trên cây bạch đằng, như quả bồ đào, 1 bông có hàng trăm quả, quả có màu vàng nhạt.

20. Quả Mộc Liên

Nhìn như quả hồ đào, vỏ ngoài có màu tím pha lẫn vàng.

21. Quả La Mông

Quả có màu vàng rực, to như quả bưởi.

22. Quả Đặc Nãi

Nhìn hình dạng như quả phỉ, nhưng tròn và dài hơn.

23. Quả Bất Nạp

Giống như quả mơ Hoàng Thục [ loại mơ màu vàng ở TQ], để thì nhanh hỏng, mà vỏ cũng như quả mềm như đu đủ chín, hạt rất quý vì giống như ngọc, nhìn như quả bồ đề. Người An Nam nói rằng: Từng đã có lần đem tiến quả này về kinh đô [cho vua], đến nơi lại bị ruồng rẫy, nên mới gọi tên như vậy [ tức là quả Không Nhận hay không Thu Nạp]

Quả La Mông, em đoán là quả bưởi Thanh Trà, đặc sản xứ Huế.