Theo “Nhĩ - Tị - Yết - Hầu - Khẩu - Xỉ khoa”, Trần Tâm (tác giả miền nam, thời kỳ chưa giải phóng) viết:
Viêm xoang thường chia ra 4 thể là “Phế kinh phong nhiệt”, “Can đảm uất nhiệt”, “Tỳ vị thấp nhiệt”, “Phế tỳ khí hư”.
Thế phế kinh phong nhiệt:
- Biểu hiện bệnh: Mũi tắc, chẩy nhiều nước đặc dính, trắng hoặc hơi vàng, đau đầu, kèm theo ho, khạc nhiều đờm, khứu giác giảm. Khám mũi thấy niêm mạc xung huyết, đầu lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng mỏng hoặc trắng mỏng, mạch phù sác.
- Pháp chữa: Thanh nhiệt khu phong, thông khiếu
- Phương thường dùng: Ngân kiều thang gia giảm
Thể can đảm uất nhiệt:
- Biểu hiện bệnh: tắc mũi, đau đầu nhiều, mũi chẩy nhiều nước vàng đặc quánh như mủ, mùi hôi, khứu giác giảm sút, có thể kèm theo ù tai, đắng miệng, khát, người nóng bồn chồn, đại tiện khô táo, dễ cáu giận. Khám mũi thấy niêm mạc xung huyết rõ, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch huyền sác.
- Pháp chữa: Thanh can thông khiếu.
- Phương thường dùng: Long đảm tân di thang, Hoắc đảm hoàn, Khổ qua ẩm..
Thể Tỳ vị thấp nhiệt:
- Biểu hiện bệnh: Tắc mũi, chẩy nước mũi, bệnh dai dẳng không dứt, váng đầu, ăn không ngon miệng. Niêm mạc mũi xung huyết, sưng thũng, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng nhớt, mạch nhu sác.
- Pháp chữa: Thanh lợi thấp nhiệt, thông khiếu.
- Phương thường dùng: Hoạt thạch tân di thang.
Thể phế tỳ khí hư:
- Biểu hiện bệnh: Tắc ngẹt mũi, chóng mặt, trí nhớ giảm sút, mũi chẩy nước đục nhiều hoặc ít, bệnh tăng khi gặp lạnh, ăn kém, thở yếu, mệt mỏi, đuối sức, đại tiện lỏng loãng, khứu giác giảm hoặc mất hẳn. Khám sắc mặt vàng xạm hoặc trắng nhợt, chất lưỡi nhợt, rêu lưỡi trắng, mạch tế nhược.
- Phép chữa: Bổ tỳ, ích phế, thông khiếu.
- Phương thường dùng: Sâm kỳ tân di thang.
Trong các thể bệnh nêu trên, các thể “phế kinh phong nhiệt”, “can đảm uất nhiệt”, “tỳ vị tấp nhiệt” là cấp tính, thể “phế tỳ khí hư” là mạn tính.
.
* Thực tế, qua khám và điều trị cho nhiều bệnh nhân, nhận thấy các bệnh nhân VMX mạn tính không chỉ biểu hiện như ở thế “phế tỳ khí hư” mà nhiều trường hợp biểu hiện như 3 thể còn lại. Có thể do môi trường sống, việc điều trị, can thiệp vào bệnh khiến cho các thể bệnh không còn điển hình như xưa? (sauken)
)
