Bác sĩ Trần Văn Phúc..
Bác sĩ ơi tại sao Trung Quốc có thể lấy mẫu nhanh và nhiều (số lượng khổng lồ ) trong thời gian ngắn như vậy được?
Bí quyết về công nghệ hay như thế nào ạ?
[Trả lời]
Đào tạo lấy mẫu không khó, chỉ là có nghiêm túc làm hay không thôi, nên để lấy được nhiều mẫu như kiểu Vũ Hán 11 triệu mẫu ngày; hoàn toàn làm được.
Cái khó là trộn mẫu để xét nghiệm gộp.
Trộn mẫu có hai vấn đề: Một là phải trộn theo công thức toán để tối ưu hoá số mẫu gộp; hai là sử dụng ma trận để nâng cao tốc độ xét nghiệm.
Ví dụ Sài Gòn cả dân nhập cư không hộ khẩu vào khoảng 11 triệu, bằng Vũ Hán. Nhưng Sài Gòn xét nghiệm gộp 10 mẫu, bất luận xác suất dương tính là bao nhiêu; cách làm này nó có ưu điểm là dễ dàng đỡ phải suy nghĩ. Nhược điểm là sự đồng phục hoá xét nghiệm nó giảm đi rất nhiều hiệu quả, ảnh hưởng tới tốc độ xét nghiệm; trong khi chỉ bằng một phép tính rất đơn giản, một bác sĩ dự phòng có thể cho biết phường này cần gộp bao nhiêu mẫu, thay vì cứ máy móc 10 mẫu.
Hoặc khi gộp mẫu, Sài Gòn chỉ đơn giản là gộp nhóm theo phương thức được sử dụng trong Đại chiến Thế giới 2, nên có cố lắm mỗi ngày cũng chỉ xét nghiệm được 500 ngàn mẫu. Trong khi các quốc gia họ thực hiện ma trận ngang công suất đã gấp vài lần, ma trận vuông công suất gấp chục lần, ma trận khối công suất gấp vài chục lần; đó là lí do tại sao mỗi ngày một thành phố ở Trung Quốc hay các nước phương Tây họ xét nghiệm được cho hàng chục triệu dân.
Chúng ta có một năm rưỡi gần như vắng bóng COVID-19, nhưng mải mê khen thưởng, nên khi dịch xảy ra thực sự thì những bằng khen giấy khen nó làm cho loá mắt mất, không tỉnh táo để biết phải làm gì; chưa kể có chuẩn bị gì đâu mà làm.
Giả sử ở các phòng thí nghiệm cần giải quyết bài toán: Có 15 người cần làm xét nghiệm để tìm ra một người trong đó bị Covid (tức xác suất khoảng 6%). Mỗi bệnh nhân phải được làm ba lần xét nghiệm rRT- PCR để hạn chế nguy cơ âm tính giả. Mỗi lần kiểm tra có thể gộp cho nhóm tối đa 5 mẫu bệnh phẩm. Có 4 cách xét nghiệm có thể được áp dụng trong tình huống này:
Cách 1: xét nghiệm từng ca bệnh. Mỗi bệnh nhân sẽ được lấy bệnh phẩm bằng tăm bông ngoáy hầu họng tại ba thời điểm khác nhau, sau đó làm xét nghiệm từng bệnh phẩm một. Như vậy số xét nghiệm là 45 lần. Phương pháp này đã được Việt Nam triển khai từ đầu mùa dịch đến đầu tháng 8/2020. Tuy vậy, với cách tiếp cận này, thời gian phát hiện ca bệnh thường khá chậm và tốn kém chi phí, khó triển khai được trên diện rộng.
Cách 2: xét nghiệm gộp theo Dorfman. Cách làm kinh điển này bắt đầu được triển khai ở Đà Nẵng từ ngày 5/8 và sau đó đến 7/8, Bộ Y tế có quyết định “Hướng dẫn tạm thời việc gộp mẫu xét nghiệm SARS-CoV-2” để các địa phương căn cứ tình hình lựa chọn.
Theo cách này, 15 người được chia làm ba nhóm. Lần thứ nhất, xét nghiệm ba nhóm để phát hiện một nhóm dương tính và hai nhóm âm tính. Lấy hai nhóm âm tính làm tiếp xét nghiệm mỗi nhóm hai lần nữa để khẳng định chắc chắn. Nhóm dương tính làm xét nghiệm riêng rẽ từng người thêm hai lần. Như vậy tổng số lần xét nghiệm là 17 lần. Cách làm này hiệu quả hơn trước vì giảm số lần thử, tuy nhiên phải chờ kết quả xét nghiệm nhóm đợt một sau đó có nhóm dương tính để làm tiếp xét nghiệm lần hai.
Cách 3: xét nghiệm gộp đa chiều (Multi-dimensions). Vẫn chia 15 người thành ba nhóm. Lần thứ nhất, xét nghiệm ba nhóm để phát hiện một nhóm dương tính và hai nhóm âm tính. Lấy hai nhóm âm tính làm tiếp xét nghiệm mỗi nhóm hai lần nữa để khẳng định chắc chắn. Với nhóm dương tính, thiết lập ma trận hình vuông hoặc hình lập phương; từ đó xét nghiệm theo tất cả các hàng và tất cả các cột của ma trận. Như vậy số lần xét nghiệm là 12 lần.
Cách làm này đã giảm đi đáng kể so với xét nghiệm gộp kinh điển theo Dorfman. Đặc biệt nếu nhóm gộp có số mẫu là số chính phương (4, 9, 16 hoặc 25) thì số lần xét nghiệm sẽ giảm hơn nữa. Nhưng hạn chế của phương pháp này là vẫn phải chờ đợi kết quả lần thứ nhất để có nhóm dương tính, vì vậy mà thời gian vẫn có thể bị trễ.
Cách 4: xét nghiệm gộp một bước (One-step solution). Theo đó, các mẫu bệnh phẩm được trộn ngẫu nhiên, không lặp vào 9 ống nghiệm, mỗi ống có 5 bệnh phẩm. Tất cả các ống được đánh số để xây dựng ma trận. Sau đợt xét nghiệm cả 9 ống cùng lúc, sẽ có 3 ống ra kết quả dương tính. Kỹ thuật viên chỉ cần tìm xem bệnh nhân nào có mặt ở cả 3 ống nghiệm, thì đó là trường hợp mắc Covid. Như vậy, số lần xét nghiệm là 9 lần. Cách làm này giảm số lần xét nghiệm nhiều nhất (bằng 20% so với cách 1) và thời gian chờ đợi là tối thiểu.
Vn đang làm thủ công cách 2
làm từ năm 1940
Tq Làm cách 4
