Một số người vô tư đến mức không hề biết đến bộ đề-ray-ơ (derailleur), như cô bạn tôi để đĩa to nhất líp bé nhất leo tất cả các con dốc quanh hồ Tây mặt không biến sắc, đến khi tôi nhắc thì “Ô thế à !”.
Bộ đề, cũng như bộ phanh, được sử dụng liên tục để đảm bảo tốc độ và sức kéo hợp lý. Để đi được nhanh hơn xa hơn lâu hơn thì bạn sẽ phải thường xuyên chuyển số tùy tình hình trên đường.
Một bộ đề thông thường gồm có đề trước để chuyển đĩa, và đề sau để chuyển líp. Các bạn hay nghe thấy các tay pờ-rồ nói 3x8, 3x9 v.v… có nghĩa là bộ truyền động ấy có 3 đĩa và 8 líp, nhân lên thì có 24 tốc độ khác nhau. Tuy nhiên trong thực tế bạn sẽ không dùng cả 24 tốc độ ấy đâu, mà thông thường chỉ dùng các số 1.1-1.4; 2.3-2.7; 3.6-3.8 (số trước là đề trước, càng to thì đĩa càng to; số sau là đề sau, càng to thì líp càng bé), như vậy chỉ dùng khoảng 12 số thôi.
Một bộ đề hoạt động tốt phải có các tay bấm (hoặc vặn) hoạt động nhẹ và êm nhạy, chuyển số dứt khoát và chính xác, khi đạp chỉ thấy tiếng lốp vo vo và một ít tiếng xích rào rào.
Trong các xe tôi đang có thì toàn bộ là đề Shimano từ 1x6, 2x6 đến 3x7 và còn khá mới, chưa bị rơ rão nhiều, nên việc chỉnh đề cũng không quá phức tạp.
Chỉnh đề trước
Trước hết bạn kiểm tra xem toàn bộ dây vỏ đề có nằm đúng vị trí không, có bị xoắn vặn ở quanh ghi-đông không. Sau đó kiểm tra bộ đề lắp đùng vị trí chưa. Thông thường bộ đề mới có dán cữ để điều chỉnh và chỉ cần chỉnh đúng thế rồi cố định lại, nhưng có thể 1 thời gian bị bay mất. Các bạn chuyển đề sang đĩa to nhất, và kiểm tra các răng đĩa có khớp với hinh in trên tem cữ hay không, nếu không thì các bạn cần chỉnh lại sao cho khớp và thẳng hàng.
Chuyển đề trước (tay bên trái) về vị trí đĩa bé nhất, chuyển đề sau (tay bên phải) về vị trí líp to nhất. Quay đùi đĩa xuôi vài vòng để cho xích líp ăn khớp nhau, sau đó kiểm tra xem xích có bị chạm vào thanh gạt xích ở bộ đề trước hay không. Nếu có hiện tượng chạm thì các bạn chỉnh con ốc có chữ L (LOW) đến khi xích cách mép trái khoảng 2mm là được.
Tiếp theo chuyển đề trước đĩa to nhất, chuyển đề sau líp bé nhất. Quay đùi đĩa xuôi vài vòng để cho xích líp ăn khớp nhau, sau đó kiểm tra xem xích có bị chạm vào thanh gạt xích ở bộ đề trước hay không. Nếu có hiện tượng chạm thì các bạn chỉnh con ốc có chữ H (HIGH) đến khi xích cách mép phải khoảng 2mm là được.
Nếu khi chuyển giữa các đĩa có hiện tượng sượng, cảm giác không sang hết cỡ, thì các bạn cần điều chỉnh độ căng của dây đề bằng cách tăng giống như tăng dây phanh, con ốc chỉnh đề trước thường nằm ở tay bấm bên phải trên ghi đông.
