[Funland] Tản mạn về cuộc sống tại CH Séc

[hoviba]

Cả ngày hôm nay trong nhà máy có vấn đề, nên giờ này em vẫn trong xưởng chưa về. Em đành lại lỗi hẹn vì 14h không tới dự buổi biểu diễn của nhóc bé với các bạn trong câu lạc bộ âm nhạc. Buổi biểu diễn bữa nay là chương trình từ thiện ủng hộ cho các trẻ em cơ nhỡ của thành phố. Chỉ có mẹ và nhóc nhỡ tới dự, chứ nhóc lớn bận thi cũng không về được.

Em nhận được giấy mời và thông báo kế hoạch chuẩn bị của nhóc và câu lạc bộ từ tuần trước.

Giờ thì em cũng không đi xem trận cúp C2 UEFA, giữa đội Viktoria Plzen thi đấu với Manchester United, cùng nhóc nhỡ và câu lạc bộ FC Rokycany được. Hết hiệp 1 hai đội vẫn đang hoà 0-0.

 

[prado2012]

Không có tội phạm là dân có cơm ăn áo ấm, ít tệ nạn. Xã hội yên bình.

 

[hoviba]

ntg.ctm:

@ntg.ctm:
Châu Âu đang tạo dư luận để nâng chi phí quốc phòng lên 3%, chuẩn bị sẵn sàng trong trường hợp bị Nga xâm lược. Em đang nghĩ lúc đó cụ @hoviba có ở lại Séc để kháng chiến chống quân Nga không hay lại về xứ ta rao giảng dân chủ nhỉ

Nếu khả năng Nga xâm lược Séc xảy ra, có nghĩa là cuộc chiến giữa Nga và Ukraina đã leo thang thành cuộc chiến tổng lực giữa Nga và NATO, thì lúc đó có rời đi đâu cũng không tránh được tình hình chiến sự. Cụ với em khác quan điểm nên cách nhìn nhận về cuộc chiến này khác nhau, cũng như đánh giá về khái niệm "dân chủ" cũng không đồng điệu được. Nên có tranh luận cũng chẳng đi tới đâu.

Nhân tiện cụ nói về ngân sách quốc phòng năm 2025 của Séc, thì em chia sẻ thêm về thông tin này.

Ngân sách quốc phòng năm 2025 là 159,8 tỷ Korun (khoảng 7 tỷ USD), chiếm 2% GDP của Séc. So với năm 2024 thì ngân sách quốc phòng tăng 35,24%. Việc Séc có tăng ngân sách quốc phòng lên 3% GDP hay không thì vẫn chưa biết. Nhưng nếu so với ngân sách dành cho giáo dục của Séc thì ngân sách dành cho quốc phòng khá thấp.

Ngân sách dành cho giáo dục của Séc năm 2025 cũng tăng 8,1% lên mức 290,8 tỷ korun (khoảng 12,6 tỷ USD), chiếm 3,64% GDP của Séc. Trong đó khoảng 12,6 tỷ Korun (là mức tăng thêm so với năm 2024) sẽ dành để tăng lương cho khối giảng dạy. Thế nên nếu Séc tăng ngân sách quốc phòng lên 3% thì sẽ phải giảm ngân sách ở lĩnh vực khác.

 

[hoviba]

Cũng chỉ còn nửa tháng nữa là hết năm 2024, chính phủ Séc cũng mới công bố các số liệu chi thu của quốc gia trong cả năm 2024. Em đang ngồi xem trận Việt Nam gặp Indonesia, sau đó sẽ đi đánh billiard với đội thanh niên, em tranh thủ chia sẻ các số liệu khô khan này.

Tổng thu của nhà nước Séc năm 2024 là 1940 tỷ korun, tức khoảng 84,3 tỷ USD. Tổng chi là 2192 tỷ korun tức khoảng 95,3 tỷ USD, thâm hụy ngân sách là 252 tỷ korun, tức khoảng 11 tỷ USD.

Thống kê thâm hụt ngân sách từ năm 1998 tới nay (tính theo tỷ korun). Có thể thấy có mỗi năm 2016 là ngân sách không bị thâm hụt. Trong 5 năm trở lại đây, thâm hụt ngân sách đều trên 250 tỷ korun mỗi năm.

Thống kê thu-chi của Séc kể từ năm 1993 cho tới nay, tức là từ khi nước Tiệp Khắc tách ra thành 2 nước Czechia và Slovakia. Năm 1993 nhà nước Séc tổng thu được 358 tỷ korun, thì năm 2024 mức thu của nhà nước Séc đã tăng lên 1982 tỷ korun, trong khi đó mức phải chi cũng tăng lên trên 2 ngàn tỷ korun.

Tỷ lệ thu nhập ngân sách của nhà nước Séc trong 10 năm trở lại đây. Khoảng 50% tức là 952,2 tỷ korun (khoảng 41,4 tỷ USD) là thu từ thuế; gần 40% tức là 756,2 tỷ korun (khoảng 32,9 tỷ USD là thu từ bảo hiểm xã hội; hơn 10% tức là 231,6 tỷ korun (khoảng 10,1 tỷ USD) là thu từ các khoản khác.

 

[hoviba]

Phân bổ mức thu của nhà nước Séc trong năm 2024, tổng là 1940 tỷ korun (khoảng 84,3 tỷ USD). Khoảng 39% là mức thu từ các khoản bảo hiểm bắt buộc (y tế, xã hội), 11,1% là thu từ thuế thu nhập của công ty, 2,2% là thu từ vốn thành lập công ty, 8% là thu từ thuế thu nhập cá nhân, 8,3% là thu từ phí chuyển đổi đầu tư, 8,4% là thu từ mức thuế tiêu thụ đặc biệt (từ xăng, dầu, rượu, bia, năng lượng sạch,...), 19,9% là thu từ mức thuế tiêu thụ gia tăng DPH (VAT), 1,6% là thu từ các khoản thuế khác (bất động sản,...), 1,5% là thu từ khác khoản thu nhập không phải đóng thuế.

Phân bổ các khoản chi ngân sách của nhà nước Séc năm 2024, tổng chi là 2192 tỷ korun (khoảng 95,3 tỷ USD). Khoản chi lớn nhất là 40,7% là dành cho an sinh xã hội, 11,4% là chi cho mặt bằng không thuộc dạng đầu tư, 3,8% là chi phí mua trang thiết bị, nước, nhiên liệu, năng lượng và dịch vụ, bảo dưỡng và thưởng của hệ thống nhà nước, 1,4% là mức chi khác không thuộc dạng đầu tư, 10,7% là mức chi cho phí vận hành không thuộc dạng đầu tư, 4,3% là chi phí trả lãi suất vay, 0,9% là chi phí cho các hội nhóm hoạt động phi lợi tức, 2,9% là mức chi cho quốc tế, 3,9% là mức chi cho các khoản trợ cấp, 2,6% là mức chi cho các dự án của doanh nghiệp, 8,4% là mức chi cho vốn thành lập liên doanh nhà nước, 0,8% là mức chi cho các khoản dân sinh khác, 7,6% là các mức chi phí hoạt động của nhà nước, 0,6% là các khoản chi phụ khác.

Các khoản chi an sinh xã hội của Séc trong năm 2024 với tổng mức chi là 893,4 tỷ korun (khoảng 38,8 tỷ USD). Trong đó có khoảng 79% là chi cho lương hưu, 6,9% là chi cho các khoảng trợ cấp cho trẻ em cơ nhỡ, 5,7% chi cho các khoản bảo hiểm bệnh tật, 1,7% là chi cho các lực lượng vũ trang, 0,8% là chi cho các khoản trợ cấp về vật chất cấp thiết, 0,5% là chi cho trợ cấp tàn tật, 4,3% là các khoản chi cho các trung tâm chăm sóc xã hội, 1,1% là chi cho trợ cấp thất nghiệp.

 

[hoviba]

Lúc nãy nhóc nhỡ gọi điện nói con đi thi đấu giải giao hữu cùng câu lạc bộ ở sân trong nhà, bị bong gân tay. Nên em chạy xe tới sân đón nhóc và hai bố con vào thẳng bệnh viện để kiểm tra. Sau khi chụp chiếu thì bác sỹ đánh giá xương cổ tay không sao, chỉ bị bong gân nên y tá băng bó rồi cho về, tuần sau tới kiểm tra lại.

Vì đi khám sau giờ hành chính nên phải trả tiền lệ phí 90 korun cho bệnh viện qua máy thu tiền tự động. Khoản này bệnh viện được phép thu theo luật, còn lại bệnh nhân không phải trả thêm khoản nào cả, mọi cái đều được bảo hiểm chi trả toàn bộ. Tiền lệ phí này phải trả nếu đi khám vào sau giờ hành chính và thứ bảy, Chúa nhật và ngày Lễ. Tức là nếu đi khám tại bệnh viện từ 7h30 tới 15h30 vào các ngày từ thứ 2 tới thứ 6 thì không mất khoản phí 90 korun này.

Dưới đây là đồ thị thu - chi của hệ thống bảo hiểm y tế bắt buộc của Séc từ năm 2017 tới 2024. Có thể thấy mức thu - chi hàng năm đều tăng và hai năm liên tiếp 2023, 2024 đều bị thâm hụt ngân sách bảo hiểm y tế. Cụ thể là năm 2024 nhà nước thu được 501,2 tỷ Korun (khoảng 21,8 tỷ USD) tiền bảo hiểm y tế bắt buộc, trong khi đó tổng chi phí phải trả cho chăm sóc sức khỏe toàn dân là hết 508,8 tỷ Korun (khoảng 23 tỷ USD), tức là nhà nước bị thâm hụt 7,6 tỷ korun (khoảng 330 triệu USD). Cột màu xanh lá cây là các khoản chi của nhà nước liên quan tới vấn đề y tế của các nhân viên nhà nước, hoặc hỗ trợ người thất nghiệp, người về hưu,... Năm 2024 nhà nước đã thanh toán 151 tỷ korun (khoảng 6,6 tỷ USD) tiền chi phí y tế từ ngân sách nhà nước.

Bảo hiểm y tế ở Séc là bắt buộc, và mức đóng tính theo mức thu nhập, càng có thu nhập cao thì mức đóng bảo hiểm y tế càng cao. Ngược lại người thất nghiệp, người về hưu, hay người có thu nhập thấp thì được miễn phí hoặc được nhà nước hỗ trợ. Như mẹ tụi nhỏ nhà em đang điều trị bệnh Crohn hơn 20 năm nay, mà nếu không có bảo hiểm y tế thì mức phí phải trả sẽ rất lớn. Mỗi lần phẫu thuật cũng phải hết 20 tới 30 ngàn USD. Vắc xin loại Stelara 130mg 1 liều trong 1 tháng giá chưa thuế đã hết hơn 52 ngàn korun, cả thuế là 63 ngàn korun (khoảng 2700 USD cho 1 liều mỗi tháng). Chưa kể 2 tuần lên trung tâm Iscare khám định kỳ, bao gồm các xét nghiệm cũng được bảo hiểm y tế chi trả toàn bộ. Hệ thống túi dán thay đại tràng và nutridrink uống thay thức ăn là hơn 20 ngàn korun (khoảng 1 ngàn USD) mỗi tháng cũng nằm trong gói bảo hiểm y tế bắt buộc.

Hơn nửa năm vừa rồi, y tá tới nhà theo dõi và chuyền đạm trực tiếp vào ven (18h chiều tới đo thông số sức khỏe và chuyền đạm, 8h sáng tới tháo dây chuyền ra và đo đạc), cùng tất cả đạm, thuốc bổ, kháng sinh để chuyền cũng đều được bảo hiểm y tế chi trả toàn bộ. Thậm chí nhân viên y tá của hãng tư nhân chuyên về chăm sóc sức khỏe tại nhà, thỉnh thoảng còn mang quà tới cảm ơn bệnh nhân vì đánh giá mức tốt cho họ

Nói chung, để đảm bảo được vấn đề an sinh sức khỏe y tế cộng đồng như thế này, nhà nước Séc cũng đã phải hỗ trợ khá nhiều. Thực tế là nhiều năm ngân sách cho y tế đều bị thâm hụt như 3 năm 2021, 2023 và 2024 mà biểu đồ ở trên đã hiển thị.

 

[Floki]

Topic cụ được mấy năm rồi nhể, em nhớ hồi con em sắp tốt nghiệp 12 mà giờ nó sắp ra trường rồi. Hồi nó tính đi du học bên đó vì có cậu họ, bác họ đang sinh sống và làm việc bên đó mà sau lại thôi, chắc bố mẹ thấy nó tự lập kém nên cho học ở nhà còn cơm bưng nước rót