Mặc dù mức tiêu thụ thuốc trừ sâu trên một ha đất ở Cộng hòa Séc thấp hơn so với các nước trong khối EU, nhưng ngược lại, theo đánh giá thì CH Séc vẫn đang dẫn đầu về lượng chất này trong thực phẩm. Báo Tài Chính đã nói chuyện với nhà chất độc học Jiří Patočka không chỉ về thuốc trừ sâu, mà cả về những chất độc khác đang tồn tại trong những thực phẩm yêu thích trước Giáng sinh (Ví dụ các loại hạt khô, mứt, rau, củ quả,...).
Hỏi: Nông dân Séc vẫn đang giảm áp dụng thuốc trừ sâu và theo nghĩa này, chúng ta là một trong những quốc gia có mức tiêu thụ thuốc trừ sâu thấp nhất trong EU. Nhưng thực tế các mặt hàng thực phẩm được bán ở Cộng hòa Séc, mức độ dư lượng thuốc trừ sâu vượt quá giới hạn pháp lý trong thức phẩm lại cao hơn so với mức trung bình của EU. Theo ông, làm thế nào điều này lại có thể xảy ra?
Trả lời: Theo thống kê từ Văn phòng thống kê châu Âu Eurostat, đã cho thấy tại Cộng hòa Séc, mức tiêu thụ thuốc trừ sâu trung bình là 1,9 kg/ha, trong khi ở nước láng giềng chẳng hạn như 3,1 kg/ha ở Áo, 3,4 kg/ha ở Đức, 7,7 kg/ha ở Ý và thậm chí 8 kg/ha thuốc trừ sâu mỗi ha ở Bỉ. Do đó trên lý thuyết thực phẩm có nguồn gốc từ Séc phải có hàm lượng dư lượng thuốc trừ sâu rất thấp. Tuy nhiên, thực tế lại ngược lại, chúng ta có nhiều thuốc trừ sâu trong thực phẩm hơn các nước khác. Dựa trên các phân tích, Trung tâm Sức khỏe, dinh dưỡng và thực phẩm của Viện Y tế Nhà nước cho thấy 41% mẫu thực phẩm được phân tích đang bán tại Cộng hòa Séc có dư lượng thuốc trừ sâu khá cao, trong đó 3,6% vượt quá giới hạn cho phép. Mức trung bình của EU là 2,4%, trong khi 2,3% ở Đức và thậm chí 0,6% ở Áo.
Hỏi: Những số liệu thống kê đó có thể tin cậy được không? Ai là người có lỗi?
Trả lời: Thật khó để trả lời chính xác. Chúng tôi chỉ có thể suy đoán. Có thể là do thị trường đen đang lũng đoạn thuốc trừ sâu, nơi mà vẫn được tiêu thụ các chất không được ghi nhận hoặc thậm chí bị cấm xuất hiện? Hoặc do nhập khẩu thực phẩm từ các nước như Ba Lan, nơi tỷ lệ này thậm chí còn cao hơn ở Cộng hòa Séc, khi đạt tới mức 4,1%? Có đúng như các số liệu thống kê là thực phẩm có dư lượng thuốc trừ sâu, thường không được sản xuất tại Cộng hòa Séc? Hay là do Cơ quan Kiểm tra Nông nghiệp và Thực phẩm Séc thực hiện các thử nghiệm rộng rãi về dư lượng thuốc trừ sâu trên toàn EU thiếu chính xác? Lý do nào được tìm thấy nhiều hơn thì sẽ chỉ ra nguyên nhân chính xác hơn. Năm 2018 đã phát hiện sự hiện diện của 460 loại dư lượng thuốc trừ sâu trên 1186 mẫu thực phẩm các loại.
Hỏi: Thực phẩm nhiễm "thuốc trừ sâu" có thể được xác định bằng mắt nhìn hoặc có thể nhận biết bằng khứu giác hay vị giác?
Trả lời: Không thể. Con người không có khả năng nhận biết như vậy. Chúng tôi tin rằng một số động vật có thể có khả năng này. Nhưng con người thì không. Thông thường chúng ta chỉ có thể nói về một số thực phẩm đáng ngờ rằng: "thực phẩm này đến chó còn sợ không dám ăn".
Hỏi: Thuốc trừ sâu có thể không tránh được, nhưng người tiêu dùng có thể bằng cách nào đó giảm được lượng dư thừa của thuốc trừ sâu trong thức ăn của họ không?
Trả lời: Chỉ trông chờ vào sự lựa chọn và may rủi. Cái chính là Nhà nước phải thúc đẩy các cơ quan giám sát và quản lý chất lượng an toàn thực phẩm.
Hỏi: Ngoài thuốc trừ sâu, còn có các chất độc khác trong thực phẩm ăn uống. Những thực phẩm nào là rủi ro nhất theo quan điểm của ngài và tại sao?
Trả lời: Có rất ít thực phẩm như vậy ở Cộng hòa Séc, nhưng mọi người có thể bắt gặp chúng khi đi ra nước ngoài, đặc biệt là các nước nhiệt đới. Có những thành phần rất thường được sử dụng (trong trái cây, rau và động vật), điều mà ẩm thực Séc (chưa) ít gặp, vì vậy việc tiếp xúc với chúng có thể đi kèm với các vấn đề sức khỏe. Trong những năm gần đây, CH Séc cũng tìm thấy một số lượng lớn các vi hạt và hạt nano nhựa trong thực phẩm nhập khẩu.
Nói chung bài phỏng vấn khá dài, em chỉ lược dịch những ý chính để thấy rằng vấn nạn về vệ sinh an toàn thực phẩm (nhất là sử dụng những hoá chất để bảo quản thực phẩm) vẫn luôn là những bức bối của xã hội Séc. Mặc dù nhà nước Séc vẫn luôn đặt nặng vấn đề về kiểm tra nguồn gốc và chất lượng thực phẩm, nhưng thực tế vẫn chưa đạt được mức an toàn tiệm cận các nước Tây Âu.