Ko còn dc vua ân sủng, ko có thực quyền thì tự ái về vườn thôi. Mấy lão kiểu Chu Văn An thì làm bề tôi tốt nhưng ko hiểu chính trị, ko hiểu dc cái khó của Vua, kiểu hủ nho, ko biết quyền biến.
Làm Vua quan trọng là cân bằng lợi ích teong chiều chứ ko phải là chỉ dẹp tham quan ko.
Đương nhiên ngày xưa không bằng ngày nay. Không thể lấy tiêu chuẩn xưa để phê phán ngày nay. Và ngược lại cũng không thể lấy tiêu chuẩn của ngày nay để phê phán ngày xưa.
Quyền biến là một trong những tiêu chuẩn cốt lõi của Nho giáo. Người quân tử là phải biết trung dung. Người chỉ chăm chăm vào giữ nguyên tắc thì gọi là "cuồng quyến". Hủ nho cũng là một cách gọi.
Trên tiêu chuẩn của Khổng Tử, các học trò của ngài cho đến Mạnh Tử ngoại trừ Nhan Hồi (người mới hơn 30 tuổi đã qua đời) ra tất cả đều là "cuồng quyến". Vậy một nhà nho hậu sinh tự cho mình là "cuồng quyến" không biết quyền biến là bình thường. Đó chính là cái khiêm tốn của các cụ.
Để nói về cái "cuồng quyến" của thầy Mạnh. Xin phép được trích một đoạn trong sách Mạnh Tử.
Thuần Vu Khôn hỏi: "Nam nữ thọ thọ bất thân" là lễ chăng?
Thầy Mạnh nói rằng: Là lễ vậy.
Hỏi tiếp: Chị dâu đắm đuối thì lấy tay cứu vớt chị dâu chăng?
Thầy Mạnh nói rằng: Chị dâu đắm đuối mà chẳng cứu, ấy là loài sai lang, không phải loài người vậy; con trai con gái chẳng đưa đón tận tay là lễ vậy; chị dâu đắm đuối lấy tay cứu vớt chị dâu, là quyền vậy.
Hỏi tiếp: Hiện nay trong thiên hạ đắm đuối đấy, nhà thầy chẳng cứu là cớ sao?
Thầy Mạnh nói rằng: Thiên hạ đắm đuối, cứu đó dùng bằng đạo; chị dâu đắm đuối, cứu đó dùng bằng tay; ngươi muốn ta dùng tay không để cứu thiên hạ đấy chăng?
Đọc đoạn trên ta sẽ thấy có 3 Level hiểu khách nhau (chưa tìm ra level 4
)
Level 1: Đạo Nho là đạo về lễ nghĩa "nam nữ thọ thọ bất thân".
Level 2: Đạo Nho là đạo trung dung. Việc xử lý uyển chuyển,
quyền biến được đánh giá cao.
Level 3: Nhìn vào chính hoàn cảnh. Mạnh Tử bị "gài độ" là người không biết
quyền biến mà ra tham chính để cứu nước, cứu thiên hạ. Mạnh Tử có thể bị đánh giá là không trung dung. Nhưng Mạnh Tử đã lập luận chặt chẽ rằng cái đạo trị nước nó không như cái đạo "thọ thọ bất thân" bình thường. Và qua đoạn văn này ta cũng thấy rõ tư tưởng của Mạnh Tử xem việc tự mình nêu gương là quan trọng hơn việc tham chính.
Level 3': Quan niệm đạo đức mỗi thời mỗi khác. Bê chuyện "nam nữ thọ thọ" ra đây dễ bị chê cười. Nhưng cũng câu chuyện đó trong sách cổ học tinh hoa cũng có một câu chuyện khá thú vị về việc "quyền biến". Qua đó có thể hiểu rằng người xưa luôn biết tự đánh giá mình là đức còn kém nên phải cố mà giữ lễ. Đó là đức khiêm tốn, còn hơn nhiều kẻ tự cho mình là giỏi giang, quyền biến để rồi bị chìm đắm trong sự tầm thường. Vậy nên hiểu đạo của Khổng tử là đạo trung dung mà chẳng trung dung, và trong cái không quyền biến mà giữ được cái quyền biến vậy.
Nước Lỗ có người ở một mình một nhà. Bên láng giềng có người đàn bà goá cũng ở một mình một nhà.
www.baoquangninh.com.vn
lichsuhuyenbivietnam.blogspot.com
