Em trả lời cụ, trên cơ sở tự tìm hiểu, vì thấy nhiều cụ ù cạc quá. Cụ nào thấy sai, đính chính giúp.
Khi về hưu, có 3 loại quá trình tham gia bhxh: 1. Toàn bộ thời gian làm trong nhà nước (hành chính sự nghiệp, hoặc cty 100% vốn nhà nước theo thang bậc nhà nước), ăn lương hệ số nhà nước đến khi hưu; 2. Toàn bộ thời gian làm doanh nghiệp (CP, TNHH, HTX...) đến khi hưu; 3. Có giai đoạn làm NN, sau chuyển sang doanh nghiệp ngoài. Loại 3 này thậm chí có 1 số người nhảy ra nhảy vào nhà nước vài lượt.
Đủ điều kiện lĩnh lương hưu (số năm đóng bhxh + tuổi phù hợp) sẽ được lĩnh theo tỷ lệ % (max. 75%):
1. Căn cứ thời điểm bắt đầu tham gia bhxh sẽ lĩnh hưu tháng theo trung bình 5 năm cuối (tham gia trước 1/1/1995), 6 năm cuối (tham gia từ 1995-2000), 8 năm cuối... hay toàn thời gian.
2. Tỷ lệ % theo trung bình mức lương tháng đóng bhxh trong suốt quá trình đóng. Mức lương mỗi tháng của năm đóng sẽ nhân với 1 hệ số điều chỉnh nhỏ (khoảng 1-5), càng xa hệ số càng cao, rồi tính ra trung bình cộng, rồi nhân % ra lương hưu mỗi tháng.
3. Giai đoạn làm nhà nước tính mức lương trung bình của những năm cuối như mục 1, tức là chỉ lấy 1 số ít năm của giai đoạn cuối. Giai đoạn làm ngoài tính cộng 100% các năm nộp như mục 2. Cộng hai tổng này rồi tính trung bình lương đóng, rồi lại nhân % ra lương hưu.
Sở dĩ CA, bộ đội... lương hưu cao do có hệ số cao (mục 1). Lương dân sự hệ số thấp hơn, nên thấp hơn.
Người lao động trong doanh nghiệp (CP, TNHH...) bị thấp là vì có giai đoạn luật không ép nộp bhxh theo mức lương sát thu nhập thực tế, cho phép doanh nghiệp copy thang bảng lương nộp bhxh của doanh nghiệp nhà nước và chỉ cần không thấp hơn lương tối thiểu vùng. Hệ quả, khi người về hưu ăn lương nhà nước được hưởng lương hưu bằng trung bình 1 số năm cuối (mục 1) thì người lao động lại bị tính cả quá trình tham gia, từ cách 20-30 năm đến khi nghỉ hưu. Nếu họ có theo 1 doanh nghiệp để lên lương đều đều thì dù có nhân thêm hệ số điều chỉnh thì cộng lại chia tb cũng ko thể tiệm cận người ăn lương nhà nước. Chưa kể nhiều người chuyển cty và lại nộp lại từ khởi điểm (hệ số thấp nhất, hoặc theo lương tối thiểu vùng đi lên), vài ba bữa lại chuyển thì lương trung bình nộp bhxh rất thấp, nhân thêm % càng thấp!!