Đức Phật và phái nữ
Đàn bà có sức quyến rũ lạ thường đối với đàn ông, dù đó là bậc hiền triết cũng khó mà kiềm chế không cho dục vọng sinh khởi. Trong Tăng chi bộ kinh, Đức Phật có dạy rằng: “Này các Tỳ Kheo, ta không thấy một hình sắc nào làm say đắm tâm trí của đàn ông như hình sắc của đàn bà. Ta không thấy một âm thanh, mùi hương, vị, xúc nào làm say đắm tâm trí đàn ông như âm thanh, mùi hương, vị, xúc của đàn bà".
Lúc Phật sắp nhập diệt, thầy A Nan đã đề cập đến vấn đề này với niềm thao thức cho các vị xuất gia sau này khi phải tiếp xúc với phụ nữ.
- Này A Nan, không nên nhìn họ.
- Song nếu chúng con phải đối diện thì làm thế nào?
- Đừng bắt chuyện với họ.
- Nhưng nếu họ nói chuyện với chúng con thì sao?
- Hãy chánh niệm (luôn tỉnh thức để phòng hộ tâm ý).
Nếu chỉ vì thế mà chúng ta kết luận rằng đức Phật ghét phụ nữ là sai lầm.
Ngay cả phương diện đạo đức của họ đức Phật cũng chưa bao giờ khẳng định là yếu kém tuyệt đối. Đại vương Pasenadi thất vọng vì hoàng hậu Mallikà đã sinh ra một công chúa thay vì một hoàng tử như hằng mong ước. Đức Phật an ủi bằng cách nói rằng một người nữ nếu thông minh và đức hạnh, biết tôn kính cha mẹ, trung thành tận tụy với chồng thì còn đáng quý hơn một nam nhi.
Ngài là giáo chủ đầu tiên cho thành lập tỳ kheo ni đoàn (hoàn toàn khác với các tôn giáo khác lúc đó, coi thường và chà đạp phụ nữ). Đức Phật đã công khai xác nhận phụ nữ có khả năng chứng Niết Bàn, thực chất thì khắp trong kinh tạng nói đến vô số các vị Tỳ Kheo ni và nữ đệ tử tại gia dự vào các quả vị Thánh. Dù hiện kiếp quả vị Vô thượng Bồ Đề không có phần của họ, nhưng không ít vị Ni vừa xuất gia tu tập đã nhanh chóng tiến đến quả vị cao nhất của bậc Thánh, A La Hán, bỏ xa nhiều thầy Tỳ Kheo công phu lâu năm.
Trong kinh tạng Palì, tất cả những câu chuyện kể những cuộc hội kiến giữa đức Phật và phụ nữ đều chứng tỏ Ngài xem họ bình đẳng với nam giới. Sự kiện một số nữ nhân ác hạnh hay tranh cãi và một số nữ nhân đã lôi cuốn các thầy Tỳ Kheo ra khỏi chánh đạo, vẫn không cản trở Ngài công nhận rằng: “ Nữ giới có khả năng đạt kiến thức cao và nhiều nữ nhân còn vượt hẳn nam nhi về lòng nhân từ và tận tụy hy sinh”. Ngài cũng biết rằng thông thường chính phụ nữ quyết định bầu không khí mộ đạo trong gia đình và dạy bảo con cháu các nguyên tắc đạo đức. Thực tế cho thấy có nhiều phụ nữ trong số người hộ trì Phật Pháp phần lớn là do đức Phật đã công nhận nữ giới có ý thức trách nhiệm và đầy đủ khả năng giải thoát mà các ngoại đạo sư đương thời kịch liệt phản đối.