Xe tăng T-90 là chiếc tăng hiện đại nhất trong kho vũ khí của quân đội Nga, bắt đầu gia nhập vào biên chế năm 1993,phát triển trên mẫu thiết kế có kí hiệu là T-88. Trên thực tế nó được phát triển dựa trên chiếc T-72BM, kết hợp với nhiều đặc tính được lấy từ T-80. Đến năm 1996 đã có 107 chiếc T-90 đến phục vụ tại quân khu Viễn Đông. Hiện nay việc sản xuất T-90 vẫn được tiếp tục chủ yếu là để giữ giá thành, chiếc T-90 có lẽ vẫn sẽ tiếp tục được sản xuất ở mức độ thấp để giữ cho dây chuyền sản xuất được hoạt động cho đến khi thế hệ tăng mới ra đời. Vài trăm chiếc đã được sản xuất, bao gồm cả để xuất khẩu, với những ước tính từ 100-300 chiếc đang phục vụ trong quân đội Nga, chủ yếu là vùng Viễn Đông.
Chiếc xe tăng T-90S là tiêu biểu cho những giải pháp khoa học khá tiên tiến, về khả năng chiến đấu và những đặc tính kĩ thuật cho thấy nó không hề thua kém các loại tăng của các quốc gia khác, thậm chí còn vượt trôi hơn ở một số mặt.
Đầu những năm 1990, nhà máy Uralvagonzavod đã phát triển và đưa vào sản xuất loại tăng thế hệ mới T-90S, kết hợp những thiết kế mới và những đặc tính tốt nhất từ hai loại tăng T-72 và T-80. Họ đã phát triển chiếc T-90 dựa trên những phân tích và những quan điểm về sử dụng xe tăng trong môi trường tác chiến hiện đại, bên cạnh đó, bên cạnh đó các nhà chế tạo cũng đúc rút kinh nghiệm từ những chiếc T-72 được sử dụng ở nhiều quốc gia khác nhau, bao gồm cả các thử nghiệm của họ trong các môi trường khắc nghiệt.
Chiếc T-90S mang đầy đủ những đặc điểm quen thuộc nhất của tăng Nga: Nhẹ, nhỏ nhưng hỏa lực mạnh và tính cơ động cao. Khối lượng chiếc tăng là 46,5 tấn với tổ lái 3 người.
T-90 được chế tạo vẫn trên nguyên lý những chiếc tăng cổ điển, tức là pháo chính đặt trên một tháp pháo xoay, động cơ và bộ truyền động đặt phía đuôi xe, vị trí kíp xe được đặt riêng rẽ: Trưởng xe và pháo thủ ngồi trong khoang chiến đấu, còn lái xe ngồi trong khoang lái.
Vũ khí chính của T-90 là khẩu pháo nòng trơn 125mm 2A46M-2 có thể dễ dàng thay nòng trong thời gian ngắn. Khẩu pháo được cân bằng trên hai mặt phẳng và sử dụng hệ thống nạp đạn tự động, trong đó khay đạn lắp sẵn 22 viên. Việc sử dụng hệ thống nạp đạn tự động giúp tăng tốc độ bắn lên 7-8 viên/phút, một ưu điểm đáng kể so với các loại tăng của nước ngoài. Hỏa lực mạnh của T-90 đạt được nhờ nâng cấp khẩu pháo mới với những đặc tính đạn đạo tối ưu hơn, ngoài ra nó cũng còn nhờ vào độ chính xác lẫn tầm bắn được nâng lên ( kể cả việc bắn ATGM ), sử dụng nhiều loại đạn mới, nâng cấp hệ thống kiểm soát bắn. Bên cạnh đó, việc sử dụng các loại vũ khí có điều khiển điều khiển bằng laser là loại Refleks 9M119M AT-11 SNIPER-B, có khả năng xuyên 700mm RHA có giáp ERA ở khoảng cách max 5 000m sẽ nâng cao khả năng diệt các mục tiêu bay thấp hay các công sự, cho phép T-90 tiêu diệt các mục tiêu trước khi chúng có thể đến gần đe dọa nó, đạn ATGM sẽ được nạp tự động như các viên đạn pháo bình thường khác và bắn qua nòng.
Tên lửa 9K119M AT-11 SNIPER-B:
Ngoài pháo chính, T-90 còn một khẩu 7,62mm đồng trục và một khẩu 12,7mm có thể điều khiển từ bên trong bởi trưởng xe.
T-90S sử dụng động cơ diesel truyền thống, với những ưu điểm chủ yếu so với động cơ gas-turbine (đặc biệt là ở những vùng khí hậu nóng và nhiều cát):
• Hao phí ít hơn năng lượng ở những môi trường nhiệt độ cao
• Động cơ làm việc tốt hơn ở những vùng nhiều bụi cát
• Tiêu tốn ít nhiên liệu hơn ( 1,8 đến 2 lần )
Ngoài ra thì động cơ của T-90 giúp nó có thể đạt vận tốc 60km/h trên đường cao tốc và di chuyển một quãng đường xa 550km không cần tiếp nhiên liệu.
Hầu như mỗi thiết bị hoặc hệ thống trong chiếc tăng đều tích hợp những tính năng mới. Bước cải tiến lớn nhất chính là hệ thống kiểm soát bắn tự động, nó cho phép trưởng xe và pháo thủ kiểm soát việc nhắm bắn hiệu quả các mục tiêu ở xa khi sử dụng đạn pháo hay ATGM, khi xe đang hành tiến hay đứng yên, tiêu diệt các mục tiêu đang di chuyển hay đứng yên, bất kể ngày đêm, cũng như sử dụng khẩu súng máy đồng trục. Hệ thống FSC tự động này có những tính năng:
• Tăng tầm bắn hiệu quả.
• Tăng cường khả năng quan sát chiến trường, tăng khả năng nhìn và bắn đêm, quan trọng hơn cả là khả năng điều khiển pháo chính lẫn khẩu 12,7mm.
• Tăng cường khả năng nhìn đêm của pháo thủ, bao gồm cả việc sử dụng kính ngắm hồng ngoại.
Hệ thống FCS tự động này gồm những thành phần chính:
• Hệ thống dẫn đường laser cho vũ khí giúp T-90 có thể bắn ATGM qua nòng khi đang di chuyển tiêu diệt những mục tiêu cố định hay đang cơ động ở khoảng cách từ 100-5500 m trước khi xe tăng đối phương tiến tới.
• Hệ thống chế áp chống lại các loại tên lửa chống tăng điều khiển bán tự động.
• Hệ thống giám sát 360º và hệ thống nhận diện được sử dụng nhằm bảo vệ chiếc tăng khỏi các loại vũ khí chống tăng sử dụng đầu nhận dẫn đường laser, hệ thống sẽ tự động gây nhiễu thiết bị đo xa laser và nhận dạng mục tiêu của thiết bị điều khiển vũ khí đối phương.
• Một khẩu NSV 12,7mm ( hay Kord ) được điều khiển từ trong xe bởi trưởng xe, đảm bảo sử dụng hết công suất khẩu đại liên này để bắn mục tiêu máy bay hay trên mặt đất, trong khi người bắn vẫn được bảo vệ bởi giáp tăng.
• Giáp phản ứng nổ chống lại hiệu quả các loại đạn APFSDS và đạn đầu nổ lõm, sự kết hợp giữa ERA với giáp tăng tăng khả năng tồn tại trên chiến trường.
Hệ thống vi tính kiểm soát bắn và thiết bị đo xa laser, kết hợp với kính ngắm nhiệt ảnh của pháo thủ, cho phép T-90 khai hỏa các mục tiêu đang di chuyển và bắn đêm. Tuy vậy thì thế hệ đầu tiên của hệ thống này không hiệu quả được như các thiết bị của phương Tây hiện tại ( loại Agava-2 mới đã được sử dụng trên T-80U-M1 ).Người ta phân vân chiếc T-90 sẽ sử dụng loại kính nhiệt ảnh gì TPN4-49-23 Buran-PA hay loại Agava-2 mới hơn, nếu sử dụng loại Agava-2 thì trưởng xe cũng có một màn hình nhỏ giống như pháo thủ. T-90 có khung thân thấp giống như nhiều chiếc tăng Nga khác, với một tháp pháo tròn đặt giữa khung thân, cùng với việc kết hợp các biện pháp phòng thủ chủ động và bị động khiến T-90 là một trong những chiếc tăng được bảo vệ vững chắc nhất thế giới. Mặt trước cũng như tháp pháo được bảo vệ bởi giáp ERA thế hệ 2 Kontakt-5, trên nóc tháp pháo phía trước khẩu 12,7mm cũng được lắp các thỏi ERA nhằm chống lại các cuộc tấn công từ trên cao. T-90S là một trong 3 hoặc 4 chiếc tăng trên thế giới ( những chiếc khác là T-80UK/T-80UM Model 1995 MBT, T-84 Model 1995 MBT; thời điểm 1997 ) được bảo vệ “3 tầng”: Giáp cơ sở cải tiến tên “Combined” hay “Sandwich”, giáp phản ứng nổ Kontakt-5 và hệ thống phòng thủ TShU-1-7 Shtora-1 DAS. Theo nguồn của tạp chí Jane thì khung thân và tháp pháo của T-90 chính là của T-72BM đã được chỉnh sửa, bao gồm phiên bản giáp Chobham của Nga trên tháp pháo, khung thân ngoài giáp cơ sở thì còn kết hợp thêm các lớp nhôm và chất dẻo.
Nhìn cận cảnh:
Tầng thứ hai là giáp ERA Kontakt-5, đây là giáp ERA thế hệ 2 của Nga, giáp thế hệ 1 đã được sử dụng trên T-80BV. Được biết tới vào năm 1989, và ra mắt cogn6 chúng lần đầu tiên tháng 9 năm 1994, Kontakt-5 thực và là bước tiến lớn khi đương đầu với các loại đạn chống ERA, theo phía Nga thì Kontakt-5 khá hiệu quả khi chống lại các loại đạn xuyên giáp bằng động năng APFSDS. Loại giáp này có thể được lắp đặt trên nhiều loại tăng như T-90/T-90S, T-80U, T-80UM, T-80UM Model 1993, T-80UK/T-80UM Model 1995, T-84 Model 1995, T-80UD, T-72BM. Thậm chí nó còn được lắp lên cả T-55!!
Một thiết bị mới trong hệ thống bảo vệ T-90 là hệ thống phòng thủ gây nhiễu quang điện tử TShU-1-7 Shtora-1 Defensive Aids Suite (DAS), nó được thiết kế để gây nhiễu sự kết nối giữa thiết bị đo xa laser và nhận dạng mục tiêu của hệ thống điều khiển điều khiển. T-90 còn được lắp hệ thống cảnh báo kíp xe khi chiếc tăng của họ bị chiếu tia laser. Shtora-1 là thiết bị gây nhiễu quang-điện, nó gây nhiễu các loại vũ khí chống tăng điều khiển theo phương thức SACLOS, máy đo xa laser và thiết bị nhận dạng mục tiêu. Shtora-1 thực chất là một phương thức bảo vệ “mềm”, nó thực sự hiệu quả nhất khi dùng chung với các hệ thống bảo vệ “cứng” như Arena. Tại hội chợ triển lãm vũ khí tổ chức tại Abu Dhabi năm 1995, hệ thống này đã được giới thiệu khi lắp trên các xe tăng Nga. Hiện nay Shtora-1 được lắp trên các loại T-80UK, T-80U, T-84 và T-90.
Thiết bị gây nhiễu gắn 2 bên tháp pháo:
Hệ thống Shtora-1 bao gồm 4 thành phần chính, đó là các thiết bị quan-điện tử bề mặt, bao gồm thiết bị gây nhiễu, bộ điều chỉnh và bảng điều khiển; thiết bị phóng điện lắp ở phía trước 2 bên tháp pháo có khả năng tạo một bức màn nhiễu tia laser; thiết bị cảnh báo tia laser chiếu tới; và một hệ thống điều khiển bao gồm bảng điều khiển, thiết bị xử lý dữ liệu và bảng điều khiển tay. Nó sẽ xử lý dữ liệu được gửi về từ các cảm biến và kích hoạt hệ thống tạo màn khói. Hai máy chiếu hồng ngoại, lắp đặt ở hai bên pháo chính sẽ phát chùm hồng ngoại công suất lớn gây nhiễu đạn tên lửa chống tăng của đối phương được xác định đang bay tới chiếc tăng. Nó có thể hoạt động liên tục trong 6 giờ, khi đối phá với các loại ATGM sử dụng hệ thống dò IR thì đã nói ở trên còn đối với các loại ATGM sử dụng dẫn đường laser thì nó sẽ cảnh báo kíp xe và tự động tạo màn khói gây nhiễu hoặc chờ trưởng xe quyết định bắn đạn khói. Shtora-1 có tầm quan sát ngang 360º và tầm quan sát dọc -5º đến +25º, nó còn có 12 thiết bị phun tạo màn và năng 400kg. Màn nhiễu này mất chừng 3s để tạo lập và tồn tại chừng 20s, màn nhiễu cách tăng khoảng 50-70m.
Hệ thống đang được kích hoạt:
Việc lắp đặt các thiết bị mới giúp tăng khả năng tác chiến lẫn khả năng bảo trì, trong khi kích thước vẫn xấp xỉ phiên bản T-72S, chỉ khác một chỗ là nó nặng hơn người tiền nhiệm 2 tấn. Tuy vậy thì T-90S vẫn còn nhẹ hơn 8,1 đến 8,7 tấn so với loại Leclerc và Leopard-2, 10,7 tấn so với chiếc M1A1 Abrams và 16 tấn so với chiếc Challenger. Tính năng tác chiến tăng lên cũng đồng nghĩa với độ phức tạp của chiếc tăng cũng tăng lên, điều này sẽ dẫn theo những khó khăn trong tác chiến và bảo trì, sẽ mất thêm thời gian chuẩn bị cho một trận đánh và phải lắp thêm các thiết bị phụ trợ, nhưng những vấn đề này đã được giải quyết một cách ổn thỏa để đáp ứng tiêu chí “dễ xài, dễ bảo quản” của tăng Nga.
Những tính năng khác như lội nước sâu 1,2m không cần chuẩn bị, vượt vật cản cao 0,8m, vượt hào rộng 2,8m hay leo dốc 30º đi kèm với khả năng lắp giá quét mìn hay trong lượng không quá nặng giúp nó có thể được vận chuyển bằng nhiều phương cách.
Vượt vận cản:
Bên cạnh đó, một họ gia đình các loại xe thiết giáp hỗ trợ kĩ thuật cũng được phát triển tại nhà máy Uralvagonzavod lấy từ khung T-90, lẽ dĩ nhiên những chiếc xe công binh này cũng thừa hưởng những ưu điểm như tính cơ động, độ tin cậy và khả năng bảo vệ kíp xe tốt của T-90S. Do đó trong thực tế, những chiếc xe này được sử dụng trong các đơn vị tăng mà không có bất cứ sự dè dặt nào. Có thể liệt kê vài loại như:
• Xe bọc thép cứu kéo đa dụng BREM-1
• Xe quét mìn dọn vật cản IMR-3M
• Tăng bắc cầu MTU-90 với cầu MLC-50
Các phiên bản chính:
• T-90K: Phiên bản tăng chỉ huy của T-90 đời đầu
• T-90E: Phiên bản xuất khẩu của T-90
• T-90A: Phiên bản T-90 nâng cấp với tháp pháo hàn, động cơ V94S2 cà thiết bị nhiệt ảnh ESSA, phiên bản này còn có tên gọi là T-90 Vladimir, đặt theo tên thiết kế trưởng Vladimir Potkin
• T-90S: Phiên bản xuất khẩu của T-90A
MTU-90:
BREM-1: